Đừng để tàu cổ Cẩm An lại bị nhấn chìm dưới đáy biển

4 giờ trướcBài gốc

1.Theo báo cáo của nhóm nghiên cứu, sáng ngày 26/12/2023, ven bờ biển Thịnh Mỹ, sát khu vực bờ biển thuộc phường Cẩm An, thành phố Hội An (cũ), sóng biển đánh đã làm xuất lộ một phần tàu gỗ lớn chôn vùi trong lớp cát biển, người dân địa phương đã thông báo cho chính quyền. Vì đây là thời điểm thủy triều đang lên cao, cát lại phủ lấp gần hết chỉ nhô trên mặt cát là một số cột gỗ, nên chưa thể xác định chính xác kích thước, kết cấu của con tàu cùng di vật cụ thể. Bước đầu kết quả khảo sát cho thấy con tàu có hình dạng giống ghe thuyền gồm nhiều thanh giang làm bằng gỗ có màu nâu đen và nhô khỏi mặt nước khoảng 10-30cm, kích thước con thuyền dài khoảng 15m, rộng khoảng 3m.

Con tàu cổ đang nằm ở biển Hội An

Kết quả xác định con thuyền nghi là tàu cổ nằm tại ven bờ biển, trên địa bàn khối Thịnh Mỹ, phường Cẩm An, thành phố Hội An có tọa độ 15.9048 vĩ tuyến Bắc và 108.35458 kinh độ Đông, cách Cửa Đại 4,7km về phía Nam, cách bờ lở khoảng 15m về phía Tây, đồng thời nằm trong khu vực công trình kè chống xói lở khẩn cấp bờ biển Cửa Đại. Người dân địa phương cho biết vị trí phát lộ tàu cổ trước đây là đất vườn nhà dân. Tuy nhiên, do bờ biển sạt lở mạnh vào đất liền, lấn sâu hàng trăm mét nên người dân buộc phải di dời. Lâu ngày do bão lụt, sóng biển đánh, đất cát bị trôi ra biển nên các khúc gỗ xếp hình giống xác tàu mới lộ diện. Hình dạng này xuất lộ sau khi nước dâng, sóng đánh vào gần bờ. Vào buổi chiều những ngày đầu tháng âm lịch, thủy triều lên sẽ che mất dấu của những cọc gỗ này. Cũng theo một số người dân địa phương, khu vực này trước đây là bãi ngang nên có thể có nhiều tàu đắm. Cũng trong khu vực này, thỉnh thoảng sóng biển đánh cũng làm xuất lộ trên bãi biển nhiều mảnh gốm sứ như tô, chén nguồn gốc Trung Quốc có niên đại khoảng thế kỷ XVIII-XIX.

Nhóm khảo sát cho biết, qua quá trình điền dã dân tộc học và khảo cổ học cho thấy vị trí tàu Cẩm An xưa kia nằm dưới một đồi cát ven biển (nỗng đất, dốc cao), cạnh con đường đất đỏ được người Pháp xây dựng. Dấu vết con đường này ngày nay nhiều đoạn gần vị trí con tàu Cẩm An đã không còn do hiện tượng biển xâm thực, chỉ còn một đoạn ngắn. Con đường đá đỏ cũng được thể hiện rõ trên bản đồ Tourane in năm 1905. Và như vậy, con đường được làm muộn nhất vào cuối thế kỷ XIX đến trước năm 1905. Cũng vào thời điểm này, vị trí con tàu có thể cách mép nước khoảng 700m - 800m. Thông qua các bản đồ, ảnh vệ tinh trong nhiều thời kỳ và ký ức của nhiều người dân địa phương, một mặt cho thấy rõ xu hướng từ thế kỷ XX đến nay biển xâm thực ngày càng mạnh, mặt khác còn xác nhận vị trí con tàu xưa kia không chỉ nằm sâu dưới đồi cát mà vào năm 1905 có thể con tàu cách mép nước khoảng 700m -800m. Và vì thế, dù tàu Cẩm An bị đắm hay bỏ hoang, thì niên đại mà thời điểm con tàu bị đắm hay bỏ hoang nhiều khả năng sớm hơn năm 1905 chí ít cũng vài thế kỷ.

