Giá leo thang, thủ tục bất cập, nhà ở xã hội chệch hướng an sinh?

một giờ trướcBài gốc

29,4 triệu đồng/m2 - đó là mức giá bán trung bình vừa được công bố của một dự án NOXH tại Hà Nội. Con số này được xem là kỷ lục mới trên thị trường, gần gấp đôi so với thời điểm trước năm 2023.

Tại phiên họp thứ nhất của Ban Chỉ đạo Trung ương về chính sách nhà ở và thị trường bất động sản diễn ra mới đây, Bộ Xây dựng cho biết, giá bán tạm tính của NOXH ở thị trường sơ cấp hiện dao động từ 15-25 triệu đồng/m2, tăng đáng kể so với năm 2024.

Trong khi đó, theo số liệu từ Cục Thống kê (Bộ Tài chính), thu nhập bình quân của người lao động Việt Nam chỉ đạt khoảng 8,3 triệu đồng/tháng. Với mức thu nhập này, việc sở hữu một căn hộ NOXH tại Hà Nội đang trở thành giấc mơ xa vời đối với phần lớn người lao động.

Theo các chuyên gia kinh tế, nguyên nhân khiến người dân vẫn khó tiếp cận NOXH nằm ở nhiều bất cập trong cơ chế xét duyệt và thực thi chính sách

Không chỉ giá bán tăng cao, người thu nhập thấp còn gặp hàng loạt rào cản trong việc tiếp cận NOXH. Thủ tục xét duyệt phức tạp, quy định khắt khe về chứng minh thu nhập, cùng với nguồn cung hạn chế và vị trí dự án xa trung tâm khiến nhiều người dù có nhu cầu thực vẫn không đủ điều kiện mua. Thậm chí, không ít lao động gặp khó do doanh nghiệp kê khai thu nhập không đúng, khiến họ không thể hoàn tất hồ sơ.

Dù thời gian qua, Chính phủ và các bộ, ngành đã ban hành nhiều chính sách nhằm thúc đẩy phát triển NOXH, song thực tế giá bán vẫn tăng, người dân vẫn khó tiếp cận. Bài toán an cư cho người thu nhập thấp vẫn chưa có lời giải hiệu quả.

“Nhà ở xã hội cần đến đúng tay người thực sự thiếu nhà”

Theo GS. Đặng Hùng Võ - nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, nguyên nhân khiến người dân vẫn khó tiếp cận NOXH nằm ở nhiều bất cập trong cơ chế xét duyệt và thực thi chính sách.

“Không hiếm trường hợp người đi xe sang đến đăng ký mua NOXH. Báo chí đã nói nhiều về thực tế này. Có người thu nhập chính thức thì thấp, nhưng thu nhập “tay trái” lại rất cao. Trong khi đó, quy định hiện nay chỉ tính thu nhập thường xuyên mà bỏ qua phần thu nhập không định kỳ. Vì vậy, nhiều trường hợp được duyệt mua NOXH chưa chắc đã thực sự đúng đối tượng cần nhà”, ông Võ nhận định.

Giáo sư Võ cho rằng, chính sách NOXH vẫn là “bài toán khó” đối với người lao động khi giá nhà tăng nhanh, trong khi thu nhập không đủ bù đắp. “Chúng ta cần rà soát lại tiêu chí xác định người đủ điều kiện, tránh tình trạng người thực sự cần nhà thì bị loại, còn người không thiếu nhà lại được mua”.

Theo vị giáo sư này, một trong những bất cập lớn là khâu xét duyệt hiện nay do các chủ đầu tư tư nhân thực hiện, thay vì các tổ chức xã hội như công đoàn - những đơn vị nắm rõ hoàn cảnh của người lao động: “Trước đây, khi còn chế độ phân phối nhà, công đoàn là nơi hiểu rõ ai thực sự cần nhà, ai không. Giờ đây, khi chủ đầu tư tư nhân nắm quyền xét duyệt, việc lựa chọn người mua dễ bị lệch khỏi mục tiêu an sinh”.

GS. Đặng Hùng Võ - nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường

Ông Đặng Hùng Võ cũng cho rằng, nhóm công nhân làm việc trong các khu công nghiệp tập trung vẫn là đối tượng dễ xác định nhất, bởi thu nhập được ghi rõ ràng trên sổ lương, không có nguồn thu “tay trái”. Tuy nhiên, ngoài công nhân, vẫn cần có cơ chế đánh giá linh hoạt hơn để xác định đúng những người thực sự khó khăn về nhà ở, như hộ gia đình đông người, thu nhập thấp, neo đơn hoặc đang sống trong điều kiện chật chội.

“Cần trao quyền xác định đối tượng cho các tổ chức xã hội hoặc cơ quan có tính đại diện, thay vì để chủ đầu tư tư nhân tự quyết. Việc này sẽ giúp tránh tình trạng dự án NOXH bị “biến tướng”, rơi vào tay những người không thật sự cần”, ông Võ đề xuất.

Cũng theo ông Võ, điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là cơ chế trao quyền tiếp cận NOXH. Nhiều dự án ghi nhận cảnh ô tô hạng sang xuất hiện tại khu NOXH, trong khi không ít dự án khác lại ế hàng. Điều đó cho thấy, việc xét chọn đối tượng mua nhà đang có vấn đề. Thay vì giúp người nghèo có nơi ở, NOXH đôi khi lại trở thành kênh đầu tư, đầu cơ hoặc tích trữ tài sản.

