EU và Ukraine sẽ đối mặt với 'cơn đau đầu mới'?

3 giờ trướcBài gốc

Ukraine đứng trước rủi ro mất đồng minh quan trọng ở Trung Âu: Sau khi cựu Thủ tướng Andrej Babis trở lại chính trường, các sáng kiến quân sự do Cộng hòa Séc dẫn đầu, đặc biệt là chương trình đạn dược cho Ukraine, đang bị đe dọa dừng lại hoặc chuyển giao cho NATO. Ảnh: Reuters/TTXVN

Theo báo The Kyiv Independent (Ukraine) và đài phát thanh châu Âu RFE/RL, chiến thắng bầu cử của Andrej Babis, cựu Thủ tướng và tỷ phú theo chủ nghĩa dân túy cánh hữu, đang đẩy Cộng hòa Séc trở thành một "vấn đề nan giải" mới ở Trung Âu, làm dấy lên mối lo ngại sâu sắc từ EU và Ukraine. Với 35% số phiếu bầu cho Phong trào ANO, ông Babis đã trở lại với lời hứa cắt giảm hỗ trợ cho Ukraine và đối đầu với Liên minh châu Âu (EU) về các chính sách di cư và môi trường.

Ông Babis, một tỷ phú 71 tuổi thường được truyền thông ví như "Donald Trump của Cộng hòa Séc", tuyên bố sẽ thành lập chính phủ thiểu số một đảng. Tuy nhiên, ông cũng mở cửa đàm phán với hai đảng nhỏ hơn, bao gồm cả đảng cực hữu SPD, để có thể giành được đa số trong Quốc hội.

Kết quả bầu cử cho thấy bức tranh phức tạp. Ba đảng dân túy khác - SPD, Motoriste và Stacilo - đều có kết quả kém hơn dự kiến. Đặc biệt, Stacilo không vượt qua ngưỡng 5% để giành ghế nghị viện, loại bỏ một đối tác liên minh tiềm năng của ông Babis. Các nhà phân tích cho rằng các cuộc đàm phán liên minh sẽ gặp nhiều khó khăn và chính phủ mới có thể trở nên yếu kém, lung lay.

Nỗi lo của EU

Trong EU, giới lãnh đạo đang theo dõi sát sao tình hình, cố gắng đánh giá liệu ông Babis có trở thành một nhân vật "gây rắc rối" như Thủ tướng Slovakia Robert Fico hay Thủ tướng Hungary Viktor Orban hay không. Cả ông Fico và ông Orban đều từng làm khối này đau đầu khi giảm nhẹ, trì hoãn các lệnh trừng phạt Nga, và tạm dừng viện trợ cho Ukraine.

Mặc dù Thủ tướng Hungary Orban là nhà lãnh đạo châu Âu đầu tiên chúc mừng ông Babis, các quan chức EU vẫn đang hy vọng ông Babis "không giống như ông Robert Fico hay ông Viktor Orban".

Filip Nerad, chuyên gia tại tổ chức tư vấn Globsec, nhận định chính phủ mới do ông Babis lãnh đạo sẽ chỉ trích mạnh mẽ các sáng kiến lớn của EU như "Thỏa thuận Xanh" – nhằm đưa khối này trung hòa khí hậu vào năm 2050 – và hiệp ước di cư chung.

Tuy nhiên, có một tia hy vọng cho Brussels. Praha có thể không hoàn toàn đồng hành cùng Budapest và Bratislava, vì cam kết của ông Babis đối với NATO và mối quan hệ kinh doanh chặt chẽ với các nước EU như Áo và Đức, vốn phụ thuộc vào quỹ EU hào phóng, cho thấy một cách tiếp cận thực dụng.

Chuyên gia Nerad nhận định: "Nhìn chung, Cộng hòa Séc sẽ ít được chú ý hơn ở Brussels và hợp tác nhiều hơn với Hungary và Slovakia, nhưng có thể không mong đợi rằng Praha sẽ đi theo Budapest và Bratislava về mọi mặt".

