'Giấc ngủ trên bốn bánh' hay 'chuyến xe bão táp'?

3 giờ trướcBài gốc

Với tinh thần tự lực cánh sinh, chúng ta đã dùng khung gầm và máy xe IFA W50, đóng mới thân vỏ và nội thất kiểu tôn gò thủ công. Xe có chừng dưới 30 ghế nhưng thường chen chúc cả ngồi lẫn nằm dưới sàn với hơn gấp đôi số khách. Những chiếc xe lầm lũi chở cả người và hàng hóa, anh bộ đội, chị giáo viên, thi sĩ cùng tiểu thương, cá khô, nước mắm và đã lên xe thì chỉ còn ta với nồng nàn… mùi vị người và gia cầm. Nóc xe là nơi lồng gà, lồng vịt ngự trị. Xe đạp thì cột đầu vào đuôi xe và cả nóc. Đôi khi chết máy, hành khách xúm vào đẩy cho đến khi máy nổ thì ai cũng cười hể hả.

Không biết vì sao, riêng dòng xe này, khung gầm hay bị lệch sườn khiến bánh sau không trùng với vết bánh trước. Trông thì tức cười vậy nhưng chiếc xe này đã kết nối lên ngược về xuôi, ra Bắc vào Nam, chuyên chở đầy ắp những tình yêu, những phận đời với niềm hạnh phúc trong gian khó.

Miền Nam thì quá quen với xe đò liên tỉnh là những chiếc xe hoán cải từ xe tải Mỹ GMC - Chevrolet, ống khói vươn lên trời cao phun đen ngòm. Xe Ba Đình và xe đò GMC dần biến mất trong cuối những năm 1990. Những năm 2000 bắt đầu manh nha những chiếc xe nhập ngoại được quảng bá là chất lượng cao nhưng nhà xe xếp kín ghế nhựa thì nạn nhồi khách vẫn có thể gấp đôi.

Kinh tế lên thì xe cũng lên đời. Xe giường nằm (XGN) ra đời như một giấc mơ. Thực ra XGN đã từng xuất hiện tại Mỹ từ thập niên 1950, được coi là giấc ngủ trên 4 bánh. Rồi giấc ngủ này cũng sớm chấm dứt do thu không đủ chi và không phù hợp văn hóa Mỹ. Mô hình này có vẻ phát triển tốt ở Ấn Độ, Brazil.

Tại Việt Nam, XGN xuất hiện từ khoảng năm 2000 và phát triển mạnh về số lượng, chất lượng từ 2010 tới nay với nhiều thương hiệu như Hyundai, Daewoo, Thaco... Du khách Tây rất mê XGN bởi sạch sẽ, rẻ, điều hòa mát rượi, không gian riêng tư, wifi miễn phí. Ngả lưng lướt tiktok rồi thiếp đi, khi tỉnh dậy đã ở chốn thần tiên như Sapa, Huế, Đà Nẵng… không kém gì cưỡi máy bay ở hạng thương gia.

Rồi thì XGN cũng không tránh được những tai nạn. Không thể có an toàn tuyệt đối nhưng trong những sự cố tương tự nhau thì hành khách trên xe ghế ngồi có nhiều cơ hội thoát hiểm. XGN với khá nhiều khung giường chật hẹp cùng tư thế nằm khiến hành khách tiến thoái lưỡng nan trong tình trạng khẩn cấp. Nội thất XGN với nhiều nệm, rèm cũng là vật liệu bắt lửa hơn. XGN trọng tâm cao hơn bởi có hai tầng giường. Chiều cao của XGN cũng chênh đáng kể so với xe thường tới hơn nửa mét. Địa hình nhiều đèo, dốc, cua tay áo thách thức các tài xế giỏi nhất về kỹ năng và thể lực. Điều này khiến những đòi hỏi hành khách trải nghiệm phải thật sự dũng cảm.

Mặc dù XGN chiếm lượng rất nhỏ nhưng lại gây ra 10% số vụ tai nạn nguy hiểm do xe khách tại Trung Quốc. Những sự cố như hồi chuông báo động là vụ cháy XGN tại Tín Dương, tỉnh Hà Nam, Trung Quốc) năm 2011. Xe cháy, lửa nhanh khiến 41 người thiệt mạng, 6 người bị thương, chỉ 6 người may mắn sống sót. Vụ khác, XGN va chạm với xe chở methanol tại Thiểm Tây năm 2012 gây vụ cháy nổ dữ dội khiến 36 người chết, chỉ có 3 người sống sót. Hành khách ngủ trên tầng cao phần lớn không kịp thoát. Có thể vì những vụ trên, năm 2018, Trung Quốc đã chấm dứt hoạt động của XGN.

Họ không cấm đột ngột mà bắt đầu lộ trình từ 2012. Từ 2012, Chính phủ Trung Quốc ban hành lệnh ngưng sản xuất, đăng ký và bán mới XGN hai tầng trên toàn quốc. Các xe đang lưu hành được cho phép duy trì đến hết vòng đời hoạt động (khoảng 5 - 6 năm) và sẽ bị loại dần. Đồng thời, nhiều địa phương như Phúc Kiến, Giang Tô, Hải Nam, Nội Mông cũng cấm chạy xe qua đêm từ 2 đến 5 giờ sáng, bắt buộc lái xe phải nghỉ ngơi trong khung giờ đó. Có thể việc quản lý như vậy phù hợp với môi trường Trung Quốc, nhưng cách chấm dứt XGN của họ có bài bản, tạo cửa sinh kế cho nhà xe chuyển đổi phương tiện nên ta cũng đáng tham khảo.

Ở nước ta, báo chí đăng tải không ít những vụ tai nạn XGN đáng lo ngại, phần nhiều tai nạn xảy ra vào ban đêm từ 22h tới 7h sáng. Tai nạn cũng hay xảy ra ở đường đèo. Người viết bài từng phỏng vấn một nạn nhân trong vụ lật XGN ban đêm. Anh này chia sẻ rằng XGN tiện nghi rất đầy đủ, chỉ có điều khi bị lật thì khó thoát hiểm vì chật, nhất là khi xe và khung giường bị biến dạng. Việc thoát được hoàn toàn nhờ may mắn do “tổ tiên gánh gồng”. XGN thường gặp có thiết kế trên 40 giường với hành lang siêu hẹp nên đã lên xe thì đành phó mặc cho số phận.

Để đánh giá mức độ hữu ích và nguy cơ của XGN tại nước ta thì cấp thiết cần phải có những khảo sát ưu khuyết một cách khoa học. Nếu tốt thì tiếp tục duy trì nhưng nếu cần kết thúc sứ mệnh lịch sử của XGN thì cũng nên có những giải pháp từng bước hài hòa hỗ trợ sinh kế an dân.

Tả Từ

Nguồn ANTG : https://antgct.cand.com.vn/nguoi-trong-cuoc/giac-ngu-tren-bon-banh-hay-chuyen-xe-bao-tap--i778479/