Thanh khoản "bùng nổ"
Từ quãng hơn 1.300 điểm đầu quý II, chỉ số VN-Index trong quý III đã leo dốc bền bỉ, xác lập đỉnh lịch sử trên 1.700 điểm sau thông báo nâng hạng của FTSE Russell, thỏa mãn niềm mong đợi nhiều năm của thị trường. Theo công bố chính thức, việc tái phân loại thị trường chứng khoán dự kiến có hiệu lực vào 21/9/2026, kèm một kỳ rà soát trung gian vào tháng 3/2026 để đánh giá tiến độ về khả năng tiếp cận môi giới toàn cầu và hỗ trợ tái tạo chỉ số.
Giải mã lợi nhuận của top 5 công ty chứng khoán cao nhất toàn ngành
Câu chuyện này là "chất xúc tác" mạnh mẽ, thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư nước ngoài và củng cố sự lạc quan của nhà đầu tư trong nước.
Quý III còn đi vào lịch sử với sự bùng nổ chưa từng có về thanh khoản. Giá trị giao dịch bình quân toàn thị trường đạt hơn 38.000 tỷ đồng mỗi phiên, tăng vọt 74% so với quý II/2025. Nhiều phiên giao dịch ghi nhận giá trị khớp lệnh từ 60.000 - 80.000 tỷ đồng. Dòng tiền cuồn cuộn chảy vào thị trường đã tạo ra một "mỏ vàng" cho các công ty chứng khoán thông qua phí môi giới và thu nhập từ các khoản cho vay ký quỹ (margin).
Bên cạnh nền tảng vĩ mô ổn định (tăng trưởng GDP khả quan, lạm phát được kiểm soát, chính sách hỗ trợ, FDI và xuất khẩu cải thiện...), yếu tố then chốt đứng sau sự "thăng hoa" của thanh khoản là việc các nhà đầu tư cá nhân mới "đổ bộ" vào thị trường, hay còn gọi là nhà đầu tư F0.
Riêng tháng 9/2025, thị trường đã ghi nhận gần 290.000 tài khoản chứng khoán mở mới, đưa tổng số tài khoản vượt mốc 11 triệu. Lực lượng nhà đầu tư cá nhân này trở thành động lực thanh khoản chủ đạo, đẩy giá trị giao dịch lên các tầm cao mới, đồng thời đem lại nguồn thu dồi dào cho công ty chứng khoán.
Giải mã nguồn thu nhập của 5 "ông lớn" chứng khoán
Theo thống kê đến ngày 18/10, nhiều công ty chứng khoán đã công bố kết quả kinh doanh quý III và 9 tháng đầu năm 2025. Tiêu điểm trong đó là top 5 "ông lớn" có lợi nhuận dẫn đầu thị trường, với sức tăng trưởng "không tưởng".
Vị trí "quán quân" thuộc về Công ty Chứng khoán VIX (VIX), là minh chứng rõ nét nhất cho chiến lược "được ăn cả, ngã về không" của hoạt động tự doanh. Quý III, VIX báo cáo lợi nhuận trước thuế (LNTT) tăng tới 839% so với cùng kỳ năm trước, đạt 3.048 tỷ đồng, chủ yếu từ các tài sản chính FVTPL. Lũy kế 9 tháng, LNTT đạt 5.116 tỷ đồng, tăng 651% và đưa VIX tạm lên làm "anh cả" về lợi nhuận toàn ngành. Đây là mức LNTT theo quý cao nhất trong lịch sử hoạt động của VIX, vượt qua cả những giai đoạn kinh doanh thuận lợi nhất trước đây.
Xếp vị trí thứ hai là Công ty Chứng khoán Techcombank (TCBS), ghi nhận LNTT quý III đạt 2.024 tỷ đồng, tăng 85% so với cùng kỳ. Sau 9 tháng, LNTT đạt 5.067 tỷ đồng, tăng trưởng 31%, giúp doanh nghiệp hoàn thành gần 90% kế hoạch lợi nhuận cả năm.
Khác với mô hình phụ thuộc tự doanh, sức mạnh của TCBS đến từ việc khai thác hệ sinh thái của ngân hàng mẹ và sự thống trị tuyệt đối trong thị trường ngách có giá trị tăng cao, đó là trái phiếu. Nguồn lợi nhuận của TCBS tập trung từ môi giới, cho vay ký quỹ, kinh doanh nguồn vốn và đặc biệt là nghiệp vụ phân phối trái phiếu, chứng chỉ quỹ.
Nhờ tận dụng lợi thế ngân hàng mẹ, TCBS đã và đang tiếp tục duy trì vị trí độc tôn về thị phần môi giới trái phiếu.
Bảo lãnh và đại lý phát hành chứng khoán, trọng tâm là tư vấn phát hành trái phiếu doanh nghiệp, được xem là "gà đẻ trứng vàng" cho TCBS. Nhờ tận dụng lợi thế ngân hàng mẹ, TCBS đã và đang tiếp tục duy trì vị trí độc tôn về thị phần môi giới trái phiếu.
