Giải mã cách tiếp cận của Thổ Nhĩ Kỳ với hòa bình Gaza

4 giờ trướcBài gốc

Theo tờ New York Times, Thổ Nhĩ Kỳ đã nổi lên như một nhân tố chủ chốt trong việc củng cố thỏa thuận ngừng bắn ban đầu ở Dải Gaza và hy vọng sẽ tận dụng sức mạnh quân sự, các công ty xây dựng giàu kinh nghiệm và mối quan hệ với Mỹ cũng như Hamas để đóng một vai trò trong tương lai của dải đất này.

Mối quan hệ tốt với ông Trump

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đang là “người được ưu ái” của người đồng cấp Mỹ Donald Trump khi trong suốt nhiều tuần liền vị tổng thống Mỹ đã không ngừng dành những lời khen ngợi cho nhà lãnh đạo 71 tuổi của Thổ Nhĩ Kỳ, tờ DW đưa tin.

Tại cuộc họp thượng đỉnh về Gaza được tổ chức tại khu nghỉ dưỡng Sharm el-Sheikh của Ai Cập vào ngày 13-10, Tổng thống Trump đã sắp xếp cho Tổng thống Erdogan ngồi ở hàng ghế đầu. Ông Erdogan là một trong số ít các nhà lãnh đạo đã ký tuyên bố ủng hộ lệnh ngừng bắn ở Gaza, cùng với ông Trump và các lãnh đạo đến từ Ai Cập và Qatar. Và một lần nữa, ông Trump nhấn mạnh rằng ông coi ông Erdogan là “một người bạn tốt”.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan (phải) và người đồng cấp Mỹ Donald Trump tại Ai Cập vào ngày 13-10. Ảnh: Anadolu Agency

Phó Tổng thống Mỹ JD Vance cũng có quan điểm tương tự trong chuyến thăm Israel gần đây. Tại đây, ông Vance lưu ý rằng Thổ Nhĩ Kỳ đã đóng một vai trò rất xây dựng trong việc giải quyết xung đột Trung Đông cho đến nay và điều này có thể được kỳ vọng sẽ tiếp tục.

Về mặt đàm phán với Hamas, Mỹ vốn đã có Qatar làm đối tác, vì ban lãnh đạo chính trị của Hamas đặt trụ sở tại Qatar. Việc Tổng thống Trump cũng đưa Thổ Nhĩ Kỳ vào bàn đàm phán, bất chấp sự phản đối của Israel, là kết quả của vị thế chiến lược của Ankara, theo ông Hakki Tas - nghiên cứu viên chuyên về Thổ Nhĩ Kỳ và Ai Cập tại Viện Nghiên cứu Toàn cầu và Khu vực Đức (GIGA).

Ông Tas cho biết ông Trump muốn giải quyết vấn đề này với chi phí quân sự và kinh tế thấp nhất có thể cho nước Mỹ. Và chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ là một trong số ít các bên có khả năng gây sức ép gián tiếp lên ông Netanyahu thông qua chính sách của mình, đồng thời vẫn có thể tác động đến Hamas.

Bên cạnh đó, Thổ Nhĩ Kỳ là thành viên của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), có mối quan hệ chặt chẽ với phương Tây và là một cường quốc quân sự quan trọng. Thổ Nhĩ Kỳ cũng có nhiều kinh nghiệm trong việc cung cấp viện trợ nhân đạo cũng như hỗ trợ tái thiết tại Dải Gaza. Thổ Nhĩ Kỳ sở hữu các tổ chức cứu trợ chuyên nghiệp như Cơ quan Quản lý Thảm họa và Tình trạng Khẩn cấp (AFAD) thuộc chính phủ, hay tổ chức phi chính phủ Trăng lưỡi liềm đỏ Thổ Nhĩ Kỳ. Các cơ quan này đều có kinh nghiệm dày dạn trong việc xử lý thảm họa và di dời dân cư.

Các công ty xây dựng của Thổ Nhĩ Kỳ nằm trong số những công ty lớn nhất thế giới. Nhiều công ty trong số đó đã được hưởng lợi từ các hợp đồng béo bở của chính phủ ông Erdogan trong suốt hai thập niên qua.

Thổ Nhĩ Kỳ: Từ bên lề đến hàng ghế đầu

Theo ông Tas, việc đóng vai trò trong thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza cũng mang lại cho Tổng thống Erdogan ảnh hưởng địa chính trị đáng kể, đặc biệt trong bối cảnh Hamas ngày càng suy yếu và Israel ngày càng bị mất uy tín trên trường quốc tế. Ông Erdogan đã chuyển mình từ một người đứng bên lề thành một nhân tố trung tâm. Điều này giúp ông gia tăng vị thế và khơi dậy tinh thần ủng hộ Palestine trong hàng ngũ cử tri của ông.

Việc Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ thỏa thuận hòa bình ở Gaza, có thể sẽ điều quân tới đó và tham gia vào công tác nhân đạo cũng như tái thiết, đã khiến nhiều cử tri Thổ Nhĩ Kỳ hài lòng.

Tháng này, ông Erdogan cho biết Thổ Nhĩ Kỳ sẽ "theo dõi sát sao việc thực hiện từng chữ một" thỏa thuận ngừng bắn và tham gia vào việc thực thi và tái thiết trên thực địa.

Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ - ông Hakan Fidan cho biết các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ đã giúp giám sát thỏa thuận ngừng bắn ban đầu. Ông Fidan nói thêm rằng trước khi Thổ Nhĩ Kỳ có thể quyết định có nên tham gia lực lượng ổn định quốc tế được đề xuất cho Gaza hay không, cơ cấu và các quy tắc tham gia của lực lượng này cần phải được xác định rõ ràng.

