Gen Z Mỹ đang đối mặt với cơn ác mộng thất nghiệp: Nguyên nhân không chỉ do AI

3 giờ trướcBài gốc

Gen Z Mỹ đang đối mặt với cơn ác mộng thất nghiệp - nguyên nhân không chỉ đến từ AI

Những phân tích gần đây từ các chuyên gia kinh tế hàng đầu, ngân hàng trung ương và chuyên gia thị trường lao động cho thấy đây dường như là một vấn đề đặc thù của Mỹ, bắt nguồn từ một nền kinh tế “không sa thải, cũng không tuyển dụng” nhiều hơn là do sự trỗi dậy nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI).

Với nhiều lao động Gen Z, quá trình tìm việc ngày càng khó khăn, gây cảm giác đơn độc và tự nghi ngờ bản thân. Tuy nhiên, mối lo này đã được xác nhận từ cấp cao: Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang (Fed) Jerome Powell cho rằng thị trường lao động hiện nay là một “trạng thái bất thường”, khi “sinh viên mới ra trường, giới trẻ và các nhóm thiểu số gặp khó khăn trong việc tìm việc làm”. Ông chỉ ra tỷ lệ tìm việc thấp song hành cùng tỷ lệ sa thải thấp, gọi đây là một “môi trường ít sa thải, ít tuyển dụng” khiến cơ hội cho lao động trẻ đặc biệt hạn chế.

Dù vài tháng gần đây được Deutsche Bank gọi là “mùa hè AI trở nên xấu xí”, với một số nghiên cứu cho rằng AI đang thay thế công việc entry-level (công việc không đòi hỏi hoặc cần ít kinh nghiệm làm việc), ông Powell lại thận trọng hơn khi cho rằng AI “có thể là một phần của câu chuyện”, nhưng ông khẳng định động lực chính vẫn là kinh tế tăng trưởng chậm lại và doanh nghiệp hạn chế tuyển dụng. Các chuyên gia kinh tế tại Goldman Sachs và UBS cũng đồng tình, cho rằng đây chưa phải là một “câu chuyện AI”.

Bức tranh lan rộng

Theo phân tích hôm thứ Sáu tuần trước của chuyên gia kinh tế trưởng UBS, Paul Donovan với tiêu đề “The kids are alright?”, tình trạng thất nghiệp cao trong giới trẻ Mỹ hoàn toàn trái ngược với xu hướng toàn cầu và không thể đổ lỗi cho AI, bất chấp sự ám ảnh hiện tại của dư luận với tự động hóa.

“Kinh nghiệm thị trường lao động của Mỹ rất đặc thù. Tỷ lệ thất nghiệp thanh niên ở khu vực đồng euro đang ở mức thấp kỷ lục. Tại Anh, tỷ lệ thất nghiệp của giới trẻ giảm đều. Ở Nhật, tỷ lệ tham gia lao động của người trẻ gần mức cao nhất lịch sử. Khó có thể tin rằng AI lại chỉ gây hại cho lao động trẻ của Mỹ”, ông viết.

Pierfrancesco Mei, chuyên gia kinh tế của Goldman Sachs, nhấn mạnh: “Trong một thị trường ít biến động, tìm việc sẽ mất nhiều thời gian hơn.” Ông phân tích, tốc độ tái phân bổ việc làm, tức tốc độ tạo mới và xóa bỏ việc làm đã suy giảm từ cuối thập niên 1990. Hiện nay, phần lớn biến động chỉ đến từ “xoay vòng việc làm” (churn), vốn đã giảm sâu so với giai đoạn trước đại dịch, và mô hình này diễn ra trên diện rộng, ảnh hưởng nhiều nhất tới người lao động trẻ. Nếu năm 2019, một lao động trẻ thất nghiệp mất khoảng 10 tuần để tìm việc mới, thì nay trung bình đã tăng lên 12 tuần.

Donovan viết rằng “dù dễ đổ lỗi cho công nghệ”, từ máy móc, robot đến máy tính, nhưng thực tế mô hình của Mỹ thuyết phục hơn khi phản ánh một “câu chuyện đóng băng tuyển dụng” rộng khắp, ảnh hưởng trực tiếp tới những người mới gia nhập lực lượng lao động.

Xu hướng lao động phổ thông nổi lên

Donovan cũng lưu ý điều này giải thích tại sao tác động với nhóm lao động ít học vấn lại nhỏ hơn, nhiều người bỏ học phổ thông đã tìm được việc toàn thời gian sớm hơn và tránh được “đóng băng” 2025. Trong bối cảnh tỷ lệ nhập học đại học suy giảm dài hạn, việc làm trong ngành nghề thủ công và kỹ thuật đang hấp dẫn hơn, nhiều lao động trẻ trở thành “ông chủ” với thu nhập sáu chữ số, trong khi bạn bè cùng lứa phải gánh nặng nợ vay sinh viên.

Theo một nghiên cứu của Stanford, trong dài hạn, sinh viên mới tốt nghiệp thường là đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất trong các giai đoạn “không tuyển dụng, không sa thải”. Trong khủng hoảng tài chính 2008-2011, nhiều ngành nghề ngừng tuyển đã khiến sinh viên tốt nghiệp giai đoạn đó chịu thiệt hại kéo dài về thu nhập, cơ hội việc làm và mức sống trong 10-15 năm,

Tác động với Gen Z và lao động thiểu số hiện nay cũng nghiêm trọng không kém. Các chuyên gia cảnh báo về “hiệu ứng sẹo” - những tổn thương dài hạn với thu nhập, khả năng sở hữu nhà và tích lũy tài sản. Lịch sử cho thấy bắt đầu sự nghiệp trong suy thoái sẽ khiến lương thấp hơn và con đường thăng tiến khó khăn hơn. Ông Powell cũng lưu ý các yếu tố khác làm giảm cung lao động, như biện pháp nhập cư khắt khe hơn, đồng thời nhấn mạnh người thiểu số đang gặp khó khăn đặc biệt trong đợt “đóng băng” 2025.

Ông Powell khẳng định: “Tỷ lệ tìm việc tổng thể hiện rất thấp. Nếu sa thải bắt đầu tăng, sẽ không có nhiều tuyển dụng diễn ra”, Ông thừa nhận vẫn còn “nhiều bất định” về tác động của AI và nhận định: “Có thể đúng là một số doanh nghiệp từng tuyển nhiều lao động trẻ mới tốt nghiệp nay đã dùng AI nhiều hơn, và đó có thể là một phần của câu chuyện. Nhưng khó để xác định mức độ lớn đến đâu”.

Đại Hùng

Nguồn TBNH : https://thoibaonganhang.vn/gen-z-my-dang-doi-mat-voi-con-ac-mong-that-nghiep-nguyen-nhan-khong-chi-do-ai-170516.html