Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia Mai Văn Khiêm: Chủ động ứng phó trước diễn biến thời tiết bất thường

12 giờ trướcBài gốc

Theo Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia Mai Văn Khiêm, chỉ khi chính quyền và người dân cùng hành động một cách quyết liệt, chủ động và có kế hoạch dài hạn, khả năng giảm thiểu thiệt hại và nâng cao năng lực thích ứng mới thực sự đạt hiệu quả. Đây cũng là nội dung ông chia sẻ trong cuộc trao đổi với phóng viên Báo Hànôịmới.

Bão dày đặc và quỹ đạo thay đổi bất thường

- Những tháng vừa qua đã có rất nhiều cơn bão, lũ và mưa lớn xảy ra, gây thiệt hại nghiêm trọng đến nhiều địa phương ở nước ta. Ông đánh giá thế nào về thời tiết và thiên tai năm 2025?

- Năm 2025 được đánh giá là một trong những năm có thời tiết dị thường và cực đoan nhất trong lịch sử khí tượng thủy văn hiện đại, cả trên thế giới và tại Việt Nam. Trên phạm vi toàn cầu, hàng loạt kỷ lục mới đã được xác lập: Sóng nhiệt kéo dài với nhiệt độ vượt 48oC, nhiệt độ mặt biển Bắc Đại Tây Dương đạt mức cao kỷ lục trên 25,5oC, góp phần tạo ra mùa bão mạnh chưa từng có với 10 siêu bão cấp 3 trở lên và hiện tượng tăng cường độ nhanh bất thường. Tan băng ở Tây Nam Greenland ước tính lên tới 300 tỷ tấn chỉ trong mùa hè, thúc đẩy mực nước biển dâng. Các thảm họa lũ quét, sạt lở đất nghiêm trọng xảy ra liên tiếp tại Indonesia, Pakistan, Hoa Kỳ gây thiệt hại lớn về người và tài sản.

Tại Việt Nam, năm 2025 ghi nhận mức độ thiên tai bất thường và cực đoan vượt xa nhiều năm trước: Thiệt hại kinh tế ước tính hơn 85.000 tỷ đồng, 409 người chết và mất tích. Số lượng bão, áp thấp nhiệt đới trên Biển Đông lập kỷ lục mới với 21 cơn - nhiều nhất từ năm 1961; trong đó có bão mạnh nhất từng ghi nhận (Ragasa mạnh cấp 17), bão đầu mùa xuất hiện bất thường sau hơn 40 năm và hiện tượng áp thấp nhiệt đới di chuyển ngược chiều lịch sử. Trận mưa cực đoan tại Bạch Mã đạt 1.739mm trong 24 giờ - mức hiếm gặp trên thế giới. Lũ lịch sử xuất hiện đồng thời tại 20 con sông trên toàn quốc.

- Diễn biến bão năm nay có gì khác thường không, thưa ông?

- Diễn biến bão năm 2025 cho thấy mức độ bất thường chưa từng có trong lịch sử quan trắc. Tính đến hết tháng 11, Biển Đông đã ghi nhận 21 cơn bão và áp thấp nhiệt đới - nhiều nhất kể từ năm 1961, vượt kỷ lục năm 2017. Mùa bão năm nay không chỉ dày hơn mà còn xuất hiện sớm và mạnh bất thường: Bão số 1 (Wutip) hình thành ngay trong tháng 6 - lần đầu tiên sau hơn 40 năm, trong khi bão số 9 (Ragasa) đạt cường độ cấp 17, giật trên cấp 17, trở thành cơn bão mạnh nhất từng hoạt động trên Biển Đông. Một số hiện tượng dị thường khác cũng xảy ra, như áp thấp nhiệt đới cuối tháng 11 di chuyển từ Ấn Độ Dương sang Tây Bắc Thái Bình Dương - chiều di chuyển chưa từng ghi nhận trong lịch sử. Các cơn bão năm nay cũng có xu hướng mạnh lên rất nhanh và gây mưa cực đoan trên diện rộng, thể hiện rõ tác động của biến đổi khí hậu làm gia tăng tính cực đoan và khó lường của bão.

- Vì sao bão và mưa lớn năm nay lại gây thiệt hại trên phạm vi rộng như vậy?

- Thời gian qua, bão, áp thấp nhiệt đới và mưa lớn xuất hiện dồn dập, trải dài từ Bắc Bộ đến Tây Nguyên. Nguyên nhân chính là số lượng bão nhiều hơn trung bình nhiều năm; mưa lớn lặp lại theo chuỗi khiến lũ liên tục xảy ra, khoảng thời gian phục hồi giữa các đợt thiên tai quá ngắn. Ở vùng núi, đất đá chưa kịp phục hồi sau đợt mưa trước đã phải chịu thêm đợt mới, làm nguy cơ lũ quét và sạt lở tăng mạnh.

