Giá trị kiến trúc, lịch sử, văn hóa của Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam

6 giờ trướcBài gốc

Giải thưởng Lớn thứ hai của Giải thưởng Kiến trúc quốc gia

GTKTQG là giải thưởng chính thống, có uy tín cao nhất về kiến trúc tại Việt Nam, do Thủ tướng Chính phủ thành lập từ năm 1994. Từ năm 2006, cơ cấu GTKTQG có thêm Giải thưởng Lớn với tiêu chí dành cho tác phẩm, công trình có tính đột phá đặc biệt về nghệ thuật kiến trúc xuất sắc nhất, có tính xã hội và nhân văn sâu sắc. Giải thưởng Lớn đầu tiên đã được trao vào năm 2014 cho công trình Nhà Quốc hội. Như vậy, sau hơn 10 năm, kiến trúc nước nhà mới có Giải thưởng Lớn thứ hai.

Nhà Quốc hội đại diện cho vị thế quốc gia-một công trình được mong chờ sau gần 70 năm khai sinh đất nước Việt Nam độc lập, với vị trí lịch sử thay thế cho Hội trường Ba Đình, đã khiến giải pháp kiến trúc không dừng lại ở các yêu cầu chức năng và tích hợp hài hòa với mạng lưới cảnh quan đô thị mà còn tạo nên một biểu tượng đầy ý nghĩa lịch sử và chính trị cho một đất nước Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể trong việc phát triển kinh tế ở thời điểm 10 năm trước. Còn đối với Bảo tàng LSQSVN-công trình gánh vác trọng trách khắc họa và tái hiện một hành trình dài dựng nước và giữ nước qua nhiều cuộc đấu tranh chống ngoại xâm lẫy lừng của dân tộc. Như vậy, có vẻ như hai công trình được Giải thưởng Lớn đều thật sự là những kiến trúc quan trọng gắn với tiến trình lịch sử phát triển của đất nước.

Công trình Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam. Ảnh: TRIỆU CHIẾN

Bảo tàng LSQSVN tiền thân là Bảo tàng Quân đội, mở cửa nhân kỷ niệm 15 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22-12-1959). Bảo tàng tọa lạc tại một góc của Hoàng thành Thăng Long, dưới chân Cột cờ Hà Nội, tận dụng các cơ sở vật chất cũ là những tòa nhà làm việc của Quân đội Pháp xây dựng trong thời kỳ chiếm đóng. Đây được xem như một giải pháp tình thế trong bối cảnh chia cắt và khó khăn của đất nước nhưng vẫn thể hiện mong muốn của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Bảo tàng Quân đội là một “cuốn sử sống” có tác dụng rất to lớn đến việc giáo dục truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta cho người Việt Nam, nhất là thế hệ trẻ. Bảo tàng Quân đội còn giúp khách nước ngoài hiểu rõ về Việt Nam ta, về cuộc đấu tranh chính nghĩa của nhân dân ta. Vì vậy, bảo tàng phải tạo điều kiện tốt nhất để cho khách đến tham quan”.

Tuy nhiên, vì tận dụng các tòa nhà cũ nên việc trưng bày tương đối hạn chế bởi những yêu cầu đặc thù của bảo tàng lẫn các vật phẩm đặc trưng của đề tài Quân đội là các loại vũ khí, khí tài có kích thước lớn. Với tổng diện tích trưng bày trong nhà khoảng 2.000m² và diện tích ngoài trời khoảng 6.000m², bảo tàng chỉ có thể giới thiệu một phần nhỏ trong bộ sưu tập tài liệu, hiện vật. Hệ thống trưng bày không đồng bộ và bị chia cắt thành nhiều khu vực nhỏ, khiến cho du khách khó theo dõi dòng chảy lịch sử một cách liên tục và mạch lạc. Khuôn viên chật cũng làm cho khu vực trưng bày ngoài trời chưa thật sự hấp dẫn bởi các vật phẩm trưng bày phải tận dụng các không gian trống nên phần nào giảm đi tính hoành tráng và cảm xúc của người tham quan.

Công trình đầy sáng tạo và mang tính hình tượng cao

Năm 2005, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt quy hoạch hệ thống bảo tàng trên toàn quốc, trong đó Bảo tàng LSQSVN được xác định là một trong 4 bảo tàng quốc gia cần được đầu tư và xây dựng mới. Dự án cấp đặc biệt xây dựng Bảo tàng LSQSVN được khởi công năm 2020 trên khu đất có diện tích 74ha cạnh đại lộ Thăng Long, được xem như khu vực phát triển diện mạo hiện đại mới của Thủ đô. Sau nhiều cuộc tham vấn, lấy ý kiến từ các chuyên gia về kiến trúc, bảo tàng và các cố vấn quân sự, phương án thiết kế đã được xác định với phong cách hiện đại, đơn giản và tạo dòng chảy lịch sử bằng trực giác, gây ấn tượng trực tiếp về không gian.

