Cách đây vừa tròn 64 năm, ngày 23/10/1961, Bộ Quốc phòng ra Quyết định 97/QĐ thành lập Đoàn 759, tiền thân của Đoàn vận tải biển 125 Hải quân, nay là Lữ đoàn 125, Vùng 2 Hải quân (còn được gọi là “Đoàn tàu không số”). Đoàn có nhiệm vụ mở đường vận tải chiến lược trên biển, kịp thời chi viện sức người, sức của cho chiến trường miền Nam.
Tàu không số trên đường vận chuyển vũ khí vào miền Nam. Ảnh: Tư liệu
Sau gần một năm nghiên cứu, tổ chức chuẩn bị, đêm 11/10/1962, chiếc tàu gỗ gắn máy đầu tiên của Đoàn 759 do Thuyền trưởng Lê Văn Một và Bí thư chi bộ Bông Văn Dĩa chỉ huy, bí mật xuất phát từ bến K15 Đồ Sơn (Hải Phòng) chở hơn 30 tấn vũ khí vào cập bến Vàm Lũng (Cà Mau) an toàn.
Chuyến đi đầu tiên thành công đã đánh dấu một sự kiện quan trọng “Đường Hồ Chí Minh trên biển đã chính thức khai thông”. Nhận được tin đó, Bác Hồ đã gửi điện động viên, khen ngợi cán bộ, chiến sỹ Đoàn 759 và căn dặn cần rút kinh nghiệm chuyến đi, tiếp tục vận chuyển nhanh hơn nữa, nhiều hơn nữa vũ khí cho đồng bào miền Nam đánh giặc, cho Nam - Bắc sớm sum họp một nhà.
Đồng chí Phạm Văn Đồng - Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ cho đồng chí thuyền trưởng Võ Nhân Huân vận chuyển vũ khí chi viện chiến trường miền Nam. Ảnh: Tư liệu
Với tinh thần mưu trí, dũng cảm, táo bạo, tất cả vì miền Nam ruột thịt, trong suốt trong 14 năm làm nhiệm vụ trên tuyến đường vận tải quân sự chiến lược trên biển (1961 - 1975), Đoàn 125 Hải quân đã huy động 1.879 lượt tàu thuyền, vận chuyển hơn 150 ngàn tấn vũ khí trang bị kĩ thuật, thuốc chữa bệnh và trên 80 ngàn cán bộ, chiến sĩ từ miền Bắc vào miền Nam. Chính những lực lượng này đã cùng quân dân miền Nam chiến đấu hàng trăm trận với máy bay, tàu chiến của Mỹ - Ngụy, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Ghi nhận những cống hiến, hy sinh to lớn ấy, Đảng, Nhà nước đã 2 lần tuyên dương Danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho “Đoàn tàu không số” - Đoàn 125 Hải quân.
Đoàn 125 chở bộ đội tham gia Chiến dịch Hồ Chí Minh. Ảnh: Tư liệu
Đường Hồ Chí Minh trên biển là sáng tạo độc đáo của Đảng ta, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Trung ương và Chủ tịch Hồ Chí Minh về mối quan hệ hậu phương - tiền tuyến, nhân tố quyết định thắng lợi chiến tranh. Cùng với tuyến đường Trường Sơn, đường Hồ Chí Minh trên biển tạo nên hai mạch máu giao thông chiến lược hỗ trợ lẫn nhau, bảo đảm chi viện kịp thời cho hai hướng chiến lược Nam Bộ: Cánh Đông và Cánh Tây.
Ra đời trong điều kiện khó khăn, khi địch kiểm soát chặt chẽ vùng biển, không phận và ven bờ, ta chỉ có tàu thuyền nhỏ bé, thô sơ. Song bằng trí tuệ, bản lĩnh và khát vọng độc lập, tự do, dân tộc ta đã vượt qua mọi gian khổ, sáng tạo những cách đánh độc đáo, chuyển hóa linh hoạt giữa bí mật và công khai, giữa đường trong và đường ngoài, khiến đối phương không thể ngăn chặn.
Nghệ thuật quân sự Việt Nam được vận dụng tài tình: địch phong tỏa đường trong, ta đi đường ngoài; địch chặn đường dài, ta chia nhỏ, vận chuyển theo từng đoạn; khi bị phát hiện, áp sát, các chiến sĩ sẵn sàng đánh trả hoặc phá hủy tàu, hàng để giữ bí mật. Có khi, tàu ta giả dạng tàu cá, tàu buôn, đi vòng ra hải phận quốc tế để tránh sự truy đuổi. Nhiều thuyền trưởng, chính trị viên đã anh dũng hy sinh, biến con tàu thành khối thuốc nổ khổng lồ lao vào tàu địch, giữ trọn bí mật con đường.
