Gia tăng phát thải, nông nghiệp khó giữ 'vùng xanh'

14 giờ trướcBài gốc

Từ một vùng xanh, nông nghiệp đang phải đối diện với tình trạng ô nhiễm gia tăng

Hệ lụy kép do phát thải gia tăng

Từng là lĩnh vực sản xuất thân thiện với môi trường, song giờ đây, nông nghiệp lại thuộc diện bị cảnh báo về tình trạng ô nhiễm gia tăng, đặc biệt là phát thải thấp.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NNMT), kết quả kiểm kê khí nhà kính năm 2020, tổng phát thải của Việt Nam đạt khoảng 454,6 triệu tấn CO₂ tương đương, tăng gần gấp đôi so với năm 2010. Trong đó, lĩnh vực nông nghiệp phát thải khoảng 116,51 triệu tấn CO₂, chiếm khoảng 43% tổng lượng phát thải quốc gia.

Trong đó, riêng ngành trồng trọt chiếm tới 80%, chủ yếu do sản xuất lúa nước với tập quán canh tác ngập nước liên tục, sử dụng phân bón chưa hợp lý và phương án xử lý rơm rạ còn hạn chế.

Nguyên Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường bày tỏ lo ngại về hơn 100 triệu tấn phế thải từ chăn nuôi, 50 triệu tấn rơm rạ phế thải, 10 triệu tấn bùn thải từ nuôi thủy sản… và còn rất nhiều nguồn tác động tiêu cực khác vẫn chưa được giải quyết hiệu quả.

Chỉ tính riêng tại Đồng bằng sông Cửu Long - vựa lúa gạo của cả nước, mỗi năm có 24 triệu tấn rơm rạ, nhưng chỉ 30% được thu gom, phần còn lại bị đốt hoặc vùi, gây ô nhiễm và tăng phát thải.

“Thực trạng này không chỉ tạo áp lực môi trường mà còn khiến nông sản Việt Nam gặp khó khi bước vào các thị trường quốc tế đang đặt ra tiêu chuẩn ngày càng khắt khe về truy xuất carbon, chứng nhận môi trường và phát thải bền vững” - ông Huỳnh Tấn Đạt - Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ NNMT) nhấn mạnh; đồng thời cho rằng các phế phẩm này hoàn toàn có thể mang lại giá trị kinh tế lớn, nếu phát triển nông nghiệp tuần hoàn.

Trong bối cảnh đó, nhiều chương trình, dự án giảm phát thải ra đời và đang chứng minh tính hiệu quả trong sản xuất cũng như thân thiện với môi trường. Điển hình như Dự án giảm phát thải carbon vùng nguyên liệu mía Lam Sơn được thử nghiệm trên diện tích 500 ha, do Công ty Cổ phần Mía đường Lam Sơn hợp tác với doanh nghiệp đến từ Nhật Bản. Mục tiêu nhằm xây dựng mô hình sản xuất thân thiện với môi trường, góp phần giảm thiểu khí nhà kính và bảo vệ tài nguyên đất.

Thay vì sử dụng phương pháp canh tác truyền thống vốn dễ gây suy thoái đất và phát thải cao, dự án hướng dẫn nông dân áp dụng các kỹ thuật bền vững. Điển hình là việc không đốt lá mía sau thu hoạch, tận dụng phụ phẩm để làm giàu đất, tăng cường sử dụng phân hữu cơ, cắt giảm phân bón hóa học. Những giải pháp này giúp tiết kiệm chi phí đầu vào, giữ ổn định năng suất, đồng thời cải thiện chất lượng đất.

Chúng ta không thể tiếp tục duy trì những tập quán canh tác cũ vốn gây tổn hại đến môi trường. Nếu không hành động sớm, nông sản Việt sẽ vấp phải các rào cản kỹ thuật tại các thị trường xuất khẩu lớn, nơi yêu cầu truy xuất carbon và giảm phát thải đang ngày càng khắt khe.

Thứ trưởng Bộ NNMT Hoàng Trung

“Việc sản xuất nông sản theo hướng giảm phát thải, có truy xuất nguồn gốc carbon, chứng nhận môi trường sẽ giúp nông sản Việt tiếp cận các thị trường có giá trị cao như: Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Bắc Mỹ... với giá bán tăng từ 10-25% so với sản phẩm thông thường” - ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết.

Theo các chuyên gia, việc thúc đẩy nông sản phát thải thấp còn góp phần cải thiện độ phì đất, giảm suy thoái tài nguyên, hạn chế ô nhiễm do đốt phụ phẩm, nâng cao sinh kế nông dân, tạo thêm việc làm cho phụ nữ và lao động trẻ ở nông thôn.

Phát triển nông nghiệp phát thải thấp, bắt đầu từ đâu?

Theo Bộ NNMT, chuyển đổi mô hình sản xuất trồng trọt theo hướng phát thải thấp là yêu cầu cấp bách để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp, cũng như thuận lợi trong công tác xuất khẩu.

Tuy nhiên, các mô hình sản xuất giảm phát thải hiện nay vẫn mang tính tự phát, quy mô nhỏ lẻ, do đó chưa tạo được hiệu ứng sâu rộng. Trước đó, năm 2023, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án “Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030”.

Sau hơn 1 năm triển khai trong thực tế, Đề án không chỉ giảm thiểu chi phí đầu vào, công chăm sóc và tăng giá trị chuỗi lúa gạo (tăng khoảng 30% so với mô hình truyền thống), mô hình này còn giúp giảm trên 10% lượng phát thải khí nhà kính so với canh tác truyền thống.

Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp là mô hình điểm về sản xuất phát thải thấp được Trung ương tổ chức triển khai tại vùng đồng bằng sông Cửu Long. Ảnh: P.Hiến

Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đang trở thành mẫu hình cho mô hình trồng trọt giảm phát thải, với những kết quả ban đầu đạt được rất ấn tượng.

