Theo kế hoạch được Thủ tướng Chính phủ giao, tổng vốn đầu tư công năm 2025 từ ngân sách Nhà nước là 899.180 tỷ đồng. Tính cả nguồn vốn cân đối từ ngân sách địa phương, tổng quy mô kế hoạch đầu tư công của cả nước lên tới hơn 1 triệu tỷ đồng - con số kỷ lục trong nhiều năm qua. Tuy nhiên, tiến độ giải ngân mới chỉ đạt một nửa chặng đường, cho thấy hiệu quả giải ngân nguồn lực công vẫn chưa tương xứng với kỳ vọng.
Bộ Tài chính cho biết, đến nay vẫn còn 29 bộ, cơ quan trung ương và 16 địa phương có tỷ lệ giải ngân thấp hơn mức bình quân của cả nước. Nguyên nhân được xác định đến từ cả yếu tố chủ quan và khách quan, trong đó nổi cộm nhất là vướng mắc về giải phóng mặt bằng. Việc xác định giá đất bồi thường còn phức tạp, nhiều khu vực phải điều chỉnh, thương thảo kéo dài, khiến tiến độ bàn giao mặt bằng bị chậm trễ, ảnh hưởng dây chuyền đến toàn bộ dự án.
Bên cạnh đó, một số địa phương sau khi sáp nhập đơn vị hành chính chưa kịp kiện toàn bộ máy quản lý dự án, dẫn đến việc chuyển giao hồ sơ, thủ tục đầu tư chậm. Một số nơi vẫn tồn tại nhiều bảng giá đất khác nhau, gây khó khăn trong việc xác định phương án bồi thường, trong khi năng lực của chủ đầu tư và ban quản lý dự án chưa đáp ứng yêu cầu, dẫn đến tình trạng lúng túng trong triển khai.
Ảnh minh họa: Hải Quân
Ngoài các vướng mắc trên, cơ chế, chính sách về đầu tư công cũng còn nhiều điểm bất cập. Nhiều văn bản hướng dẫn chưa được ban hành kịp thời, khiến các đơn vị địa phương gặp khó trong quá trình thực hiện. Một bộ phận cán bộ, nhất là cấp trung gian, còn tâm lý e ngại, sợ sai, sợ trách nhiệm, dẫn tới tình trạng trì trệ trong khâu phê duyệt, thanh toán và nghiệm thu khối lượng công trình.
Đối với các dự án sử dụng vốn ODA, tiến độ giải ngân tiếp tục chậm do quá trình đàm phán, ký kết và phê duyệt hiệp định vay kéo dài, thường mất từ 12 đến 18 tháng để hoàn tất các thủ tục theo quy định của bên cho vay quốc tế. Một số dự án còn phải tạm dừng do thay đổi nguồn tài trợ. Ngoài ra, thời tiết bất lợi tại nhiều khu vực trong những tháng cao điểm thi công cũng khiến nhiều công trình trọng điểm không thể hoàn thành đúng kế hoạch.
Trước tình hình đó, Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành và địa phương tăng tốc giải ngân, phấn đấu hoàn thành 100% kế hoạch vốn đầu tư công năm 2025, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đạt mục tiêu 8,3 - 8,5%.
Bộ Tài chính nhấn mạnh, người đứng đầu các cơ quan, đơn vị phải trực tiếp chỉ đạo, theo dõi và chịu trách nhiệm toàn diện về tiến độ giải ngân của từng dự án, không để dồn khối lượng giải ngân vào những tháng cuối năm.
Các địa phương được yêu cầu thường xuyên rà soát, đánh giá tình hình thực hiện từng dự án, xây dựng kế hoạch giải ngân cụ thể theo tuần và tháng, chủ động điều chuyển vốn nội bộ từ dự án chậm sang dự án có tiến độ tốt, đảm bảo nguồn vốn được sử dụng hiệu quả và đúng mục tiêu. Việc hoàn thiện hồ sơ thanh toán ngay khi khối lượng công việc được nghiệm thu cũng được nhấn mạnh nhằm tránh tình trạng dồn ứ hồ sơ vào cuối kỳ.
Đối với các địa phương đang thực hiện mô hình chính quyền hai cấp, Chính phủ yêu cầu sớm kiện toàn tổ chức hành chính, bố trí đủ nhân sự có năng lực chuyên môn phù hợp, đặc biệt trong các lĩnh vực giải phóng mặt bằng, thẩm định và quản lý đầu tư xây dựng.
Đồng thời, các bộ, ngành trung ương phải tổng hợp và đề xuất tháo gỡ vướng mắc về cơ chế, chính sách, bảo đảm dòng vốn đầu tư công được khơi thông, góp phần đẩy nhanh tiến độ các công trình trọng điểm quốc gia và tạo động lực cho tăng trưởng kinh tế năm 2025.
Văn Tùng