Ngoài ra, nhiều hình thế thời tiết nguy hiểm xảy ra cùng lúc - như bão kết hợp với dải hội tụ nhiệt đới, gió mùa tăng cường - khiến mưa lớn và kéo dài hơn. Biến đổi khí hậu làm nhiệt độ và hơi nước tăng lên, khiến mưa cực đoan xảy ra nhiều và dữ dội hơn. Sự cộng hưởng của các yếu tố này khiến thiệt hại lan rộng từ miền Trung, Tây Nguyên đến miền Bắc.

Mưa lớn ở các tỉnh, thành phố phía Bắc trong những ngày đầu tháng 10-2025 đã gây ngập lụt nghiêm trọng tại các xã Đa Phúc, Trung Giã (Hà Nội). Ảnh: Kim Văn

Cần tăng cường cảnh báo và chủ động ứng phó

- Ông đánh giá như thế nào về công tác dự báo, cảnh báo hiện nay?

- Trong những năm gần đây, công tác dự báo và cảnh báo sớm của ngành Khí tượng thủy văn đã đạt nhiều bước tiến quan trọng. Ngành đã ứng dụng các mô hình dự báo số thế hệ mới với độ phân giải cao, mở rộng mạng lưới radar và các trạm quan trắc tự động, đồng thời số hóa hệ thống cảnh báo đa kênh, giúp thông tin được truyền tải tới người dân và chính quyền địa phương nhanh chóng, chính xác hơn.

Việc xây dựng bản đồ cảnh báo theo mức độ tác động bước đầu được triển khai, tạo điều kiện để các địa phương chủ động nhận diện khu vực có nguy cơ ngập lụt, lũ quét, sạt lở và lên phương án ứng phó kịp thời. Quy trình phối hợp liên ngành cũng ngày càng chặt chẽ, góp phần nâng cao hiệu quả phòng tránh thiên tai.

Tuy nhiên, dự báo định lượng mưa - đặc biệt là mưa lớn cục bộ ở vùng núi - vẫn là thách thức. Điều kiện địa hình phức tạp, dữ liệu quan trắc còn hạn chế và mạng lưới trạm ở vùng sâu, vùng xa chưa đồng bộ đôi khi khiến thông tin cảnh báo chưa thật sự kịp thời. Đây là những vấn đề cần tiếp tục được đầu tư.

- Từ những gì xảy ra trong năm 2025, ông có đề xuất gì để giảm thiểu rủi ro và thích ứng hiệu quả hơn?

- Từ thực tế năm 2025 với hàng loạt cơn bão mạnh, mưa lớn cực đoan và nhiều vụ sạt lở nghiêm trọng, có thể thấy tác động của biến đổi khí hậu đã không còn là cảnh báo xa vời mà đang diễn ra ngay trước mắt. Để chủ động thích ứng, các cấp chính quyền cần coi công tác phòng, chống thiên tai là nhiệm vụ thường xuyên, không chỉ trong mùa mưa bão. Kịch bản ứng phó cần được cập nhật theo dữ liệu mới nhất, nhất là bản đồ nguy cơ sạt lở, ngập sâu theo từng thôn, bản. Cần tăng đầu tư cho hệ thống quan trắc tự động, cảnh báo sớm và số hóa quản lý rủi ro thiên tai; đồng thời siết chặt quản lý đất đai, hạn chế xây dựng tại khu vực chân núi, ven sông suối hay vùng có nguy cơ cao. Công tác diễn tập, tập huấn cấp xã phải được tổ chức thường xuyên và thực chất, giúp lực lượng cơ sở xử lý tình huống nhanh và hiệu quả hơn.

Đối với người dân, điều quan trọng nhất là nâng cao nhận thức và kỹ năng phòng tránh thiên tai. Mỗi gia đình cần chủ động theo dõi các bản tin cảnh báo, chuẩn bị sẵn phương án di dời, nhu yếu phẩm thiết yếu và nắm rõ các điểm sơ tán an toàn. Việc gia cố nhà cửa trước mùa mưa bão, không chủ quan khi mưa lớn kéo dài và tuyệt đối tránh đi lại qua suối, ngầm tràn khi nước dâng - những hành động tưởng như nhỏ nhưng có thể cứu được nhiều mạng người. Về lâu dài, mỗi người cần chung tay bảo vệ rừng, hạn chế phá rừng làm nương rẫy để giảm thiểu nguy cơ lũ quét, sạt lở và góp phần bảo vệ môi trường sống bền vững.

Năm 2025 cho thấy thiên tai ngày càng cực đoan và bất định. Vì vậy, chỉ khi chính quyền chủ động, người dân cảnh giác và cộng đồng cùng tham gia mới có thể giảm thiểu thiệt hại và hướng tới phát triển bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày một rõ rệt.

- Trân trọng cảm ơn ông!

Kim Nhuệ thực hiện

Nguồn Hà Nội Mới : https://hanoimoi.vn/giam-doc-trung-tam-du-bao-khi-tuong-thuy-van-quoc-gia-mai-van-khiem-chu-dong-ung-pho-truoc-dien-bien-thoi-tiet-bat-thuong-727293.html