Dựa trên kết quả triển khai các mô hình thí điểm, Bộ NNMT đã phối hợp với các địa phương cùng các chuyên gia từ Ngân hàng Thế giới và các chuyên gia quốc tế để xây dựng hệ thống đo đạc, báo cáo và thẩm định phát thải phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế, hướng đến phục vụ các cơ chế tài chính carbon trong tương lai.

Đặc biệt, từ kết quả đó, Bộ NNMT cho rằng, các cây trồng như ngô, sắn, đậu tương, cây ăn quả cũng được đánh giá có tiềm năng giảm phát thải nếu được đầu tư nghiên cứu, chính sách và tài chính phù hợp.

Đề án đặt mục tiêu đến năm 2035, trồng trọt sẽ góp phần giảm 30% lượng phát thải khí metan, ít nhất 10% tổng lượng khí nhà kính so với năm cơ sở 2020. Đồng thời xây dựng nhãn hiệu “Phát thải thấp” cho sản phẩm trồng trọt.

Nhằm tạo cơ sở pháp lý cho vấn đề này, Bộ NNMT đang xây dựng Đề án sản xuất trồng trọt giảm phát thải giai đoạn 2025-2035, với mục tiêu tổng thể là thúc đẩy chuyển đổi hệ thống sản xuất trồng trọt theo hướng phát thải thấp, thích ứng biến đổi khí hậu, góp phần, nâng cao năng lực cạnh tranh và bảo đảm an ninh lương thực quốc gia.

Chia sẻ tại Hội nghị tham vấn xây dựng Đề án sản xuất trồng trọt giảm phát thải giai đoạn 2025 - 2035 mới đây, bà Nguyễn Thị Thu Hương - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết, dự kiến từ nay đến năm 2035, ngành nông nghiệp sẽ tổ chức triển khai ít nhất 15 mô hình sản xuất lúa, chuối, cà phê, sắn, mía... giảm phát thải tại các vùng sinh thái và có khả năng phát triển tín chỉ carbon đạt yêu cầu của các tổ chức quốc tế.

Từ nay đến năm 2035, ngành nông nghiệp sẽ tổ chức triển khai ít nhất 15 mô hình sản xuất giảm phát thải. Ảnh: P.Hiến

Tuy vậy, quá trình chuyển đổi này vẫn đang đối mặt với nhiều rào cản từ nhận thức của nông dân và cán bộ quản lý còn hạn chế, đến thiếu cơ chế tài chính hỗ trợ đầu tư công nghệ xanh, và khó tiếp cận thị trường tín chỉ carbon do thiếu hành lang pháp lý và đơn vị trung gian kỹ thuật.

Để tháo gỡ nút thắt, các chuyên gia đề xuất hàng loạt giải pháp đồng bộ: Bổ sung nhân lực chuyên trách giảm phát thải từ Trung ương đến địa phương; ứng dụng công nghệ số để giám sát, truy xuất và thống kê dữ liệu phát thải; tăng cường phân cấp cho địa phương lựa chọn mô hình sản xuất phù hợp; đồng thời thúc đẩy huy động vốn từ ODA, hợp tác công - tư và nguồn vốn khí hậu.

Đại diện Công ty cổ phần Mía đường Lam Sơn - doanh nghiệp đã tự triển khai chương trình giảm phát thải từ canh tác mía và sản xuất đường kiến nghị cần xây dựng cơ chế khuyến khích nghiên cứu và phát triển dự án giảm phát thải, trong đó có tín chỉ carbon tự nguyện. Ngoài ra, cần thiết lập các chính sách hỗ trợ tài chính và tiếp cận vốn từ Chính phủ, tổ chức quốc tế để cải thiện môi trường.

Doanh nghiệp này cũng đề xuất cơ quan chức năng xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích doanh nghiệp áp dụng công nghệ xanh, sử dụng năng lượng tái tạo và giảm phát thải. Một trong những chính sách cụ thể là điều chỉnh tăng giá mua điện từ bã mía để khuyến khích đầu tư vào năng lượng tái tạo. Đồng thời, có giải pháp phát triển thị trường carbon theo hướng hội nhập quốc tế, đảm bảo tính minh bạch, công bằng và phù hợp với cung - cầu thị trường toàn cầu.

Lực lượng khuyến nông cơ sở đóng vai trò quan trọng giúp người dân chuyển đổi mô hình sản xuất. Ảnh: P.Hiến

Là “cầu nối” giúp nông dân tiếp cận các chủ trương mới, cũng như tiếp cận các tiến bộ khoa học, kĩ thuật trong sản xuất, lãnh đạo Trung tâm Khuyến nông quốc gia cho biết, lực lượng khuyến nông sẽ tích cực tham gia vào hoạt động hỗ trợ nông dân phát triển sản xuất, đặc biệt là chuyển đổi từ mô hình sản xuất truyền thống sang mô hình giảm phát thải, phát triển kinh tế tuần hoàn.

“Với kinh nghiệm và sự nhạy bén trong tiếp cận chủ trương, lĩnh hội kiến thức mới, lực lượng khuyến nông cơ sở đã sẵn sàng cho quá trình chuyển đổi này với mục tiêu cao nhất là giúp người nông dân nâng cao giá trị sản xuất, tiết kiệm nguồn lực và thích ứng với biến đổi khí hậu, vì một nền nông nghiệp phát triển bền vững” - lãnh đạo Trung tâm Khuyến nông quốc gia thông tin.

N.LỘC

Nguồn Kiểm Toán : http://baokiemtoan.vn/gia-tang-phat-thai-nong-nghiep-kho-giu-vung-xanh-42052.html