Tuần trước, một phát ngôn viên của Bộ Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ nói rằng bộ này sẵn sàng giúp "bảo vệ hòa bình bằng kinh nghiệm từ các sứ mệnh hòa bình trước đây". Người này nói thêm rằng nhiệm vụ của lực lượng ổn định có thể bao gồm cung cấp viện trợ, tuần tra an ninh, giám sát biên giới và bảo vệ cơ sở hạ tầng dân sự, theo New York Times.

Cuộc họp thượng đỉnh về Gaza được tổ chức tại khu nghỉ dưỡng Sharm el-Sheikh của Ai Cập vào ngày 13-10. Ảnh: WHITE HOUSE

Chuyên gia an ninh Thổ Nhĩ Kỳ Burak Yildirim cho rằng việc có thể triển khai binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ tới Gaza sẽ là một chiến thắng lớn về mặt chính trị và đối nội đối với ông Erdogan, đồng thời củng cố câu chuyện về hiệu quả của chính sách đối ngoại mà chính phủ ông đang theo đuổi.

Dù vậy, các chuyên gia bày tỏ sự nghi ngờ về vai trò của Thổ Nhĩ Kỳ có thể mang lại một giải pháp thực sự cho xung đột Israel – Palestine, đặc biệt liên quan giải pháp hai nhà nước.

“Một mình Thổ Nhĩ Kỳ không thể khiến Palestine trở thành một quốc gia được quốc tế công nhận, cũng như không thể xoa dịu nỗi lo an ninh của Israel. Tuy nhiên, điều mà Thổ Nhĩ Kỳ có thể làm là đưa các bên xung đột và những bên liên quan khác trở lại bàn đàm phán” - ông Yildirim nói.

Ông Tas thì cho rằng Thổ Nhĩ Kỳ khó có thể duy trì vai trò đó trong trung và dài hạn, đặc biệt khi có quá nhiều điểm dễ rạn nứt tiềm tàng, bao gồm việc Israel vi phạm luật pháp quốc tế tại các vùng lãnh thổ Palestine, khả năng xảy ra bất đồng với Ai Cập, cách tiếp cận cứng rắn của quốc hội Mỹ đối với chính phủ của ông Erdogan và thậm chí là những chia rẽ nội bộ trong Hamas.

Chính vì vậy, ông Tas cho rằng Thổ Nhĩ Kỳ có thể sẽ tập trung chủ yếu vào các vấn đề nhân đạo và hậu cần tại Gaza. Các chủ đề liên quan chính trị và quân sự được xem là quá rủi ro đối với Ankara.

Sự phản đối của Israel

Israel có nhiều lý do để nghi ngờ ý định của Thổ Nhĩ Kỳ ở Gaza, xét đến sự ủng hộ chính trị lâu dài của nước này đối với Hamas. Các quan chức Israel lo ngại rằng Thổ Nhĩ Kỳ muốn giúp Hamas tồn tại ở Gaza, thay vì hỗ trợ giải giáp.

Bên cạnh đó, Thủ tướng Israel - ông Benjamin Netanyahu và nội các của ông có quan điểm tiêu cực về Tổng thống Erdogan do Israel cáo buộc ông có mối quan hệ thân thiết với nhóm vũ trang Hamas tại Gaza, cũng như vì những lời chỉ trích gay gắt, liên tục của nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ nhắm vào hành động của Israel ở Gaza.

Trong hai năm qua, quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ - Israel đã xấu đi rõ rệt. Ankara đã cáo buộc chính phủ Israel phạm tội diệt chủng tại Gaza và bản thân Tổng thống Erdogan đã gọi Thủ tướng Netanyahu là “đồ tể Gaza”. Khi cuộc chiến ở Gaza leo thang, ông Erdogan đã cắt đứt quan hệ ngoại giao và thương mại với Israel.

Ông Erdogan cũng từng mô tả Hamas là “một phong trào giải phóng". Các báo cáo chưa được xác minh trên truyền thông Thổ Nhĩ Kỳ cho rằng Ankara đã cấp nơi tị nạn cho các thành viên Hamas và gia đình họ. Một số thành viên Hamas hiện đang ở Thổ Nhĩ Kỳ, trong đó nhiều người có mặt tại đây là do kết quả của một cuộc trao đổi tù nhân trước đó với Israel và cũng có những thành viên Hamas thường xuyên tới Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, trái với cáo buộc từ Israel, phía Thổ Nhĩ Kỳ khẳng định rằng Hamas chưa bao giờ thành lập văn phòng chính thức tại nước này.

Về lực lượng ổn định quốc tế, bà Gallia Lindenstrauss - chuyên gia về quan hệ Israel–Thổ Nhĩ Kỳ tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia (INSS) ở Tel Aviv - nhận định rằng việc binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ hiện diện gần với lực lượng Israel có thể tiềm ẩn rủi ro.

Bà Lindenstrauss cho biết Israel hoài nghi liệu Thổ Nhĩ Kỳ có thực sự muốn tham gia “để thực thi lệnh ngừng bắn như đã được quy định,” hay là để tác động đến tình hình trên thực địa theo cách có lợi cho họ, đồng thời gia tăng đòn bẩy đối với Israel.

Trong chuyến thăm Israel vào tuần trước, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cho biết một lực lượng quốc tế ổn định tình hình tại Gaza sẽ phải được hình thành từ “những quốc gia mà Israel cảm thấy thoải mái khi hợp tác cùng".

THẾ VINH

Nguồn PLO : https://plo.vn/giai-ma-cach-tiep-can-cua-tho-nhi-ky-voi-hoa-binh-gaza-post877738.html