Về phía chính sách, ông Võ lưu ý rằng, giá NOXH hiện đã vượt ngưỡng 20 triệu đồng/m² - mức tăng mạnh so với trước: Nhà nước hiện chưa kiểm soát được giá NOXH vì phần lớn các dự án do doanh nghiệp tư nhân thực hiện. Nếu không có cơ chế quản lý chặt, chính sách có thể bị biến dạng. Có thể hoàn thành về số lượng, nhưng đến năm 2030, câu hỏi đặt ra là: những dự án này còn đúng nghĩa NOXH nữa không?

“Chúng ta không thể chỉ nhìn vào tên gọi hay tiến độ dự án. Khi tư nhân tham gia, họ chắc chắn có mục tiêu lợi nhuận. Điều cần quan tâm là làm sao để các dự án NOXH thực sự phục vụ đúng đối tượng, đúng mục tiêu an sinh, chứ không chỉ đeo “tấm biển” NOXH”, GS. Đặng Hùng Võ nhấn mạnh.

Theo các chuyên gia, để NOXH thực sự phát huy vai trò, Nhà nước cần cải thiện thêm cơ chế xét duyệt, đơn giản hóa thủ tục và mở rộng đối tượng được mua. Đồng thời, cần áp dụng các gói hỗ trợ tín dụng ưu đãi sớm để người dân có thể trả góp dài hạn với lãi suất hợp lý.

Cần nới lỏng điều kiện, giảm giá nhà ở xã hội

Theo TS. Nguyễn Trí Hiếu - Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển Thị trường Tài chính và Bất động sản Toàn cầu, việc mua được NOXH hiện nay vẫn là bài toán khó với phần lớn người dân, đặc biệt là nhóm thu nhập thấp.

Ông Hiếu cho rằng, nguyên nhân chính nằm ở các tiêu chí và điều kiện mua NOXH đang quá khắt khe: “Những yêu cầu về thu nhập hay các tiêu chí chứng minh điều kiện kinh tế hiện nay khiến người dân bình thường khó đáp ứng. Chính sách cần được điều chỉnh để giảm nhẹ các điều kiện này, tạo cơ hội thực sự cho người có nhu cầu thật”.

Về tín dụng NOXH, ông Hiếu cho rằng, dù lãi suất đã thấp hơn lãi suất thương mại, nhưng vẫn chưa đủ “dễ thở” với người lao động.

“Lãi suất vay NOXH cần giảm sâu hơn, ở mức khoảng 5% mới phù hợp với khả năng chi trả của người dân. Bởi thu nhập bình quân đầu người Việt Nam còn rất thấp, trong khi giá nhà, kể cả NOXH lại quá cao. Hiện, nhiều người vay mua NOXH phải dành tới 50% thu nhập hàng tháng để trả nợ, điều này vượt quá sức chịu đựng của họ”, TS. Nguyễn Trí Hiếu phân tích.

TS. Nguyễn Trí Hiếu - Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển Thị trường Tài chính và Bất động sản Toàn cầu

Nhắc đến tình trạng “xin - cho” trong việc xét duyệt hồ sơ vay và mua NOXH, TS. Hiếu khẳng định, hiện tượng này vẫn tồn tại: “Nhiều người phản ánh phải chịu áp lực, thậm chí phải “bôi trơn” khi xin vay vốn hoặc xét duyệt hồ sơ. Đây là vấn đề cần được chấn chỉnh ngay, để người dân có thể tiếp cận chính sách một cách công bằng, minh bạch”.

Đưa ra giải pháp, TS. Hiếu đề xuất: “Trước hết, các ngân hàng được giao nhiệm vụ cho vay NOXH cần thực hiện nghiêm túc, đúng quy trình. Song song đó, điều kiện vay cần được nới rộng hơn. Các doanh nghiệp phát triển NOXH cũng phải tối ưu chi phí xây dựng, sử dụng quỹ đất hợp lý để giảm giá bán. Khi giá đất và giá xây dựng được kiểm soát, giá NOXH mới có thể giảm về mức phù hợp với khả năng chi trả của người dân”.

Ông Hiếu cũng cho rằng, để NOXH thực sự trở thành “nhà cho người thu nhập thấp” thay vì “nhà chính sách cho người có điều kiện”, yếu tố then chốt vẫn là giá.

“Giá NOXH phải thấp hơn nữa, đồng thời cơ chế vay vốn phải linh hoạt, cho phép người dân vay với tỷ lệ cao, khoảng 80-90% giá trị căn nhà. Nếu tỷ lệ vay thấp, người mua phải có sẵn khoản tiết kiệm lớn, điều này là bất khả thi với người lao động”, TS. Nguyễn Trí Hiếu nêu quan điểm.

Đánh giá về hệ thống tiêu chí xét duyệt hiện nay, ông Hiếu cho rằng, còn nhiều bất cập: “Các điều kiện về thu nhập, tài chính hay hồ sơ hành chính cần được nới lỏng hơn nữa. Chỉ khi quá trình xét duyệt trở nên thực chất, dễ tiếp cận, thì chính sách NOXH mới thực sự phát huy hiệu quả an sinh”.

Chung Thủy/VOV.VN

Nguồn VOV : https://vov.vn/xa-hoi/gia-leo-thang-thu-tuc-bat-cap-nha-o-xa-hoi-chech-huong-an-sinh-post1240969.vov