Giải mã cơ chế miễn dịch giúp con người ăn uống không bị dị ứng

4 giờ trướcBài gốc

Lý do khiến cơ thể có khả năng tiếp nhận thịt gà, thịt bò hay cà chua, những thứ vốn là chất ngoại lai và có thể bị coi là mối đe dọa, là nhờ một cơ chế miễn dịch được gọi là “dung nạp qua đường miệng” (oral tolerance). Dù cơ chế này đóng vai trò sống còn, song cách thức hoạt động cụ thể của nó vẫn là điều bí ẩn trong suốt nhiều năm qua.

Theo phóng viên TTXVN tại Israel, một nghiên cứu của tiến sĩ Ranit Kedmi cùng nhóm nghiên cứu tại Bộ phận Miễn dịch học Hệ thống thuộc Viện Khoa học Weizmann (Israel) mới được công bố trên tạp chí Nature, đã làm sáng tỏ nghịch lý lâu nay và lần đầu tiên xác định rõ mạng lưới tế bào điều phối cơ chế dung nạp thực phẩm.

Khả năng dung nạp thực phẩm bắt đầu hình thành từ khi còn là thai nhi, khi hệ miễn dịch non nớt được tiếp xúc với các phân tử thực phẩm qua người mẹ. Cơ chế này tiếp tục phát triển trong giai đoạn bú mẹ, lúc trẻ bắt đầu ăn dặm và thông qua sự tương tác với các lợi khuẩn đường ruột vốn sản sinh ra những phân tử có thể gây dị ứng mà hệ miễn dịch phải học cách làm ngơ.

Trong nhiều năm, các nhà khoa học cho rằng các tế bào tua (DC) là trung tâm điều khiển cơ chế dung nạp thực phẩm. Theo khám phá của Giáo sư Ralph Steinman – người từng đoạt giải Nobel Y học năm 2011, DC được biết đến với vai trò phát hiện và trình diện mầm bệnh cho hệ miễn dịch. Quan điểm truyền thống cho rằng DC khi gặp thực phẩm sẽ “ra lệnh” không tấn công.

Tuy nhiên, trong các thử nghiệm loại bỏ nhóm DC bị nghi ngờ ở động vật, dung nạp thực phẩm vẫn diễn ra, điều này đã gây hoang mang trong giới nghiên cứu.

Tiến sĩ Kedmi nghi ngờ thủ phạm thực sự là một loại tế bào hiếm gặp mà bà từng phát hiện trong nghiên cứu sau tiến sĩ: Tế bào ROR-gamma-t (RORγt) vốn chưa rõ nguồn gốc. Sự nghi ngờ đó đã được chứng minh là đúng.

Nghiên cứu mới của tiến sĩ Kedmi cùng nghiên cứu sinh Anna Rudnitsky cho thấy chính tế bào RORγt chứ không phải DC mới là tế bào khởi phát dung nạp. Khi các nhà khoa học loại bỏ khả năng của các tế bào này trong việc giới thiệu phân tử thực phẩm cho hệ miễn dịch ở chuột, chúng nhanh chóng phát triển tình trạng dị ứng thực phẩm.

Tiến sĩ Kedmi và nhóm nghiên cứu tiếp tục bóc tách toàn bộ cơ chế dung nạp. Bằng việc thao tác di truyền chọn lọc và loại bỏ từng loại tế bào ở chuột, kết hợp công nghệ hình ảnh và công cụ gene tiên tiến, họ xác định được một mạng lưới gồm 4 loại tế bào cùng phối hợp với nhau để ngăn hệ miễn dịch phản ứng với thực phẩm.

Mạng lưới này bắt đầu với RORγt, sau đó tín hiệu được truyền qua hai loại tế bào trung gian khác trước khi ức chế loại tế bào thứ 4 - tế bào miễn dịch CD8, vốn có nhiệm vụ tiêu diệt tế bào nhiễm bệnh và kích hoạt tình trạng viêm nhiễm khi phát hiện mối đe dọa.

Một câu hỏi nảy sinh là nếu có vi khuẩn mang protein tương tự như thực phẩm, liệu hệ miễn dịch có bỏ qua chúng không?. Các nhà khoa học đã kiểm tra bằng cách cho chuột tiếp xúc với vi khuẩn mang protein giống thực phẩm. Kết quả thật đáng ngạc nhiên - hệ miễn dịch tạm ngưng chương trình dung nạp, huy động CD8 để tấn công mầm bệnh. Khi vi khuẩn bị tiêu diệt, cơ chế dung nạp lại được khởi động lại.

Phát hiện về mạng lưới tế bào này giúp giải thích vì sao cơ chế dung nạp thất bại như trong bệnh Celiac (không dung nạp gluten - các protein khác nhau được tìm thấy trong lúa mì và các loại ngũ cốc khác), khi CD8 tấn công niêm mạc ruột vì nhầm gluten là mối nguy hiểm. Hiểu rõ các điểm đứt gãy trong mạng lưới dung nạp có thể mở ra hướng điều trị mới cho dị ứng thực phẩm và các rối loạn liên quan.

Thanh Bình (TTXVN)

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/y-te/giai-ma-co-che-mien-dich-giup-con-nguoi-an-uong-khong-bi-di-ung-20250609135618567.htm