Giải quyết dứt điểm vi phạm IUU để khơi thông ngành kinh tế trọng yếu

18 giờ trướcBài gốc

Ngày 1/8, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì Hội nghị Ban Chỉ đạo Quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU). Hội nghị kết nối trực tuyến với 28 tỉnh, thành phố ven biển.

Cần thay đổi tư duy, bảo đảm sinh kế, thương hiệu quốc gia

Phát biểu tại hội nghị, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh, việc chưa đạt được chuyển biến căn bản trong công tác chống IUU không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn liên quan đến tư duy điều hành, phương pháp tổ chức và trách nhiệm chính trị trong việc giữ kỷ cương pháp luật, bảo vệ uy tín quốc gia.

"Đây là việc của chúng ta, nguyên nhân từ chính chúng ta và biện pháp xử lý cũng phải xuất phát từ chính chúng ta", Phó Thủ tướng nói.

Phó Thủ tướng cho rằng, nguyên nhân vi phạm IUU đến từ ngư trường trong nước cạn kiệt, quản lý cấp phép tàu cá còn lỏng lẻo và thiếu sinh kế thay thế cho ngư dân. Trong khi đó, việc triển khai thiết bị giám sát hành trình (VMS) mới thiên về cưỡng chế, chưa tạo được sự đồng thuận.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì Hội nghị Ban Chỉ đạo Quốc gia về tình hình, kết quả chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) - Ảnh: VGP/Đình Nam

Phó Thủ tướng yêu cầu toàn hệ thống cần có sự chuyển đổi căn bản về tư duy và phương pháp tiếp cận để giải quyết tận gốc nguyên nhân của tình trạng vi phạm IUU, chứ không chỉ để "đáp ứng EU" mà là để khơi thông một ngành kinh tế trọng yếu, duy trì xuất khẩu bền vững, giữ vững thương hiệu quốc gia trên thị trường quốc tế.

"Chống IUU không thể là một cuộc vận động phong trào, càng không thể là một chiến dịch mang tính đối phó. Đây là trách nhiệm quốc gia. Chúng ta phải nói với ngư dân rằng thiết bị giám sát là để bảo vệ, hỗ trợ ngư dân, tàu cá khi có sự cố, chứ không phải ra khơi bằng mọi giá. Khi người dân hiểu đúng, thì sẽ tự nguyện chấp hành", Phó Thủ tướng nêu rõ.

Báo cáo tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, tính đến ngày 30/6/2025, cả nước có 81.719 tàu cá đã đăng ký, cập nhật trên cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase). Trong đó, 28.164 tàu có chiều dài từ 15 m trở lên đã lắp đặt VMS, đạt tỷ lệ 99,06%.

Tình trạng vi phạm có dấu hiệu giảm: Số lượt tàu mất kết nối VMS trên 6 giờ giảm 5.833 lượt, số tàu vi phạm vượt ranh giới khai thác cũng giảm. Số tàu cá, ngư dân bị nước ngoài bắt giữ giảm 20 tàu và 129 ngư dân so với cùng kỳ.

Hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử (eCDT) hiện triển khai tại 94 điểm lên cá, tăng 32 điểm so với năm 2024. Sản lượng thủy sản qua cảng đến hết tháng 6 đạt gần 281.000 tấn, tăng hơn 230.000 tấn so với cùng kỳ.

Tuy nhiên, vẫn còn 486 tàu cá chưa đăng ký, hơn 16.700 tàu dài từ 6 m trở lên không đủ điều kiện hoạt động và khoảng 15.000 tàu chưa cập nhật đúng dữ liệu. Việc xử lý vi phạm ngắt kết nối VMS hoặc vượt ranh giới vẫn còn hạn chế, trong khi nguồn lực ở nhiều địa phương chưa đáp ứng yêu cầu.

"Việt Nam có cơ hội gỡ cảnh báo "thẻ vàng" của EC nếu các hoạt động chống IUU được duy trì thực hiện và công tác xử lý nghiêm đối với các hành vi nghiêm trọng: Vi phạm vùng biển nước ngoài, vượt ranh giới, ngắt kết nối VMS...", Thứ trưởng Phùng Đức Tiến trao đổi.

