Giải pháp khả thi để tăng nhanh hạ tầng giao thông công cộng trong Vành đai 1 Hà Nội

19 giờ trướcBài gốc

Theo Chỉ thị số 20/CT-TTg ngày 12.7.2025 của Thủ tướng Chính phủ thì Hà Nội chỉ còn 11 tháng để thực hiện các giải pháp chuyển đổi xe xăng sang xe điện. Hỗ trợ tài chính, tăng cường trạm sạc, bổ sung xe bus điện là những việc Hà Nội có thể làm, song tùy theo hoàn cảnh mà số lượng đáp ứng được ít hay nhiều. Bên cạnh đó, TP sớm khởi công 2 tuyến ĐSĐT dự kiến đầu tư 97.500 tỷ đồng vốn từ nguồn ODA, ngân sách thành phố và các hình thức hợp tác công – tư (PPP).

Hà Nội đang tích cực khởi công các dự án đường sắt đô thị như là một chiến lược hỗ trợ đi lại, giảm mức độ phát thải đến từ các phương tiện chạy xăng. Ảnh: Báo Chính phủ

Tập hợp thông tin trên báo chí về nguồn vốn hai dự án cho thấy tuyến ĐSĐT số 2, đoạn Nam Thăng Long – Trần Hưng Đạo (dài 12km) trước đây thực hiện bằng nguồn vốn vay ODA của Nhật Bản, tuy vậy nguồn vốn này đã dừng từ năm 2019, mặc dù rất nỗ lực đàm phán nhưng trong thông tin kết quả trao đổi cấp cao với nhà tài trợ ngày 28.4.2025 không thấy đề cập nội dung này [1].

Trong khi đó, tuyến ĐSĐT số 5 (Văn Cao - Hòa Lạc) dài 38km, khái toán đầu tư 62.000 tỷ đồng, đã có nhà thầu nước ngoài quan tâm, tuy nhiên họ không phải là nhà đầu tư nên vẫn chưa rõ nguồn vốn đầu tư như thế nào.

TP. Hà Nội hy vọng nhiều vào mô hình TOD sẽ tạo ra vốn đầu tư nhờ chênh lệch giá đất quanh các nhà ga ĐSĐT, tuy vậy đất hai bên đường của hai tuyến ĐSĐT đã dày đặc dân cư hoặc giao dự án nhiều năm trước. Như vậy, 50 km ĐSĐT Hà Nội sớm khởi công nhưng sẽ chưa rõ thời gian đi vào hoạt động để đóng góp cho việc cải thiện giao thông công cộng (GTCC) trong Vành đai 1.

Hà Nội có hơn 50 km đường trên cao cho tàu, xe chạy nhanh – giá rẻ

Từ năm 2016, Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) đã công bố bản đồ khảo sát, dự báo nhu cầu đi lại tại Hà Nội và các địa phương lân cận tới năm 2030. Báo cáo này cho thấy trong khu vực bên trong Vành đai 1 có hơn 2 triệu cuộc đi lại nội vùng và khoảng 1,5 triệu cuộc đi lại liên vùng xuyên qua bên trong Vành đai 1.

Sau gần 10 năm (2016 - 2025) nhu cầu đi lại cũng như hạ tầng GTCC có nhiều thay đổi: Hà Nội đã đưa vào sử dụng 20km ĐSĐT tuyến 2A và 3.1 (đến 2030 sẽ có thêm 4km ĐSĐT đi ngầm của tuyến 3.1). Trong những năm tới Hà Nội sẽ còn đón một lưu lượng lớn di chuyển vào ra trung tâm TP: đón hành khách của tuyến tàu liên vận nối Việt Nam với Trung Quốc qua cửa khẩu Lao Cai về Hà Nội xuống Hải Phòng và lượng khách đi về từ sân bay Gia Bình (công suất tương đương Nội Bài với 35 triệu hành khách/năm).

Do đó, thách thức là rất lớn nếu các tuyến ĐSĐT Hà Nội phát triển rất chậm. Tuy vậy TP lại đang nhiều cơ hội rất lớn để trong thời gian ngắn phát triển hơn 50km đường trên cao cho tàu, xe chạy nhanh, vận chuyển khối lượng lớn với chi phí rẻ.

Cầu Long Biên được cải tạo sẽ mở ra một cơ hội lớn để tuyến đường sắt nối hai bờ sông Hồng tham gia tích cực vào hệ thống GTCC của Hà Nội. Ảnh: Nguyễn Anh Tuấn/Thể thao Văn hóa.

Sau gần một năm tiến hành (2024 - 2025), Dự án hỗ trợ kỹ thuật “Nghiên cứu cải tạo cầu Long Biên” do Cơ quan kinh tế Đại sứ quán Pháp tài trợ [2] đã cơ bản hoàn thành công tác khảo sát, tính toán kết cấu, xây dựng mô hình; Đề xuất các phương án, kế hoạch gia cố, sửa chữa ngắn và dài hạn; Nghiên cứu công năng sử dụng trong tương lai để phát huy và bảo tồn các giá trị lịch sử, văn hóa của cầu Long Biên… mở ra một cơ hội lớn để tuyến đường sắt nối hai bờ sông Hồng tham gia tích cực vào hệ thống GTCC Hà Nội.

Tuyến Đường sắt từ Ga Yên Viên tới Ngọc Hồi đã có chiều dài khoảng 28,6 km hiện vẫn có thể hoạt động bình thường, nhưng tốc độ hạn chế bởi chất lượng cầu Long Biên và giao cắt đường sắt với đường phố trung tâm Hà Nội. Nếu hai trở ngại này được tháo gỡ thì Hà Nội sẽ có ngay một tuyến đường sắt vận chuyển hành khách khối lượng lớn với chi phí thấp.

