Hướng tới mục tiêu đô thị xanh, kết nối đồng bộ
Những năm gần đây, ùn tắc giao thông và ô nhiễm không khí gây thiệt hại lớn về kinh tế, sức khỏe, làm giảm chất lượng sống của người dân. Để khắc phục, Hà Nội đã và đang ưu tiên nguồn lực phát triển hạ tầng giao thông, đặc biệt là hệ thống đường sắt đô thị nhằm xây dựng mạng lưới giao thông xanh.
Sau khi Hà Nội đưa vào khai thác các tuyến đường sắt đô thị, ngày càng nhiều người dân chuyển từ phương tiện cá nhân sang phương tiện công cộng. Nhiều người lựa chọn đi bộ hoặc đi xe đạp vừa nhằm bảo vệ môi trường, vừa phục vụ việc trung chuyển thuận tiện khi sử dụng các phương tiện giao thông công cộng.
Theo Công ty TNHH Một thành viên Đường sắt Hà Nội (Hanoi Metro), trong 6 tháng đầu năm 2025, hai tuyến Cát Linh - Hà Đông và Nhổn - Ga Hà Nội vận chuyển khoảng 9,7 triệu lượt hành khách, tăng 76,2% so với cùng kỳ năm trước; doanh thu đạt 57,9 tỷ đồng, tăng 632,4%. Đối tượng sử dụng thường xuyên gồm học sinh, sinh viên và người đi làm.
Metro Nhổn - ga Hà Nội vừa vận hành đã thu hút người dân sử dụng
Với ưu thế vận chuyển nhanh, khối lượng lớn, đường sắt đô thị được coi là "xương sống" của hệ thống giao thông công cộng, góp phần giải quyết ùn tắc và giảm ô nhiễm ở các đô thị lớn. Theo quy hoạch, đến năm 2030, Hà Nội sẽ có 10 tuyến dài hơn 410 km; tầm nhìn đến 2065 bổ sung thành 15 tuyến với tổng chiều dài 617 km. Thành phố đang nghiên cứu cơ chế huy động vốn, quản lý đặc thù và đẩy mạnh chuyển đổi số trong xây dựng, quản lý, khai thác hệ thống này.
Vừa qua, Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Dương Đức Tuấn đã chỉ đạo các cơ quan, đơn vị khẩn trương thực hiện những nhiệm vụ, công việc để đảm bảo tiến độ khởi công tuyến đường sắt đô thị số 2 Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo vào ngày 10/10 và tuyến đường sắt đô thị số 5 Văn Cao - Hòa Lạc vào ngày 19/12. Hai dự án kỳ vọng giảm tải áp lực giao thông ở khu vực phía Tây thành phố.
Ngoài đường sắt đô thị, Hà Nội đặt mục tiêu đến năm 2030, toàn bộ xe buýt trong vành đai 4 sử dụng điện hoặc năng lượng xanh. Đồng thời, nghiên cứu mô hình TOD (phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng) để bảo đảm đồng bộ hạ tầng.
Ông Khuất Việt Hùng, Chủ tịch Hội đồng thành viên Hanoi Metro cho rằng, để hệ thống vận hành hiệu quả, cần tăng cường kết nối với xe buýt và buýt điện. Hiện, Hà Nội có hơn 90 tuyến xe buýt kết nối các ga của hai tuyến metro nhưng cần rà soát, bố trí lại điểm chờ theo mô hình "xương cá" để gom khách trong bán kính 2 - 3 km và đưa tới ga metro.
Metro dần trở thành lựa chọn quen thuộc của người dân Thủ đô. Ảnh: Ngọc Hoàn
Đường sắt đô thị - "mạch máu" kết nối đô thị hiện đại
Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, PGS.TS Bùi Thị An, Viện trưởng Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng cho rằng, không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn thế giới, chuyển đổi giao thông xanh là xu hướng tất yếu, đòi hỏi sự tham gia của toàn hệ thống chính trị và xã hội.
