Giải pháp nào ngăn chặn sai phạm trong xây dựng tại các dự án?

4 giờ trướcBài gốc

Hệ quả của buông lỏng quản lý?

Quận Hoàng Mai – nơi tập trung hàng chục dự án bất động sản (BĐS) lớn nhỏ đang dần trở thành tâm điểm của những lỗ hổng quản lý TTXD. Vào giữa tháng 3/2025, Công an TP Hà Nội đã ra quyết định bắt giam 6 cán bộ thuộc UBND các phường Thanh Trì, Hoàng Liệt và Đội Quản lý TTXD đô thị quận Hoàng Mai. Những người này bị cáo buộc nhận hối lộ gần 1 tỷ đồng để làm ngơ cho các công trình xây dựng trái phép, sự việc không chỉ phơi bày sự tha hóa trong bộ máy quản lý cấp cơ sở mà còn là hệ quả của một chuỗi dài sai phạm đã diễn ra âm ỉ nhiều năm qua.

Điển hình phải kể đến tổ hợp chung cư HH Linh Đàm – một trong những “đại công trình” được nhắc đến nhiều nhất trong các báo cáo thanh tra. Mặc dù được phê duyệt với chiều cao tối đa 27 tầng, chủ đầu tư đã xây dựng từ 36 - 41 tầng trong giai đoạn 2014 – 2016. Sai phạm này không chỉ phá vỡ quy hoạch tổng thể mà còn khiến khu vực Linh Đàm rơi vào tình trạng quá tải hạ tầng: từ giao thông, trường học đến dịch vụ công cộng. Dù Thanh tra Chính phủ đã kết luận vi phạm từ năm 2019, song đến nay hàng vạn cư dân vẫn chưa thể có sổ hồng do vướng mắc pháp lý chưa được tháo gỡ.

Những vi phạm về TTXD tại Khu đô thị Linh Đàm dẫn đến việc quy hoạch bị phá vỡ.

Tại khu đô thị Tây Nam Linh Đàm, Công ty TNHH Đầu tư BĐS Linh Đàm – chủ đầu tư bị phát hiện xây dựng trái phép tại nhiều ô đất, nổi bật là PT1 và PT2, không chỉ sai về thiết kế, nhiều khu nhà thấp tầng tại đây còn vi phạm mật độ xây dựng. Dù cơ quan chức năng đã ban hành quyết định xử phạt và yêu cầu tháo dỡ, tình trạng vi phạm vẫn chưa được xử lý dứt điểm. Thậm chí, tháng 8/2023, một số hạng mục bị đình chỉ thi công nhưng đến nay vẫn chưa có giải pháp khắc phục triệt để.

Louis City Hoàng Mai – một dự án khác do Công ty CP Đầu tư phát triển đô thị Hoàng Mai làm chủ đầu tư cũng không tránh khỏi sai phạm. Giai đoạn 2022 – 2024, hàng chục căn biệt thự, nhà liền kề được tự ý thay đổi thiết kế, như lắp thang máy không đúng quy hoạch, di dời cầu thang sai vị trí... các cơ quan chức năng đã kiểm tra, yêu cầu đình chỉ và tháo dỡ các hạng mục sai phạm, nhưng việc khắc phục vẫn chưa hoàn tất.

Không dừng lại ở đó, dự án Phương Đông Green Park (số 1 Trần Thủ Độ) của Công ty TNHH MTV Đầu tư Phương Đông còn “đặt ra” một vấn đề lớn về quản lý đất đai. Với diện tích 14.346,6m², dự án được giao không qua đấu giá trái với quy định của Luật Đất đai. Trong quá trình thi công, chủ đầu tư còn tự ý mở rộng diện tích sử dụng và mở bán hàng trăm căn hộ khi chưa hoàn tất thủ tục pháp lý. Đây là một trong những biểu hiện rõ nét của tình trạng “trên nóng, dưới lạnh” trong khâu giám sát dự án.

“Vi phạm TTXD là “căn bệnh kinh niên” nếu không có giải pháp căn cơ. Điều đáng lo nhất không phải là một vài công trình vi phạm, mà là sự thông đồng có hệ thống, biến việc kiểm tra thành hình thức, tạo ra một cơ chế xin – cho trá hình” – TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm – Phó Chủ tịch Hội quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam nhìn nhận.

Cần giải pháp đồng bộ và quyết liệt

Luật sư Nguyễn Văn Đỉnh – chuyên gia pháp lý đất đai, xây dựng cho rằng, khi cán bộ quản lý Nhà nước không giữ được sự liêm chính, sẽ tạo ra một hệ sinh thái sai phạm có tổ chức, dẫn đến sự bất tuân pháp luật và phá vỡ quy hoạch đô thị. Bên cạnh đó, việc xử lý sai phạm mang tính hình thức, thiếu tính răn đe cũng là nguyên nhân khiến các chủ đầu tư “nhờn luật”. Nhiều công trình vi phạm đã bị phát hiện từ sớm nhưng không bị đình chỉ ngay, dẫn đến tình trạng “chạy đã rồi tính”, gây khó khăn trong khâu xử lý hậu kiểm. Đáng chú ý, trong nhiều trường hợp, cư dân là người phải gánh chịu hậu quả pháp lý, trong khi chủ đầu tư lại thoái thác trách nhiệm.