Cán bộ, chiến sĩ "tàu không số" vận chuyển hàng hóa, vũ khí chi viện cho miền Nam. Ảnh: Tư liệu
Đường Hồ Chí Minh trên biển còn là biểu tượng của lòng trung thành vô hạn, ý chí quật cường và tinh thần cảm tử của thế hệ cán bộ, chiến sĩ “Đoàn tàu không số”. Mỗi chuyến đi là một cuộc đấu trí, đấu lực cam go với kẻ thù và thiên nhiên. Hơn 20 cơn bão lớn, hàng trăm cuộc vây ráp của địch không thể khuất phục ý chí của những người lính biển. Họ đã làm nên kỳ tích – đưa hàng trăm nghìn tấn vũ khí đến những chiến trường xa xôi mà tuyến đường Trường Sơn chưa vươn tới.
64 năm trôi qua, giá trị lịch sử và bài học từ việc tổ chức, vận hành Đường Hồ Chí Minh trên biển vẫn còn nguyên vẹn. Các thế hệ cán bộ, chiến sĩ Hải quân hôm nay đang phát huy tinh thần mưu trí, dũng cảm, trung thành với Đảng, với Tổ quốc, sẵn sàng chiến đấu, hi sinh bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc.
Tập thể cán bộ, thủy thủ đội tàu số 5 đã vận chuyển 60 tấn vũ khí, hàng hóa chi viện chiến trường Nam Bộ, tháng 12/1963. Ảnh: Tư liệu
Từ kinh nghiệm xây dựng và sử dụng lực lượng vận tải đường biển chiến lược, Quân chủng Hải quân tiếp tục phát triển theo hướng chính quy, tinh nhuệ, hiện đại; cơ động, linh hoạt; cân đối, đồng bộ giữa con người, vũ khí trang bị và cơ sở bảo đảm. Lực lượng vận tải quân sự đa năng, có khả năng lưỡng dụng (chở quân, chở hàng, đổ bộ) được chú trọng đầu tư cùng hệ thống cầu cảng, kho tàng, hậu cần kỹ thuật hiện đại. Trong thời bình, lực lượng này phục vụ huấn luyện, xây dựng công trình, chi viện đảo, nhà giàn; khi có chiến tranh, đảm nhiệm vận tải, đổ bộ, chi viện lực lượng, không để bị cô lập.
Những năm gần đây, Quân chủng Hải quân chú trọng huấn luyện theo phương châm “cơ bản, thiết thực, vững chắc”, nâng cao năng lực làm chủ trang bị kỹ thuật, gắn huấn luyện với nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển đảo. Các cuộc diễn tập cơ động, ngụy trang, phá thế phong tỏa được tổ chức thường xuyên, rút kinh nghiệm để hoàn thiện phương án tác chiến, sẵn sàng ứng phó mọi tình huống.
Kế thừa tinh thần “Đường Hồ Chí Minh trên biển”, Hải quân Nhân dân Việt Nam chủ động tham mưu xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân, “thế trận chiến tranh nhân dân trên biển” vững mạnh; đẩy mạnh tuyên truyền biển đảo, thu hút nguồn lực, tự lực – tự cường nghiên cứu, làm chủ vũ khí, trang bị kỹ thuật, đẩy mạnh đối ngoại quốc phòng, góp phần giữ vững chủ quyền biển, đảo Tổ quốc từ sớm, từ xa.
Lực lượng Hải quân Nhân dân Việt Nam luôn sẵn sàng hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo vệ vùng biển thiêng liêng của Tổ quốc.
Trước diễn biến phức tạp trên biển Đông, Quân chủng Hải quân luôn nâng cao cảnh giác, nắm chắc, dự báo chính xác tình hình, không để bị động, bất ngờ. Trên cơ sở đó, tham mưu, đề xuất với Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng các giải pháp ứng phó linh hoạt, kết hợp đấu tranh trên thực địa với chính trị, ngoại giao, pháp lý; kiên quyết, kiên trì bảo vệ vững chắc chủ quyền biển đảo, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước.
Vũ Sơn