Gánh nặng của thế hệ 'bánh mì kẹp' ở Việt Nam

7 giờ trướcBài gốc

Chị Nguyễn Trinh (41 tuổi, sống tại TP.HCM) mới sinh bé thứ 3 được vài tháng. Hai con lớn cần đưa đón đi học, con út quá nhỏ, mẹ già ốm yếu cần chăm sóc. Gia đình chị thống nhất vợ ở nhà quán xuyến mọi việc, chồng ra ngoài lo kinh tế.

Nhưng mỗi lần mẹ chồng chị Trinh nhập viện, cả nhà lại xáo trộn. Chồng bận đi làm nên mọi trách nhiệm dồn lên vai chị. Sự mệt mỏi và áp lực khiến chị cảm thấy kiệt quệ về thể chất lẫn tinh thần.

“Nhiều lần, tôi tha thiết mong được đi làm để bớt gánh nặng tài chính, song vừa mở lời, chồng đều gạt đi vì không ai chăm mẹ, nuôi con”, người phụ nữ vừa bước sang độ tuổi U50 nói với Tri Thức - Znews.

Ngày qua ngày, chị Trinh “mắc kẹt” với lịch trình sáng dậy sớm đưa con đi học, rồi vội vã về đi chợ, nấu cơm, lo cho mẹ ăn và uống thuốc, xong xuôi đâu đấy lại tất tả dọn dẹp nhà cửa, giặt giũ quần áo. Buổi trưa, chị tranh thủ nghỉ ngơi đôi chút, trông bé út và theo dõi sức khỏe mẹ. Đến chiều, sau khi đón 2 con lớn về, chị lại quay cuồng trong bếp, xong bữa lại dạy con học, cho con đi ngủ.

“Tôi không biết vòng quay này sẽ lặp lại cho tới bao giờ”, chị than thở.

Thế hệ "bánh mì kẹp" gánh trên vai trách nhiệm chăm sóc cha mẹ già yếu và nuôi dạy con nhỏ. Ảnh: Jsme_mila/Pexels.

Những người vừa phải chăm sóc cha mẹ già yếu, vừa nuôi dạy con nhỏ như chị Trinh được gọi là “thế hệ bánh mì kẹp” (Sandwich Generation). Đây là thuật ngữ do nhà xã hội học người Mỹ Dorothy Miller đặt ra từ năm 1981, chỉ những người trung niên (40-50 tuổi) cùng lúc phải gánh vác trách nhiệm phụng dưỡng cha mẹ già và chăm con nhỏ.

Tại Việt Nam, theo Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, tính đến tháng 11/2023, có 8 triệu người cao tuổi không có lương hưu hay trợ cấp, chiếm 57% trong tổng số 14 triệu người sau độ tuổi nghỉ hưu. Tổng điều tra dân số 2022 cũng cho thấy nhóm dân số phụ thuộc (dưới 15 tuổi và trên 65 tuổi) chiếm khoảng 46,6%. Theo Ngân hàng Thế giới, dân số thanh niên (16-30 tuổi) tại Việt Nam đang giảm, và trong 20 năm tới, trung bình cứ 4 người trong độ tuổi lao động sẽ phải “gánh” 3 người cao tuổi.

Áp lực sống chung 3 thế hệ

Vợ chồng chị Thu Hoài (43 tuổi), anh Anh Tuấn (45 tuổi) và 2 con nhỏ đang sống cùng bố mẹ chồng tại một căn chung cư ở phường Yên Nghĩa, Hà Nội. Với tổng thu nhập khoảng 25 triệu đồng/tháng, việc “ra riêng” với họ vẫn là mục tiêu xa vời.

“Một tháng tiền học hành, ăn uống, đủ chi phí phải lo. Ở với ông bà là phương án tối ưu nhất lúc này”, chị Hoài nói.

Không phải thuê nhà để ở, vợ chồng chị Hoài phần nào giảm được áp lực tài chính. Tuy nhiên, sống chung 3 thế hệ dưới một mái nhà cũng nảy sinh không ít bất đồng.

“Con tôi mê xem điện thoại. Tôi cố kiểm soát nội dung, thời lượng, nhưng ông bà hay tặc lưỡi: 'Xem tí có sao đâu'. Tôi nói mãi không được, có hôm phải tắt hẳn Wi-Fi. Tôi nghiêm khắc, ông bà tỏ ý không vui”, chị kể.

Chuyện ăn uống và kỷ luật trong nhà chị Hoài cũng là một điểm “lệch pha”. Trong khi người mẹ muốn các con tự xúc ăn để rèn tính tự lập, ông bà lại hay bón cháu vì xót. “Mình rèn con vào nếp, nhưng mắng to một chút là ông bà bênh”, chị kể.

Chị Thu Hoài muốn đi làm để san sẻ gánh nặng kinh tế với chồng, nhưng không ai thay chị chăm bố mẹ chồng và con nhỏ.

Bố mẹ chồng chị Hoài tuổi đã cao, sức khỏe yếu, thường xuyên đau ốm. Mỗi lần ông bà vào viện, chị hoặc chồng đều phải xin nghỉ làm để đưa đón, chăm sóc. Có những đợt bố mẹ nằm viện vài ngày, hai người phải liên tục nghỉ làm.

“Việc phụng dưỡng cha mẹ là điều chúng tôi luôn tâm niệm, không né tránh. Nhưng đúng là có lúc áp lực”, chị Hoài trải lòng, kể lại những hôm mẹ và con trai đều ốm, chị phải quay cuồng nấu cơm, vừa dỗ con uống thuốc vừa chăm mẹ từ sáng tới đêm đến kiệt sức.