Về phần mình, Pavel Havlicek, chuyên gia từ Hiệp hội các vấn đề quốc tế (AMO) có trụ sở tại Praha, cho rằng chính phủ của ông Babis có thể chứng tỏ mình "thực tế và sẵn sàng đàm phán hơn so với chính phủ của Thủ tướng Fico và ông Orban".

Mối lo ngại của Ukraine

Kiev đặc biệt lo lắng về tương lai của sáng kiến đạn dược - đóng góp quan trọng nhất của Praha cho Ukraine. Được triển khai năm 2024, chương trình này cho phép các nước phương Tây nhanh chóng mua đạn pháo cho Ukraine trên thị trường toàn cầu, với Cộng hòa Séc làm trung gian cho 15 quốc gia.

Theo chính phủ Séc, năm 2024 Ukraine nhận được 1,5 triệu quả đạn pháo qua sáng kiến này. Đến tháng 9 năm nay, thêm 1,1 triệu quả đạn được chuyển giao, với mục tiêu vượt con số năm ngoái vào cuối 2025.

Ông Babis đã cam kết hủy bỏ sáng kiến này, chỉ trích nó quá đắt đỏ và thiếu minh bạch. Thủ tướng sắp mãn nhiệm Petr Fiala cảnh báo: "Đây là những vấn đề rất nguy hiểm, đối với cả an ninh của Cộng hòa Séc và uy tín của nước này ở nước ngoài". Ngoại trưởng Jan Lipavsky cho rằng việc dừng sáng kiến sẽ là "món quà dành tặng Tổng thống Nga Vladimir Putin".

Mặc dù có lo ngại, nhiều chuyên gia tin rằng Séc khó có thể thay đổi định hướng địa chính trị căn bản. Các đảng như SPD và Stacilo kêu gọi trưng cầu dân ý về việc ở lại NATO và EU, nhưng Hugo Blewett-Mundy từ Viện Europeum chỉ ra rằng bất kỳ đề xuất nào cũng cần ít nhất 2/5 số phiếu trong Quốc hội ủng hộ và chỉ có tổng thống mới có quyền kêu gọi trưng cầu dân ý.

Chuyên gia Pavel Havlicek từ AMO cho rằng ông Babis sẽ "khá thận trọng khi thực hiện bất kỳ động thái cấp tiến nào". Trong khi đó, chuyên gia Míla O'Sullivan, nhà nghiên cứu tại Viện Quan hệ Quốc tế Praha nhận định: "Ông Babis là một nhà tài phiệt đã hưởng lợi rất nhiều từ các cơ cấu phương Tây và Quỹ châu Âu. Ngay cả chính phủ liên minh tiềm năng hay sự ủng hộ của Quốc hội từ những người cực hữu cũng không thể khiến định hướng này trở nên có thể thương lượng".

Ngoài ra, các chuyên gia chỉ ra ba lý do khiến ông Babis có thể khác biệt với ông Orban và ông Fico. Thứ nhất, bản chất chiến thắng bầu cử và khả năng hình thành chính phủ yếu khiến ông phải cân nhắc kỹ lưỡng các bước đi chính trị.

Thứ hai, ông Babis sẽ phải hợp tác với Tổng thống Petr Pavel, người thân phương Tây được dân chúng yêu mến. Ông Pavel có quyền phê chuẩn các bộ trưởng nội các và đã tuyên bố sẽ không chấp nhận bất kỳ ứng cử viên "đi ngược lại hệ thống" nào. Nhiều quan chức cấp cao của ANO như Karel Havlicek và Adam Vojtech được coi là người ôn hòa và được đánh giá cao ở Brussels.

Thứ ba, chính ông Babis có những lý do thực tế để duy trì quan hệ với phương Tây. Hoạt động kinh doanh của ông trong nông nghiệp và truyền thông liên quan đến Áo và Đức, phụ thuộc vào quỹ EU. Ông đã tìm kiếm mối quan hệ chặt chẽ với Italy và Pháp, đồng thời hứa tôn trọng cam kết của Cộng hòa Séc với NATO. "Chúng tôi muốn cứu châu Âu và chúng tôi rõ ràng ủng hộ châu Âu và NATO", ông Babis khẳng định sau chiến thắng.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/eu-va-ukraine-se-doi-mat-voi-con-dau-dau-moi-20251006153459479.htm