Một ví dụ khác về sức mạnh của hệ sinh thái ngân hàng là Công ty Chứng khoán VPBank (VPBankS), đơn vị đứng vị trí thứ ba trong bảng xếp hạng. Trước bệ phóng khổng lồ của VPBank, doanh nghiệp đã có cú bứt phá thần tốc, ghi nhận lợi nhuận 9 tháng cao gấp 4 lần cùng kỳ, đạt 3.260 tỷ đồng (quý III ghi nhận 2.360 tỷ đồng, tăng trưởng 594%).
Thành quả ấy đến từ việc tận dụng nguồn vốn dồi dào và tệp khách hàng đa dạng từ ngân hàng mẹ để nhanh chóng mở rộng quy mô. Trong quý III, VPBankS liên tiếp tung ra các sản phẩm tài chính hấp dẫn, thu hút lượng lớn khách hàng mới, giúp thị phần môi giới và đặc biệt là dư nợ cho vay ký quỹ tăng vọt, lên gần 27.000 tỷ đồng, đưa họ vào nhóm ba công ty chứng khoán có dư nợ cho vay lớn nhất thị trường.
Trong khi đó, giữ vị trí thứ tư là Công ty Chứng khoán VPS (VPS) - doanh nghiệp dẫn dắt lĩnh vực môi giới bán lẻ bằng chiến lược nhất quán: tập trung vào công nghệ, chính sách phí cạnh tranh và không tham gia tự doanh để tối đa hóa hiệu quả hoạt động cốt lõi.
Trong quý III, VPS tiếp tục vững vàng vị trí số 1 về thị phần môi giới cổ phiếu trên sàn HOSE với 17,05%, tạo ra khoảng cách lớn cho các đối thủ bám đuổi. Việc không tham gia triển khai hoạt động tự doanh giúp VPS giảm xung đột lợi ích tiềm ẩn với khách hàng, tăng tính minh bạch và cho phép tập trung nguồn lực vào môi giới và cho vay ký quỹ - hai mảng cốt lõi của doanh nghiệp.
Kế hoạch IPO sắp tới của VPS cũng cho thấy định hướng này, khi có tới 74% số vốn huy động được dự kiến sẽ dùng để đẩy mạnh hoạt động cho vay ký quỹ, phục vụ nhu cầu ngày càng tăng của khách hàng.
Kết quả, LNTT quý III của VPS ước đạt 1.395 tỷ đồng, tăng 70% so với cùng kỳ. Lũy kế 9 tháng, LNTT đạt 3.192 tỷ đồng, tăng 52% và đã chính thức vượt qua kết quả lợi nhuận của cả năm 2024.
Đứng thứ năm trong bảng xếp hạng lợi nhuận là Công ty Chứng khoán Sài Gòn - Hà Nội (SHS). SHS đại diện cho mô hình tăng trưởng truyền thống nhưng hiệu quả. Họ chọn phát triển đồng đều và cân bằng trên tất cả các mảng hoạt động kinh doanh, từ môi giới, cho vay ký quỹ, tự doanh đến tư vấn tài chính doanh nghiệp, tạo ra cấu trúc lợi nhuận vững chắc và ít chịu rủi ro.
Quý III, doanh thu mảng môi giới của SHS tăng 179%, dư nợ cho vay ký quỹ tăng 135% và đặc biệt lãi ròng từ hoạt động tự doanh tăng vọt 24 lần so với cùng kỳ. Chiến lược đa dạng hóa nguồn thu, không phụ thuộc quá mức vào bất cứ mảng kinh doanh đơn lẻ tạo ra sự cân bằng, giúp doanh nghiệp có thể tận dụng mọi cơ hội của thị trường (tự doanh khi thị trường tăng, môi giới và cho vay khi thanh khoản cao). Đồng thời, giảm thiểu biến động khi một mảng bất ngờ chững lại, hoặc gặp khó khăn.
Về kết quả kinh doanh, SHS ghi nhận LNTT quý III đạt 590 tỷ đồng, gấp gần 8 lần so với mức nền thấp của cùng kỳ năm trước. Lũy kế 9 tháng, LNTT đạt 1.379 tỷ đồng, tăng 45%, vượt kế hoạch lợi nhuận cả năm.
Thị trường thăng hoa nhưng không phải ai tham gia cũng được hưởng lợi. Ở phía đối diện của bảng xếp hạng lợi nhuận là những nốt trầm đáng buồn, chứng kiến một bộ phận không nhỏ các công ty chứng khoán ghi nhận kết quả kinh doanh thất vọng, thậm chí thua lỗ.Ví dụ như trường hợp của Chứng khoán BOS, Chứng khoán Stanley Brothers, Chứng khoán Đại Việt hay Chứng khoán CV... đang thua lỗ triền miên, đến từ những nguyên nhân chủ quan lẫn khách quan. Điều đó nói lên sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường chứng khoán Việt Nam, xu hướng phân hóa này có lẽ sẽ còn tiếp diễn, định hình lại sâu sắc diện mạo của toàn ngành trong tương lai.
Nguyệt Đức