Động thái này được xem là bước đi chiến lược nhằm chuẩn bị cho các cuộc đàm phán với Mỹ về một cơ chế thương mại chung mới, hướng tới việc thiết lập “vành đai bảo hộ” cho ngành thép hai bên trong bối cảnh dư thừa công suất toàn cầu ngày càng nghiêm trọng.
Theo tờ Inside U.S. Trade’s ngày 7/10, Ủy viên Thương mại châu Âu Maroš Šefčovič cho biết đề xuất này được đưa ra với mục tiêu thay thế mức thuế bảo hộ 25% hiện hành đối với thép nhập khẩu, vốn sẽ hết hiệu lực vào tháng 6/2026.
Ông nhấn mạnh, việc điều chỉnh chính sách thuế không nhằm đóng cửa thị trường mà là bước đi có tính chủ động để tạo dư địa cho đối thoại thương mại với Washington, đồng thời bảo đảm sự ổn định cho chuỗi cung ứng công nghiệp chiến lược của hai nền kinh tế lớn.
Trong tuyên bố chung hồi tháng 8, EU và Mỹ đã nhất trí xem xét cơ chế phối hợp nhằm bảo vệ ngành thép nội địa, tránh nguy cơ dư thừa sản lượng trên quy mô toàn cầu, đồng thời duy trì môi trường thương mại mở và công bằng.
Ảnh minh họa
Một trong những giải pháp được hai bên cân nhắc là thiết lập hệ thống hạn ngạch thuế song phương, cho phép xuất khẩu trong hạn ngạch được hưởng mức thuế 0%, còn lượng vượt hạn ngạch sẽ chịu thuế suất cao hơn. Theo ông Šefčovič, đây là hướng tiếp cận linh hoạt giúp cân bằng giữa mục tiêu bảo hộ và nguyên tắc tự do thương mại.
Brussels kỳ vọng chính sách thuế mới sẽ giúp khởi động lại các cuộc đàm phán về “vành đai bảo hộ thép” - sáng kiến từng được hai bên bàn thảo nhưng đình trệ từ cuối năm 2023. Cơ chế này, nếu được thống nhất, sẽ đặt nền tảng cho một khung hợp tác dài hạn giữa EU và Mỹ, không chỉ trong lĩnh vực thép mà còn mở rộng sang các sản phẩm phụ trợ, kim loại cơ bản và nguyên liệu công nghiệp khác.
Trước đó, vào tháng 8, Mỹ đã quyết định tăng thuế lên 50% theo Mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại đối với hàng trăm mặt hàng thép và sản phẩm liên quan. Động thái này bị phía châu Âu cho là đi ngược tinh thần hợp tác thương mại giữa Brussels và Washington, đồng thời gây sức ép lớn lên các nhà xuất khẩu thép EU.
Để ứng phó, Ủy ban châu Âu thông báo sẽ giữ nguyên nguyên tắc thị trường mở, song áp dụng cơ chế hạn ngạch thuế chặt chẽ hơn nhằm quản lý dòng nhập khẩu, hạn chế nguy cơ phá giá từ bên ngoài khối.
Theo kế hoạch, các doanh nghiệp xuất khẩu sang EU vẫn được hưởng thuế 0% trong phạm vi hạn ngạch. Tuy nhiên, nếu vượt hạn mức, lượng hàng này sẽ bị áp thuế bổ sung 50%, tương đương mức mà Mỹ đang áp dụng. Ủy ban châu Âu khẳng định biện pháp này phù hợp với quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), khác với các biện pháp theo Mục 232 của Mỹ đang bị nhiều quốc gia phản đối.
Ông Šefčovič nhấn mạnh: “Mục tiêu của EU không phải là dựng rào cản, mà là tạo cơ chế kiểm soát minh bạch, giúp ổn định thị trường và duy trì sự cạnh tranh lành mạnh”.
Trong tuần này, Ủy viên Šefčovič sẽ tham dự Diễn đàn Toàn cầu về Dư thừa Công suất Thép (Global Forum on Steel Excess Capacity) diễn ra bên lề Hội nghị Bộ trưởng Nhóm G20 tại Nam Phi. Đây được xem là dịp quan trọng để EU thúc đẩy đối thoại đa phương về tình trạng dư cung trong ngành thép, đồng thời vận động các nền kinh tế lớn phối hợp hành động nhằm hạn chế các biện pháp bảo hộ đơn phương.
Giới phân tích châu Âu nhận định, việc EU nâng thuế nhập khẩu thép là tín hiệu cho thấy Brussels đang chủ động định hình lại chính sách công nghiệp chiến lược, trong đó kết hợp giữa bảo vệ lợi ích nội khối và duy trì quan hệ thương mại ổn định với Mỹ.
Nếu thành công, cơ chế “vành đai bảo hộ chung” được kỳ vọng sẽ trở thành mô hình hợp tác mới giữa hai nền kinh tế lớn nhất phương Tây, vừa bảo đảm tính cạnh tranh toàn cầu, vừa tạo khuôn khổ minh bạch cho thương mại kim loại trong giai đoạn hậu 2026.
Văn Tùng