Về phương diện hình khối bên ngoài và tổ chức tổng thể không gian, nhiều ý tưởng kiến trúc sáng tạo đã được những KTS thiết kế đan cài một cách khéo léo vào những hạng mục công trình. Tháp Chiến thắng cao 45m, tượng trưng cho năm 1945-thời điểm đất nước giành độc lập. Thân tháp với tạo hình ngôi sao năm cánh của quốc kỳ Việt Nam được xếp chồng nhiều lớp, phần trên cùng được cắt vát như vươn đến tận trời xanh. Ngoài ra, đế tháp hình ngũ giác đại diện cho 5 giai cấp, thành phần xã hội là công nhân, nông dân, trí thức, doanh nhân và quân nhân.

Tòa nhà chính có mặt bằng cong hình cánh cung, ôm lấy quảng trường phía trước, tượng trưng cho hình tượng nỏ thần An Dương Vương đã ngầm kết nối ẩn dụ với Tháp Chiến thắng như một mũi tên sẵn sàng bắn ra để bảo vệ Tổ quốc lúc an nguy. Tòa nhà cũng được tách thành 3 khối, xếp theo thứ tự cao thấp khác nhau như ngầm chuyển tải tính đoàn kết của dân tộc “ba cây chụm lại nên hòn núi cao”, thể hiện sự sát cánh và hiệp đồng tác chiến của các lực lượng Quân đội. Ngoài ra, kiến trúc tòa nhà còn được lấy cảm hứng từ 3 yếu tố tự nhiên “Trời-Đất-Biển” hình thành nên đất nước và cũng thể hiện 3 lực lượng chính của Quân đội. Các tòa nhà khác bao gồm khu nhà hành chính, khu dịch vụ, trung tâm điều hành kỹ thuật, không gian “Khám phá-Sáng tạo” và trưng bày dành cho tuổi trẻ, không gian tưởng niệm danh nhân quân sự, anh hùng liệt sĩ, bà mẹ Việt Nam anh hùng, được kết nối với nhau và đặc biệt, kết nối với không gian trưng bày ngoài trời, quảng trường trung tâm, hệ thống sân vườn không chỉ nâng cao chất lượng trải nghiệm của bảo tàng mà còn bảo đảm sự tiện nghi tối đa cho mọi người, tạo ra một môi trường thân thiện và hấp dẫn trong hành trình khám phá lịch sử quân sự Việt Nam.

Về phương diện tổ chức trưng bày bên trong, với quan điểm lấy con người-chủ nhân của lịch sử làm trung tâm, các không gian triển lãm nhấn mạnh những đặc trưng bản sắc văn hóa quân sự Việt Nam, bảo đảm tính chính trị và khoa học, tính dân tộc và hiện đại, tính cơ bản và hệ thống, kết hợp trưng bày theo tiến trình lịch sử với trưng bày các chuyên ngành quân sự, các chuyên đề và sưu tập; đồng thời, tạo không gian để công chúng trải nghiệm, khám phá và sáng tạo.

Những chủ đề chính và các chuyên đề được tái hiện theo bố cục phù hợp. Ngoài những cách trưng bày “tĩnh” thông thường, Bảo tàng LSQSVN đã sử dụng hệ thống thiết bị đa phương tiện kết hợp với hệ thống âm thanh định hướng để khách tham quan có thể tự do tương tác, đem lại trải nghiệm mới mẻ. Đặc biệt, Bảo tàng đã mở ra những quan điểm mới về sử dụng công nghệ trong việc chuyển tải thông tin cũng như tác động đến cảm xúc người xem qua nhiều phương pháp hiện đại như: Công nghệ sa bàn 3D mapping, màn hình tra cứu thông tin, tư liệu hình ảnh, audio guide thuyết minh tự động, QR để tra cứu thông tin hiện vật, video clip giới thiệu về các chiến dịch, trận đánh hay nhân vật lịch sử...

Bảo tàng LSQSVN là công trình rất ý nghĩa cho cả quá khứ và tương lai, tạo điểm nhấn không chỉ cho Quân đội mà cho Thủ đô Hà Nội và cả nước, góp phần quảng bá lịch sử, văn hóa, du lịch, phát triển kinh tế-xã hội, phù hợp chủ trương của Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng: “Bảo tàng LSQSVN là một thiết chế đa năng tổng hợp, đặc biệt quan trọng, tiêu biểu của Thủ đô Hà Nội và quốc gia”.

PGS, TS TRẦN MINH TÙNG, Trường Đại học Xây dựng Hà Nội

Nguồn QĐND : https://www.qdnd.vn/van-hoa/doi-song/gia-tri-kien-truc-lich-su-van-hoa-cua-bao-tang-lich-su-quan-su-viet-nam-824103