Quan sát hình ảnh từ các cuộc khảo sát cho thấy mạn trái tàu Cẩm An khi xuất lộ 25 giang, thì kích thước con tàu khi ấy được xác định có chiều dài 16,15m, rộng thân 4,7m. Tuy nhiên, khi so sánh với hình ảnh người dân cung cấp cho thấy mạn trái tàu Cẩm An có lúc đã xuất lộ 28 giang. Sự xuất lộ khác nhau về số lượng giang có thể diễn ra trong vài giờ trong ngày vì sóng biển có thể làm cát trôi lộ rõ thân tàu hoặc vùi lấp thân tàu đã lộ ra trước đó. Nếu khoảng cách giữa hai giang trung bình 40cm và độ dày mỗi giang trung bình 15cm, con tàu từng xuất lộ với 28 giang thì ước tính chiều dài con tàu có thể khoảng 17,8m. Đồng thời, nếu 3 giang tạo được mỗi khoang dài lọt lòng 100cm và sâu lòng nhất có thể khoảng 160cm thì tàu Cẩm An tuy chưa xuất lộ đầy đủ ước tính có thể có 12 khoang...

Với sự dày công nghiên cứu, nhóm điều tra bước đầu có thể nhận thấy về cấu trúc tàu Cẩm An thể hiện đặc trưng kết cấu thuyền truyền thống Biển Đông. Đây là kiểu thuyền lai tích hợp hai kỹ thuật đóng tàu tiến bộ của Đông Nam Á và Trung Quốc. Trong đó, tàu Cẩm An thể hiện một số đặc điểm đặc trưng của kết cấu tàu thuyền truyền thống Đông Nam Á như lô mũi (sống mũi), thuyền có nhiều lớp ván be (ít nhất 2 lớp), ván be bao lô mũi, dùng gỗ nhiệt đới làm cấu trúc chính của vỏ và khung xương thuyền như gỗ bằng lăng (săng lẻ) làm giang và gỗ kiền kiền làm ván be. Một số đặc điểm đặc trưng của kết cấu tàu thuyền truyền thống Trung Quốc như vách ngang chia tàu thành nhiều khoang, sàn sa quạ, đinh sắt, kỹ thuật đóng đinh sắt xiên rìa cạnh ván và dùng gỗ ôn đới là thông làm vách ngang và sa quạ. Căn cứ vào lô mũi và hướng cạnh các thanh sa quạ (còn gọi sàn sa quạ hay boong hoặc sàn thuyền hoặc sạp thuyền) cho thấy khả năng con tàu cơ bản nằm theo trục Đông - Tây với mũi tàu có hướng đông lệch nam 80.

Có thể nói, tàu Cẩm An có kích thước lớn, cấu trúc mạnh mẽ, kết hợp giữa truyền thống đóng tàu Đông Nam Á và Trung Quốc, xây dựng từ loại gỗ có độ bền cao và khả năng chịu lực tốt là gỗ bằng lăng (săng lẻ), kiền kiền nguồn gốc bản địa Đông Nam Á và gỗ thông nhập khẩu từ Trung Quốc, dùng chất xảm trét ngăn chặn sự xâm nhập của nước vào tàu. Đây là những đặc điểm quan trọng cho phép tàu Cẩm An hoàn toàn có thể thực hiện những chuyến hải trình dài ngày như hoạt động thương mại trên biển hoặc thậm chí hải chiến. Về mặt niên đại, nhóm nghiên cứu nhận định có khả năng cao con tàu Cẩm An thuộc giữa cuối thế kỷ XIV đến thế kỷ XVI. Về nguồn gốc tàu Cẩm An, nhóm nghiên cứu cho rằng nhiều khả năng tàu được đóng ở khu vực Nam Đông Dương, nơi thường sử dụng gỗ bằng lăng (săng lẻ) và kiền kiền cho kết cấu chính của vỏ tàu.

Tàu Cẩm An có cấu trúc gỗ nằm phía trên sàn sa quạ bị hủy hoại nhiều, song từ bề mặt sa quạ trở xuống cấu trúc gỗ của con tàu còn được bảo tồn rất tốt. Nhiều vị trí còn giữ nguyên bề mặt gốc của cấu trúc, kết cấu gỗ cứng chắc, một số liên kết vẫn còn chặt chẽ. Qua hình ảnh khi con tàu xuất lộ lần đầu và từ cuộc khảo sát cho thấy mạn trái của con tàu hoặc hơn 1/3 con tàu còn sàn sa quạ. Bước đầu kiểm tra bằng xăm từ bề mặt sa quạ xuống cho thấy tiềm năng rất lớn về một cấu trúc tương đối còn nguyên vẹn của tàu Cẩm An. Nói cách khác, khả năng phục nguyên cấu trúc của con tàu rất cao nếu được khai quật và bảo tồn. Hiện tại chưa phát hiện di vật trong con tàu, song bản thân sự tồn tại của tàu tương đối nguyên vẹn chính là di sản tàu thuyền quan trọng nhất, độc đáo nhất ở Việt Nam.