Để khắc phục tình trạng này, cần có một loạt giải pháp đồng bộ. Trước hết là tái cấu trúc lại lực lượng quản lý TTXD tại cơ sở. Một mô hình tổ chức độc lập, ví dụ như lực lượng kiểm tra xây dựng trực thuộc Sở Xây dựng hoặc UBND TP sẽ giúp giảm tình trạng “vừa đá bóng, vừa thổi còi” như hiện nay. Đồng thời, cần áp dụng công nghệ trong giám sát xây dựng, như sử dụng bản đồ số, camera giám sát tại các khu quy hoạch, để kiểm tra tiến độ và tính đúng đắn của các công trình.

Cần có giải pháp đồng bộ và quyết liệt để xử lý sai phạm TTXD tại các dự án nhà ở, khu đô thị.

“Việc xử lý trách nhiệm không thể dừng lại ở cấp phường hay đội quản lý TTXD, mà cần xem xét cả trách nhiệm của lãnh địa phương và các cơ quan liên quan khi để sai phạm kéo dài. Trong dài hạn, cần có cơ chế phối hợp giữa các ngành chức năng: thanh tra xây dựng, địa chính, quy hoạch, tài chính, để kịp thời phát hiện và xử lý vi phạm từ trong trứng nước” – luật sư Nguyễn Văn Đỉnh nêu quan điểm.

Còn theo KTS Trần Tuấn Anh – chuyên gia về quy hoạch đô thị, Hoàng Mai không phải là địa bàn duy nhất đối mặt với hệ lụy của việc đô thị hóa thiếu kiểm soát, nhưng với mức độ dày đặc của các vi phạm và quy mô sai phạm trải dài nhiều năm, khu vực này đã trở thành một điển hình phản ánh rõ nét những lỗ hổng trong quản trị đô thị hiện nay. Điều đó làm giảm niềm tin của người dân và doanh nghiệp vào năng lực, tính công bằng của chính quyền địa phương. Việc xử lý không cương quyết, để vi phạm kéo dài nhiều năm, còn tạo điều kiện cho tham nhũng vặt, ảnh hưởng đến hình ảnh điều hành công vụ.

Về hậu quả lâu dài, những sai phạm làm phá vỡ quy hoạch, mất cân đối hạ tầng, đặc biệt là những tổn thất về kinh tế như: chi phí khắc phục hậu quả, mất nguồn thu ngân sách Nhà nước. Đáng quan ngại hơn là khi sự việc bị bóc mẽ, nhà đầu tư sẽ ngại “rót vốn” vào đầu tư; người dân cũng dè chừng khi làm thủ tục, mất thời gian cho những “cửa quyền” bất minh.

KTS Trần Tuấn Anh – chuyên gia về quy hoạch đô thị

Bên cạnh đó, KTS Trần Tuấn Anh cho rằng, trong bối cảnh nhiều dự án BĐS nhà ở, khu đô thị mới đang được triển khai trên khắp địa bàn Thủ đô Hà Nội, yêu cầu siết chặt quản lý TTXD càng trở nên cấp thiết, không chỉ để tránh lặp lại vết xe đổ, mà còn nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân và giữ gìn kỷ cương pháp luật trong quản lý đô thị. Nhưng để làm được điều đó thì cần phải tập trung vào một số giải pháp: Thứ nhất là, cải cách hành chính theo hướng công khai minh bạch, chuyển từ tiền kiểm (xin – cho) sang hậu kiểm; áp dụng hóa đơn điện tử, camera giám sát công trình, công khai trạng thái cấp phép trực tuyến, giảm tiếp xúc trực tiếp (giảm tiếp xúc – giảm hối lộ).

Thứ hai, là nâng mức chế tài, trước mắt, áp dụng biện pháp cấm chuyển nhượng, công chứng, kinh doanh với công trình sai phép hoặc sai quy hoạch.

Thứ ba, là áp dụng hình thức xử lý "nguội" và làm gương công khai, loại bỏ tư duy nhiệm kỳ đối với cán bộ cơ quan quản lý Nhà nước; Thứ tư, là đẩy mạnh công tác tham gia giám sát cộng đồng, công khai thông tin, kết hợp tuyên truyền, phổ biến pháp luật, giúp dân hiểu quyền lợi và nghĩa vụ, tránh rơi vào vòng luẩn quẩn “xin giấy phép”.

“Vấn đề không chỉ còn nằm ở việc “ai vi phạm”, mà còn là “ai để vi phạm diễn ra”. Vụ khởi tố tại quận Hoàng Mai là hồi chuông cảnh tỉnh cho cả hệ thống quản lý đất đai – xây dựng đô thị, khi phát hiện sai phạm, dù trong bất kỳ giai đoạn nào thì cũng phải xử lý nghiêm, công khai, minh bạch. Cùng với đó, cần thiết kế lại quy trình cấp phép, minh bạch hóa tất cả các khâu kiểm tra – cấp phép – giám sát – hậu kiểm. Nếu bài học này được ứng dụng một cách lành mạnh, biến thành cam kết cải tổ thực chất, sẽ tạo tiền đề phát triển đô thị bền vững, công bằng và hiệu quả” - KTS Trần Tuấn Anh nói.

Doãn Thành - Lê Tâm

Nguồn KTĐT : https://kinhtedothi.vn/giai-phap-nao-ngan-chan-sai-pham-trong-xay-dung-tai-cac-du-an.750143.html