Giữa lòng TPHCM hiện đại ngày nay, các chung cư được xây dựng trước năm 1975, ngay trung tâm thành phố nhưng vẫn oằn mình chịu đựng qua thời gian. Những cột trụ trơ sắt, nghiêng lún, với từng mảng bê tông rơi vãi như “lời cảnh báo” về một thảm họa có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Người dân sống trong nỗi bất an triền miên, nhất là vào mùa mưa bão. Có nơi, cư dân phải căng tấm bạt che nước mưa xuyên trần; có nơi, từng mảnh tường rơi xuống mái tôn khiến nhiều người không dám ngủ mỗi đêm.
Trong khi đó, công tác di dời vốn là giải pháp quan trọng nhất để triển khai cải tạo chung cư cũ lại diễn ra khá chậm chạp. Trường hợp chung cư Vĩnh Hội, dù được kiểm định cấp D từ năm 2017, đến nay, vẫn chưa thể hoàn tất di dời do một số hộ dân chưa chấp thuận phương án tạm cư. Ở chung cư Phạm Thế Hiển, việc di dời lại phải “chờ đợi” dự án chỉnh trang khu vực bờ Nam Kênh Đôi, giai đoạn 2027-2032, đồng nghĩa với việc hàng trăm hộ dân phải tiếp tục sống trong tình trạng mất an toàn thêm nhiều năm nữa.
Nhưng chậm trễ không chỉ đến từ phía người dân. Theo đại diện Sở Xây dựng, thành phố gặp nhiều khó khăn trong thu hút nhà đầu tư và vướng mắc về bồi thường di dời. Nhiều chung cư có quỹ đất nhỏ, không đảm bảo khả năng tái định cư tại chỗ, khiến doanh nghiệp e ngại tham gia. Ngay cả trong danh mục 31 dự án ưu tiên khởi công sớm năm 2025, vẫn còn 19 dự án chưa có quy hoạch chi tiết 1/500. Dù rằng, đây là một bước thủ tục tối thiểu để bắt đầu triển khai.
Trong khi đó, Công an TPHCM nhiều lần cảnh báo mức độ xuống cấp của nhiều chung cư đã vượt quá giới hạn cho phép. Không chỉ cũ kỹ, nhiều chung cư còn hư hỏng hệ thống điện, thoát hiểm, phòng cháy chữa cháy đến mức “không thể sử dụng được”. Các tình huống cơi nới trái phép, “chuồng cọp” bịt kín mặt ngoài làm tăng nguy cơ cháy lan và cản trở thoát hiểm. Sau vụ cháy chung cư Độc Lập làm 8 người chết vào giữa năm nay, thành phố đã siết chặt kiểm tra, tổ chức hàng nghìn lượt tuyên truyền và diễn tập… nhưng tất cả mới chỉ xử lý phần ngọn.
Điểm sáng là TPHCM đã có những bước đi mới. Nghị quyết 17/2025/NQ-HĐND của HĐND thành phố về cơ chế ưu đãi cho chủ đầu tư mở ra hy vọng tháo gỡ một trong những nút thắt lớn nhất là bài toán vốn. Bên cạnh đó, Luật Nhà ở năm 2023 cũng đã đồng bộ quy định về tạm cư, tạo thuận lợi cho quá trình phá dỡ, xây mới. Tuy nhiên, chính sách chỉ thực sự phát huy khi đi đôi với tổ chức thực thi mạnh mẽ. Một đô thị gần 14 triệu dân không thể để hàng nghìn căn hộ xuống cấp nghiêm trọng tồn tại kéo dài thêm nhiều năm nữa. Mỗi ngày chậm trễ là thêm một ngày người dân phải sống trong nỗi bất an. Mỗi mảng bê tông bong tróc, mỗi vụ cháy từ hệ thống điện cũ kỹ đều là lời nhắc nhở rằng cải tạo chung cư cũ không chỉ là nhiệm vụ về quy hoạch, mà còn đặt ra vấn đề bảo vệ sinh mạng từng người dân.
TPHCM không thiếu quyết tâm. Vấn đề còn lại là sự thống nhất hành động: đẩy nhanh kiểm định, gỡ vướng quy hoạch, đối thoại thẳng thắn với cư dân và tạo môi trường minh bạch để doanh nghiệp yên tâm đầu tư. Một thành phố năng động, dẫn đầu cả nước không thể để “bài toán chung cư cũ” trở thành điểm nghẽn kéo dài thêm nhiều thập kỷ. Đã đến lúc phải coi cải tạo chung cư cũ là nhiệm vụ đặc biệt cấp bách. Và, phải làm nhanh, làm quyết liệt và đặt an toàn của người dân lên trên hết. Để TPHCM thật sự là thành phố đáng sống cho tất cả người dân.
THÀNH LUÂN