Phó Thủ tướng yêu cầu toàn hệ thống cần có sự chuyển đổi căn bản về tư duy và phương pháp tiếp cận để giải quyết tận gốc nguyên nhân của tình trạng vi phạm IUU - Ảnh: VGP/Đình Nam

Đẩy mạnh giám sát, hoàn thiện pháp luật

Ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản cho biết, hệ thống dữ liệu VMS và VNFishbase đã kết nối, chia sẻ với công an, biên phòng, cảnh sát biển và kiểm ngư. Thời gian kiểm tra nhật ký khai thác và hành trình tàu cá hiện chỉ mất 5-10 phút nhờ hệ thống điện tử.

Tuy vậy, việc giám sát hoạt động chuyển tải thủy sản trên biển còn nhiều khó khăn. Một số tàu cố tình khai thác sai vùng, không ghi nhật ký, sau đó chuyển sản lượng qua tàu khác để hợp thức hóa nguồn gốc. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang phối hợp Bộ Công an tích hợp dữ liệu dân cư vào hệ thống VMS, dự kiến hoàn thành trong tháng 8/2025.

Đại diện các địa phương như An Giang, Cà Mau, Nghệ An kiến nghị cần xử lý nghiêm tình trạng tháo gỡ, ngắt kết nối VMS và đẩy mạnh khởi tố vụ việc đủ điều kiện. Các tỉnh cũng đề xuất tích hợp phần mềm cảnh báo tự động, tăng cường hợp tác quốc tế để thu thập chứng cứ, đồng thời xây dựng chương trình chuyển đổi sinh kế cho ngư dân.

Trung tướng Thái Đại Ngọc, Phó Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam nhấn mạnh, cần hoàn thiện cơ sở dữ liệu tàu cá vi phạm dùng chung, bảo đảm chia sẻ kịp thời cho các lực lượng thực thi trên biển. Các địa phương xây dựng mô hình cảng cá mẫu, kiểm tra hồ sơ pháp lý trước khi cho tàu xuất bến, đồng thời tích hợp quy hoạch điện gió, nuôi trồng thủy sản để tạo sinh kế bền vững cho ngư dân.

Đại diện Bộ Tư pháp kiến nghị tăng thẩm quyền xử phạt qua dữ liệu điện tử, siết quản lý chế biến, xuất khẩu thủy sản vi phạm và sớm ban hành quy định rõ trách nhiệm giữa các lực lượng.

Chấm dứt việc "có vi phạm nhưng không rõ ai xử lý''

Kết luận hội nghị, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà khẳng định, việc thực hiện các biện pháp chống khai thác IUU không chỉ nhằm gỡ “thẻ vàng” của EC mà quan trọng hơn, là để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành kinh tế thủy sản Việt Nam, bảo vệ nguồn lợi thủy sản và sinh kế lâu dài của ngư dân.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẩn trương sửa đổi 3 nghị định liên quan đến hỗ trợ khai thác xa bờ và xử phạt hành chính, phân cấp mạnh cho địa phương trong quản lý tàu, kiểm tra cảng và xử lý vi phạm. Các doanh nghiệp chế biến, thương mại thủy sản cũng phải chịu trách nhiệm pháp lý.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà thăm cảng cá Sông Đốc, chiều 16/10/2024 - Ảnh: VGP/Đình Nam

Phó Thủ tướng đề nghị sớm ban hành quy định bắt buộc lắp camera hành trình trên tàu cá, đặc biệt với tàu khai thác xa bờ. Mọi hoạt động của tàu cá phải được giám sát ngay từ lúc rời bến, hành trình, sản lượng đến khi cập cảng.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh chuyển đổi số là trụ cột giám sát, truy xuất nguồn gốc thủy sản với các công nghệ như trí tuệ nhân tạo, blockchain, hệ thống cảnh báo sớm. Các bộ, ngành cần phối hợp chặt chẽ, bảo đảm trách nhiệm rõ ràng, tránh tình trạng "có vi phạm nhưng không rõ ai xử lý".

Trong tháng 8, Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương hoàn thành dứt điểm những nhiệm vụ được giao tại hội nghị như: Xây dựng pháp luật, tổ chức bộ máy, ứng dụng công nghệ, lộ trình chuyển đổi nghề nghiệp, sinh kế cho ngư dân.

Nguyên Thảo

Nguồn Công Thương : https://congthuong.vn/giai-quyet-dut-diem-vi-pham-iuu-de-khoi-thong-nganh-kinh-te-trong-yeu-413227.html