Giải pháp giúp giảm xung đột giữa người và voi

5 giờ trướcBài gốc

Mất môi trường sống, cạnh tranh tài nguyên thiên nhiên, xung đột giữa người và động vật hoang dã, khủng hoảng khí hậu, nạn săn trộm và săn bắn lấy chiến lợi phẩm… tất cả đều đe dọa sự tồn tại của loài voi trên toàn cầu. Cả ba loài voi hiện còn tồn tại – voi châu Á, voi đồng bằng châu Phi và voi rừng châu Phi – đều đang có nguy cơ tuyệt chủng. Các ước tính cho thấy chỉ còn khoảng 50.000 cá thể voi châu Á và 415.000 cá thể voi châu Phi ngoài tự nhiên.

Những con số này phản ánh sự suy giảm nghiêm trọng: quần thể voi châu Á đã giảm ít nhất 50% kể từ năm 1945, voi rừng châu Phi giảm ít nhất 90% và voi đồng bằng châu Phi giảm 70% trong giai đoạn 1964–2016.

Humane World for Animals từ lâu đã đi đầu trong việc áp dụng biện pháp ngừa thai miễn dịch bằng protein porcine zona pellucida và các chiến dịch chung sống, giúp tạo sự thay đổi tích cực cho loài động vật mang tính biểu tượng này.

Tiến sĩ Audrey Delsink – Giám đốc cao cấp mảng động vật hoang dã của Humane World for Animals Nam Phi – người đã dành cả cuộc đời cho các sáng kiến này, coi đây là “dịp để tôn vinh voi, đồng thời đặt câu hỏi về những phương pháp đã cũ trong quản lý quần thể. Chúng tôi kêu gọi bứt phá khỏi các mô hình truyền thống, vượt khỏi quan điểm mang tính thống trị và khai thác, cũng như vượt qua những khung bảo tồn mà không đảm bảo phúc lợi cho động vật. Dựa trên khoa học, các biện pháp nhân đạo về quản lý quần thể voi cho phép chúng ta điều phối sự phát triển của loài bằng sự tận tâm, thay đổi phương pháp hành xử của cộng đồng con người với loài voi.”

Ngừa thai miễn dịch – một dạng kiểm soát sinh sản cho động vật – là giải pháp nhân đạo thay thế việc tiêu diệt voi, đây là phương pháp vốn bị nhiều chuyên gia, bao gồm cả Delsink, coi là phương pháp sai lầm. Theo bà và đồng nghiệp, ngừa thai miễn dịch mang lại cách thức bền vững hơn để điều chỉnh số lượng voi, đồng thời kết hợp các công cụ giảm thiểu xung đột hiệu quả lâu dài.

Tại Nam Phi, chương trình tiêm vắc-xin ngừa thai miễn dịch đang được triển khai ở hàng chục khu bảo tồn, giúp giảm sinh sản và hạn chế xung đột với con người. Vắc-xin được bắn từ xa, không cần gây mê, và hoạt động bằng cách ngăn quá trình thụ tinh một cách an toàn.

Nhờ chương trình tiên phong của Humane World for Animals, hợp tác cùng Phòng thí nghiệm Quản lý Quần thể Thú y Onderstepoort, các chuyên gia triển khai và các khu bảo tồn đối tác, hơn 1.700 voi cái hoang dã tại 50 khu bảo tồn ở Nam Phi đã được tiêm phòng, ngăn ngừa tình trạng quá tải quần thể và giảm xung đột dài hạn. Hiện đã có 70% voi cái ngoài Vườn quốc gia Greater Kruger được điều trị. Một voi cái có thể sinh 8–10 con trong đời, nên hiệu quả nhân rộng của biện pháp này là rõ ràng.

Bên cạnh đó, tổ chức còn thúc đẩy mở rộng môi trường sống và thiết lập “vùng an toàn với voi” cho cộng đồng, ví dụ như hoàn thiện hàng rào điện tại Khu bảo tồn Ithala, tỉnh KwaZulu-Natal và hỗ trợ đội kiểm lâm giám sát voi trong các khu bảo tồn do họ quản lý.

Chung sống hài hòa là một triết lý và tư duy, khuyến khích cái nhìn khoan dung và hiểu biết hơn về voi. Trong hoạt động giáo dục cộng đồng, Humane World for Animals đã hợp tác cùng các tổ chức chuyên môn và Quỹ Bảo tồn Nam Phi phát hành 10.000 cuốn truyện tranh “Vusa – Người bảo vệ voi” cho học sinh vùng nông thôn Nam Phi và Botswana.

