Giải pháp sống khỏe trong bối cảnh không khí ô nhiễm, độc hại

2 giờ trướcBài gốc

Trên đường Trần Duy Hưng, Láng Hạ hay Bắc Từ Liêm, những tòa nhà cao tầng bỗng như biến mất sau lớp sương mù nhân tạo. Không khí nặng và đặc đến mức người ta có thể cảm nhận được vị khói và hơi khét len trên đầu lưỡi.

Các nghiên cứu cũng cho thấy phụ nữ mang thai tiếp xúc với bụi mịn nhiều có nguy cơ sinh non, thai nhẹ cân và tiền sản giật.

Từ cuối tháng 11 đến đầu tháng 12/2025, thủ đô trải qua một trong những đợt ô nhiễm không khí nặng nề nhất nhiều năm qua, với chỉ số AQI có thời điểm vọt lên 283, ngưỡng “rất xấu”, sát mức “nguy hại”.

Trong nhiều ngày liên tiếp, Hà Nội đứng đầu danh sách những thành phố ô nhiễm nhất thế giới, sánh ngang Delhi hay Lahore. Nhưng phía sau bầu trời mù mịt ấy không chỉ là cảnh vật bị nhòe đi mà là sức khỏe của hàng triệu người đang bị đe dọa từng ngày.

Theo bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng (Hội Y học dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam), đợt ô nhiễm lần này là kết quả cộng hưởng của nhiều yếu tố như lớp không khí lạnh buổi sáng bị chặn lại bởi tầng không khí ấm phía trên như thể bị úp một cái nắp; gió lặng và độ ẩm cao khiến bụi không thể thoát lên cao.

Bên cạnh đó, nguồn thải nội đô từ giao thông, công trình xây dựng, nhà máy, làng nghề và cả việc đốt rác, đốt rơm rạ ở ven đô khiến bụi và khí độc tích tụ liên tục nhiều ngày. Mỗi yếu tố một chút, cộng lại tạo thành một bầu khí quyển nặng nề, làm cả thành phố rơi vào tình trạng “thở trong bụi”.

Trong lớp không khí ấy, nguy hiểm nhất là PM2.5, những hạt bụi siêu mịn nhỏ gấp hàng chục lần sợi tóc. Chúng lơ lửng trong không trung, xuyên qua mọi lớp bảo vệ tự nhiên của cơ thể, đi từ mũi tới khí quản, phế quản và xuống tận đáy phổi, nơi mỗi nhịp thở đưa chúng tiếp xúc trực tiếp với phế nang.

Một phần bụi thậm chí còn lọt qua màng mao mạch để đi vào máu, mang theo kim loại nặng, hợp chất hữu cơ độc hại và độc tố vi khuẩn. Mỗi hạt bụi, dù nhỏ đến mức mắt thường không thể nhìn thấy, lại là một “xe chở chất độc” âm thầm di chuyển khắp cơ thể.

Chúng gây stress oxy hóa, phá hủy ty thể, đồng thời kích hoạt phản ứng viêm kéo dài. Kết quả là đường hô hấp luôn trong tình trạng bị kích thích, tim mạch bị tổn thương, và mọi cơ quan khác phải chống đỡ những ảnh hưởng mà người ta không thể cảm nhận ngay lập tức.

Những ngày AQI chạm ngưỡng 200-300, không chỉ người nhạy cảm hay người bệnh mới bị ảnh hưởng. Người khỏe mạnh cũng bắt đầu ho khan, cay mắt, tức ngực.

Nhưng đáng lo hơn cả là những nhóm dễ tổn thương như trẻ nhỏ, người cao tuổi, người mắc bệnh nền hô hấp và tim mạch, cùng phụ nữ mang thai. Trẻ em, với lá phổi còn non nớt và nhịp thở nhanh hơn người lớn, hít vào nhiều bụi hơn theo từng kilogram cân nặng.

Người già, với hệ miễn dịch suy yếu và phổi đã lão hóa, dễ bị viêm phổi, đột quỵ hoặc cơn thiếu máu cơ tim. Người bị hen, COPD hay suy tim chỉ cần PM2.5 tăng nhẹ đã có thể phải nhập viện cấp cứu.

Các nghiên cứu cũng cho thấy phụ nữ mang thai tiếp xúc với bụi mịn nhiều có nguy cơ sinh non, thai nhẹ cân và tiền sản giật. Trong bối cảnh đó, việc tự bảo vệ mình không còn là lựa chọn mà trở thành nhu cầu bắt buộc. Nhiều người đeo khẩu trang vải hay khẩu trang y tế khi ra đường, nhưng sự thật là chúng gần như không thể chặn PM2.5.

Để thực sự an toàn, N95 hoặc KN95 là lựa chọn duy nhất đủ khả năng lọc bụi mịn. Đeo khẩu trang đúng cách như ép sát sống mũi, che kín miệng và không để hở hai bên má, quan trọng không kém loại khẩu trang được chọn. Cùng với đó, không gian sống trong nhà cũng phải được bảo vệ.

Khi AQI ngoài trời chuyển sang đỏ hoặc tím, cửa sổ cần được đóng kín và máy lọc không khí dùng màng HEPA phải hoạt động đủ mạnh để giảm bụi nhanh.

Phòng ngủ là nơi cần được ưu tiên, bởi đó là không gian mỗi người dành tới 6-8 giờ mỗi ngày để nghỉ ngơi, và một đêm ngủ trong không khí sạch giúp phổi có thời gian hồi phục sau cả ngày đối mặt với bụi mịn.

Bên cạnh khẩu trang và máy lọc, chăm sóc đường hô hấp bằng những biện pháp đơn giản lại mang hiệu quả đáng kể. Sau khi ra ngoài về, rửa mũi bằng nước muối sinh lý giúp “gột” đi phần bụi bám trên niêm mạc; súc họng trước khi ngủ giúp giảm viêm nhiễm.

Một chế độ ăn giàu vitamin C, A, E cùng gừng, tỏi, nghệ, mật ong không chỉ tăng sức đề kháng mà còn hỗ trợ cơ thể chống lại stress oxy hóa, tác động âm thầm mà bụi mịn gây ra mỗi ngày. Uống đủ nước giúp lớp nhầy bảo vệ đường thở hoạt động tốt hơn, hạn chế tình trạng khô họng và kích ứng.

Tuy vậy, những giải pháp cá nhân, dù cần thiết vẫn chỉ là cách chống đỡ tạm thời. Để Hà Nội không phải sống mãi trong những ngày mù bụi, cần những hành động mạnh mẽ từ cấp quản lý như giảm khí thải giao thông, kiểm soát chặt nhà máy và công trình, hạn chế đốt rác và đốt rơm rạ, mở rộng không gian xanh và đảm bảo quy hoạch đô thị không “chặn” mất các luồng gió tự nhiên.

Những thay đổi ấy không thể diễn ra trong một sớm một chiều, nhưng là con đường duy nhất để đưa bầu trời Hà Nội trở lại với màu xanh vốn có.

Và trong lúc chờ đợi những cải thiện đó, mỗi người dân có thể chọn cho mình ba thói quen nhỏ nhưng tạo nên khác biệt lớn như kiểm tra AQI trước khi ra đường, đeo khẩu trang đạt chuẩn trong ngày ô nhiễm nặng, và giữ cho ngôi nhà cùng đường thở của mình được sạch sẽ mỗi ngày.

D.Ngân

Nguồn Đầu Tư : https://baodautu.vn/giai-phap-song-khoe-trong-boi-canh-khong-khi-o-nhiem-doc-hai-d449646.html