Chị Hoài thừa nhận vợ chồng chị muốn có không gian sống riêng để chủ động trong việc nuôi dạy con. Tuy nhiên, điều kiện kinh tế của gia đình không cho phép.

Không giống gia đình chị Thu Hoài, vợ chồng anh Hải Long (44 tuổi) và chị Phương Lan (40 tuổi) ở Nha Trang chủ động sống chung với ba mẹ đã lớn tuổi. “Chồng tôi là con trai cả. Anh muốn các con được gần ông bà, trong khi ông bà cũng vui vì có cháu”, chị Lan chia sẻ.

Con trai 2 tuổi, thỉnh thoảng ốm đau phải nghỉ học, vợ chồng chị Lan nhờ cậy ông bà trông nom. Ông bà yêu cháu, nhưng đôi khi khiến chị khó xử. Bà hay góp ý trẻ con phải tắm trước 18h, không nên học nhiều vì “mất tuổi thơ”, khi bố mẹ răn dạy thì lại bênh cháu.

Có thời điểm, chị Lan cảm thấy ngột ngạt, muốn ra ở riêng nhưng anh Long không đồng ý. “Bà nội tốt tính, nhưng hay tích trữ đồ đồng nát, có hôm mùi hôi bốc lên cả nhà, tôi không dám nói vì sợ làm phật ý”, chị chia sẻ.

Vợ chồng chị Phương Lan (thứ nhất từ phải sang) chủ động sống chung với ba mẹ.

Vợ chồng chị Lan thu nhập 40 triệu đồng/tháng. Chi tiêu gia đình gồm 15 triệu ăn uống, 2 triệu học hành, 2 triệu thuốc men cho bố mẹ, 2 triệu biếu bố mẹ tiêu vặt, 5 triệu cho sinh hoạt khác, phần còn lại để dành tiết kiệm.

Bố mẹ chồng không có lương hưu, mọi chi phí đều do hai vợ chồng chị Lan lo liệu. “Chúng tôi cố gắng vì biết con cái phụng dưỡng cha mẹ là điều phải làm. Nhưng sống chung dài lâu khó tránh khỏi lúc không thoải mái”, chị thừa nhận.

Xu hướng lan rộng

Không riêng tại Việt Nam, áp lực của thế hệ “bánh mì kẹp” cũng được ghi nhận ở nhiều quốc gia châu Á và phương Tây. Bà Eveline Haumahu, Giám đốc tiếp thị của công ty PT Manulife Aset Manajemen Indonesia, cho biết cuộc khảo sát năm 2024 do Manulife Investment Management thực hiện trên 4.000 người ở 6 khu vực khác nhau cho thấy thế hệ “kẹp giữa” đang chịu áp lực lớn khi phải chăm sóc cha mẹ già đồng thời nuôi con cái.

85% người được hỏi ở châu Á, và tới 94% ở Indonesia, phải hy sinh nhu cầu cá nhân để ưu tiên cho cha mẹ tuổi nghỉ hưu. Tại Hong Kong (Trung Quốc), 59% người lao động trưởng thành lo lắng hết tiền tiết kiệm để sống khi nghỉ hưu do chuẩn bị chưa đủ.

83% người được hỏi ở châu Á không muốn để con cái phải gánh chịu chi phí sinh hoạt khi họ nghỉ hưu, đồng thời mong muốn giúp cha mẹ lớn tuổi chuẩn bị tốt hơn cho kế hoạch nghỉ hưu.

Tại Hàn Quốc, Cục Thống kê cho hay tính đến tháng 8/2024, thế hệ “bánh mì kẹp" (được thống kê là những người từ 50 tuổi trở lên) là 8,96 triệu người, chiếm 40% tổng số người làm công ăn lương của cả nước, tăng 3,48 triệu người so với một thập kỷ trước.

Các chuyên gia cảnh báo việc thế hệ “kẹp giữa” nghỉ hưu trên diện rộng có thể gây ra thách thức. Thêm vào đó, khi họ vẫn đóng vai trò là người chăm sóc chính trong gia đình nhưng lại có thu nhập hạn chế, nhu cầu được hỗ trợ từ chính phủ có thể gia tăng mạnh mẽ.

Thế hệ "bánh mì kẹp" ở nhiều quốc gia chịu không ít áp lực. Ảnh minh họa: Sally Caulwell/St. James's Place magazine.

Thống kê từ ACB News, một nghiên cứu cho thấy khoảng 2/3 người thuộc thế hệ “bánh mì kẹp” tại Australia là phụ nữ. Bà Melissa Reader, Giám đốc điều hành tổ chức phi lợi nhuận Violet Initiative, cho biết những người chăm sóc thuộc nhóm này đang tha thiết kêu gọi được hỗ trợ nhiều hơn.

“Trong vòng 5-6 năm tới, sẽ có 60.000 người Australia bước sang tuổi 85. Đây là sự thay đổi nhân khẩu học rất lớn và nó đang tạo ra áp lực khổng lồ lên những người trưởng thành đang chăm sóc cho các cụ già này”, bà nói.

Theo bà Reader, một tỷ lệ lớn những người thuộc thế hệ “bánh mì kẹp” đang phải rời bỏ công việc của mình, vốn là giáo viên, y tá hoặc nhân viên chăm sóc người cao tuổi.

Ước tính, 60.000 người Australia sẽ bước sang tuổi 85 trong 5-6 năm nữa. Các chuyên gia cho rằng cần có hệ thống hỗ trợ cho những người này. Nếu không, hậu quả về kinh tế, xã hội và tâm lý sẽ ngày càng gia tăng.

An Chi

Ảnh: NVCC

Nguồn Znews : https://lifestyle.znews.vn/ganh-nang-cua-the-he-banh-mi-kep-o-viet-nam-post1576832.html