2. Nhóm nghiên cứu nhận định, Việt Nam tuy phát hiện và khai quật được một số tàu đắm như Hội An, Vũng Tàu, Bình Thuận, Phú Quốc I và II, Bình Châu song các cuộc khai quật tàu chỉ dừng ở việc thu thập hiện vật trong con tàu, còn cấu trúc con tàu bị hủy hoại nặng nề và bỏ lại biển. Đến nay chưa có con tàu nào được phát hiện có cấu trúc được bảo tồn khá nguyên vẹn như tàu Cẩm An. Đồng thời, chưa con tàu nào có được nhiều điều kiện thuận lợi nếu được khai quật và bảo tồn như tàu Cẩm An vì nó nằm ngay mép nước ven bờ biển Tân Thành.

Cận cảnh phần gỗ thông trên con tàu cổ

Vì một sự may mắn của lịch sử mà con tàu Cẩm An còn giữ được cấu trúc khá nguyên vẹn mà rất nhiều con tàu truyền thống Biển Đông, truyền thống Đông Nam Á và cả truyền thống Trung Quốc được phát hiện không có được may mắn này. Do vậy, sự tồn tại của tàu Cẩm An không chỉ là minh chứng cho một lịch sử hàng hải phát triển sôi động trước khi tiếp xúc với hàng hải phương Tây mà còn thực sự là “bảo vật” tàu cổ cực kỳ hiếm hoi đến nay còn được bảo tồn khá nguyên vẹn không chỉ ở Việt Nam mà cả ở Đông Nam Á và Đông Á.

“Tàu Cẩm An là bằng chứng vật chất vô cùng độc đáo, sống động minh chứng cho một thời kỳ thương mại nhộn nhịp ở Biển Đông, trong đó, vùng biển Hội An nhiều thế kỷ giữ vị trí chiến lược trên tuyến đường hàng hải quốc tế kết nối Đông Á, Đông Nam Á, Nam Á, Tây Nam Á và phương Tây và là một phần của "Con đường thương mại trên biển”, nhóm nghiên cứu nhận định.

Dẫu sao, cho đến nay, những ý kiến trên vẫn chỉ mang tính chất sơ bộ, cần phải đợi đến việc khai quật, đánh giá toàn bộ tàu cổ Cẩm An mới thấy hết giá trị riêng có của nó. Đừng để tàu cổ Cẩm An bị sóng biển nhấn chìm một lần nữa, trước hết cần khai quật khẩn cấp và thực hiện bảo quản cấp thiết để tiến hành nghiên cứu, đánh giá nhằm phát huy cao nhất giá trị.

Ngay sau khi xuất lộ lần đầu vào gần cuối tháng 12/2023, cơ quan chức năng của tỉnh Quảng Nam (cũ) đã mời nhóm chuyên gia, nhà nghiên cứu thuộc bộ môn Khảo cổ học, khoa Lịch sử, Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh thực hiện công tác khảo sát và lấy mẫu phân tích niên đại C14, chủng loại gỗ và bào tử phấn hoa về con tàu Cẩm An. Trên cơ sở đó đưa ra những kiến nghị, đề xuất cần thực hiện các thủ tục cần thiết để khai quật khẩn cấp, áp dụng biện pháp bảo quản cấp thiết, vì đây là tàu cổ mang giá trị rất quý hiếm không chỉ của Việt Nam. Tuy nhiên, gần 2 năm trôi qua, việc cần kíp này vẫn chưa thể triển khai trên thực tế. Chiều 11/11/2025, tại cuộc họp bàn kế hoạch xử lý con tàu nghi là tàu cổ nổi lên trở lại ở biển Hội An, các cơ quan tại Đà Nẵng cho rằng cần sớm đưa con tàu lên khỏi mặt cát, bảo quản một cách khoa học.

Tăng Triều Tín

Nguồn ANTG : https://antgct.cand.com.vn/nhan-dam/dung-de-tau-co-cam-an-lai-bi-nhan-chim-duoi-day-bien-i790501/