Phối cảnh tuyến đường sắt Yên Viên - Ngọc Hồi và cầu sông Đuống mới.

Từ năm 2017, các kiến trúc sư Hà Nội đã hợp tác với chuyên gia trong nước và quốc tế nghiên cứu giải pháp tích hợp gia cường cầu Long Biên với tái thiết đô thị: nâng cấp, hiện đại hóa hạ tầng các phố thương mại dịch vụ gắn liền với tuyến đường sắt. Phương án đã đăng ký bản quyền, công bố rộng rãi nên nhận được sự quan tâm của các đối tác trong nước và quốc tế.

Phương án được Hội Kiến trúc sư Hà Nội bảo trợ, sẽ trình bày tại cuộc hội thảo Việt – Pháp, dự kiến tổ chức tháng 9.2025 tại Hà Nội. Ngoài 28,6 km đường sắt Yên Viên – Ngọc Hồi, Hội Kiến trúc sư Hà Nội còn đề xuất phương án đường trên cao cho Sky BUS - SkyTrain dài 25km trên nền đường Vành đai 1.

Hệ thống thông tin địa lý GIS sẽ hỗ trợ Dự báo nhu cầu di chuyển nội vùng và liên vùng Hà Nội chính xác. Đề xuất giải pháp tích hợp gia cường cầu Long Biên với tái thiết đô thị do Hội Kiến trúc sư Hà Nội bảo trợ nghiên cứu đề xuất.

Ứng dụng công nghệ hiện đại để cộng đồng hưởng lợi nhiều mặt từ GTCC

Trước những thách thức mới trong tiến trình phát triển của Thủ đô, Hội Kiến trúc sư Hà Nội đã tổ chức nghiên cứu, tổ chức tọa đàm tiếp cận mô hình TOC (Traffic Oriented Community) nhấn mạnh cộng đồng định hướng phát triển giao thông đô thị một cách bền vững tại Hà Nội. Trong đó ưu tiên phát triển mô hình xe bus nhanh trên cao (SkyBUS) chi phí thấp, thi công nhanh, chủ động công kỹ nghệ và kêu gọi sự tham gia đầu tư của cả cộng đồng liên quan đến chuyển đổi xe xăng sang xe điện trong Vành đai 1.

Ứng dụng GIS để xác định phạm vi phục vụ của mạng lưới GTCC. Áp dụng mô hình BIM để vận hành khai thác hạ tầng hiệu quả: Kết cấu đường trên cao đáp ứng xe bus điện, khi lượng khách tăng có thể chuyển thành ĐSĐT. Vé điện tử (E-ticket) liên thông đa phương tiện để điều tiết lợi ích cho cộng đồng sử dụng, đầu tư, tham gia hệ thống GTCC công bằng và chính xác tối đa.

Với 25 km đường trên cao trên nền Vành đai 1 sẽ tạo thành “vòng tròn nhỏ” kết nối tất cả các phương tiện GTCC trong Vành đai 1 nhằm tăng hiệu suất vận chuyển công cộng lên nhiều lần, tạo ra không gian giao thông động và tĩnh mới, kết hợp với các dịch vụ và hỗ trợ giao thông mới. Trong một năm có thể hoàn thành và đưa vào khai thác hàng chục km đường vòng để kết nối hàng trăm km đường xuyên tâm.

Toàn bộ đầu tư mặt bằng, kết cấu và phương tiện sẽ được huy động từ chính các bên chịu ảnh hưởng trực tiếp từ chuyển đổi xe xăng sang xe điện. Chỉ cần 9.750 tỷ đồng (khoảng 10% của tổng đầu tư ĐSĐT số 2 và số 5) có thể thực hiện kết cấu cơ bản của 25 km đường trên cao. Phần phương tiện và thiết bị đồng bộ chuyển giao cho doanh nghiệp khai thác vận hành đầu tư.

Dự án xây dựng hệ thống thông tin địa lý (GIS) từ giai đoạn khảo sát, nhằm huy động sự tham gia của các bên liên quan ngay từ lúc khởi động dự án. Áp dụng mô hình thông tin công trình (BIM) [3] trong suốt quá trình thiết kế thi công vận hành để minh bạch thông tin dự án, tối ưu hóa đầu tư và thu hút đầu tư từ cộng đồng trong nước và quốc tế… cụ thể hóa mục tiêu: cộng đồng tham gia xây dựng hệ thống GTCC, sử dụng dịch vụ và hưởng lợi từ chính hệ thống giao thông này đem lại.

Trần Huy Ánh (Ủy viên thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội)

_________________

[1] https://baochinhphu.vn/thong-cao-bao-chi-chung-viet-nam-nhat-ban-102250428103251656.htm

[2] Đã được chấp thuận theo Quyết định 1139/QĐ-UBND về việc phê duyệt Văn kiện Dự án Hỗ trợ kỹ thuật “Nghiên cứu cải tạo cầu Long Biên” sử dụng viện trợ không hoàn lại của Cơ quan kinh tế Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam thông qua Quỹ FASEP của Bộ Kinh tế và Tài chính Pháp.

[3] Quyết định số 258/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Phê duyệt Lộ trình áp dụng Mô hình thông tin công trình (BIM) trong hoạt động xây dựng và Văn bản số 9255/SXD-QLCTGT của Sở Xây dựng Hà Nội về việc tăng cường triển khai áp dụng (BIM), thực hiện chuyển đổi số trong ngành xây dựng đối với các dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông trên địa bàn Thành phố.

Nguồn Người Đô Thị : https://nguoidothi.net.vn/giai-phap-kha-thi-de-tang-nhanh-ha-tang-giao-thong-cong-cong-trong-vanh-dai-1-ha-noi-49280.html