"Hà Nội đã đề ra nhiều chủ trương và giải pháp nhằm thúc đẩy giao thông xanh nhưng vẫn chưa đạt được hiệu quả mong muốn. Một trong những khó khăn chính là việc gia tăng dân số cơ học, dẫn đến áp lực lớn lên hệ thống giao thông mà chưa có giải pháp triệt để", bà An nhận định.
Theo bà An, để phát triển giao thông xanh, ưu tiên hàng đầu là thay thế các phương tiện cá nhân bằng phương tiện công cộng không sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Bên cạnh đó, việc xây dựng và kết nối hạ tầng giao thông chặt chẽ cũng là yêu cầu cấp bách.
"Để đạt được điều này, cần tập trung đầu tư vào hạ tầng, đảm bảo các tuyến đường sắt, đường bộ được đầu tư đồng bộ. Xã hội hóa việc phát triển giao thông xanh, khuyến khích các doanh nghiệp tham gia đầu tư vào hạ tầng giao thông. Đặc biệt, cần đầu tư vào các loại phương tiện sử dụng năng lượng sạch như tàu điện ngầm, tàu điện trên cao và xe buýt điện chạy bằng khí nén tự nhiên. Đây là hướng đi chiến lược nhằm xây dựng đô thị xanh, không gian xanh bền vững trong tương lai", vị chuyên gia phân tích.
Bà Bùi Thị An cũng nhấn mạnh, riêng với phát triển hệ thống đường sắt đô thị, cần đảm bảo xây dựng các hệ thống giao thông công cộng khác có thể hỗ trợ để tạo sự thuận tiện cho người dân. Đồng thời, tăng cường giáo dục và truyền thông từ sớm nhằm nâng cao nhận thức về lợi ích của phương tiện xanh, khuyến khích hạn chế sử dụng phương tiện cá nhân cũ, lỗi thời.
Metro được kỳ vọng là "xương sống" cho giao thông Thủ đô Hà Nội vào năm 2030
Đồng quan điểm, ThS. Lê Trung Hiếu, chuyên gia giao thông nhận định, đường sắt đô thị không chỉ là "xương sống" của mạng lưới vận tải hành khách công cộng mà còn giữ vai trò cầm nhịp cho cả hệ thống giao thông đô thị.
"Hiện, Hà Nội mới chỉ có 2 tuyến đường sắt đô thị được đưa vào vận hành nên chưa phát huy được tối đa hiệu quả. Khi toàn mạng lưới với 10 - 15 tuyến được đầu tư hoàn thiện, mỗi tuyến đường sắt đô thị sẽ cho hiệu quả cao gấp nhiều lần, đủ điều kiện để vận tải hành khách công cộng của Hà Nội đáp ứng 60 - 70% nhu cầu đi lại của người dân", ông Hiếu nói và nhấn mạnh, Hà Nội đang cho thấy hình ảnh một đô thị hiện đại, phát triển bền vững với mạng lưới giao thông xanh lan tỏa đến mọi ngóc ngách. Người hưởng lợi lớn nhất chính là Nhân dân. Với tốc độ triển khai như hiện nay, Thủ đô sẽ sớm hoàn thành mục tiêu xanh hóa mạng lưới giao thông và hệ thống vận tải công cộng.
Theo ông Lê Trung Hiếu, đường sắt đô thị không chỉ giúp giảm thiểu phương tiện cá nhân thông qua việc vận chuyển hành khách đi học, đi làm hàng ngày mà còn là "hạt nhân" cốt lõi để tạo nên các đô thị TOD (phát triển theo định hướng giao thông công cộng), đô thị nén, người dân có thể được đáp ứng mọi nhu cầu sinh hoạt, mua sắm xung quanh khu vực nhà ga.
Tại các quốc gia có mạng lưới đường sắt đô thị phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, mỗi tuyến metro không chỉ đóng vai trò vận chuyển mà còn là trục phát triển kinh tế, xã hội, kéo theo sự hình thành các trung tâm thương mại, dịch vụ, khu dân cư cao tầng, văn phòng và không gian công cộng hiện đại. Mô hình này giúp tối ưu quỹ đất đồng thời nâng cao chất lượng sống cho cư dân đô thị.
Nguyên Thảo