Tại châu Á, tổ chức có các dự án tại Ấn Độ và Việt Nam.

Ở Ấn Độ, nơi có quần thể voi châu Á lớn nhất thế giới, dự án tại Karnataka hướng tới mô hình chung sống an toàn và hòa nhập, bảo vệ cả người và voi. Chương trình kết hợp nghiên cứu sinh thái và xã hội để hiểu thái độ cộng đồng, từ đó triển khai các giải pháp giảm xung đột, đào tạo kỹ năng cho người dân, hỗ trợ chính sách bảo hiểm cây trồng dễ tiếp cận cho nông dân nghèo, và nhân rộng mô hình ra cả nước.

Tại Việt Nam, phối hợp chặt chẽ với Chính phủ và cộng đồng địa phương, dự án tại Đồng Nai là dự án đầu tiên tiên nghiên cứu thành công và cung cấp đầy đủ, chi tiết dữ liệu khoa học về từng cá thể voi, cấu trúc quần thể và sinh sản – bao gồm nhận diện hơn 25 cá thể và các voi con mới sinh tính đến năm 2025 – thông qua bẫy ảnh và giám sát cộng đồng. Thành quả này góp phần xây dựng Kế hoạch Hành động Bảo tồn Voi Việt Nam đến 2035, được phê duyệt tháng 8/2024.

Tổ chức cũng biên soạn sổ tay thực địa và đào tạo thực hành cho kiểm lâm, đồng thời phối hợp với Chính phủ Việt Nam và Nhóm chuyên gia voi châu Á của IUCN tổ chức Hội nghị lần thứ 12 và “Tuần lễ Voi” tại Đồng Nai vào tháng 9, nhằm thúc đẩy nghiên cứu, đào tạo và gắn kết cộng đồng.

Săn trộm và săn bắn lấy chiến lợi phẩm vẫn là mối đe dọa lớn. Dù buôn bán ngà voi quốc tế bị CITES cấm, lỗ hổng pháp lý cho phép vận chuyển “chiến lợi phẩm săn bắn” vẫn tồn tại. Nam Phi là nước xuất khẩu chiến lợi phẩm động vật có vú lớn nhất châu Phi (trong đó có voi) và nằm trong top đầu thế giới, với hơn 23.000 cá thể được xuất khẩu giai đoạn 2019–2023. Mỹ và Liên minh châu Âu là hai thị trường nhập khẩu chính. Humane World for Animals đang dẫn đầu chiến dịch kêu gọi EU và các quốc gia thành viên cấm nhập khẩu thông qua sáng kiến #NotInMyWorld, mọi người có thể hỗ trợ chương trình bằng việc gửi thông điệp để thúc đẩy việc ban hành lệnh cấm.

Tổ chức cũng cảnh báo việc săn bắn đang gây tác động nghiêm trọng tại hệ sinh thái Greater Amboseli–Kilimanjaro West ở Đông Phi, đe dọa loài voi “siêu ngà” – những cá thể đực lớn tuổi có ít nhất một ngà nặng trên 45 kg. Toàn châu Phi hiện chỉ còn chưa tới 50 cá thể voi siêu ngà. Bộ phim ngắn “Tuskers: Saving the Last Gentle Giants” do Humane World for Animals Nam Phi sản xuất đã lọt vào vòng bán kết Liên hoan phim Pet Carpet tại Ý. Bộ phim do đạo diễn Nick Chevallier thực hiện, truyền tải sắc nét tình trạng nguy cấp của voi siêu ngà và tầm quan trọng của chúng đối với hệ sinh thái, thông qua phỏng vấn cộng đồng Kenya và Tanzania, các nhà khoa học và nhà bảo tồn, trong đó có Tiến sĩ Audrey Delsink và Claire Bass.

Đối với những người bảo vệ voi trên toàn thế giới, Ngày Voi Thế giới là lời kêu gọi hành động – giáo dục cộng đồng quốc tế, nâng cao nhận thức và thực hiện các giải pháp sáng tạo, hiệu quả, dựa trên khoa học, nhằm bảo vệ cả voi và con người.

Tuấn Ngọc

Nguồn Pháp Luật VN : https://baophapluat.vn/giai-phap-giup-giam-xung-dot-giua-nguoi-va-voi.html