Giám đốc UNAIDS: Việt Nam đứng trước thách thức mới trong hành trình chấm dứt AIDS vào năm 2030

5 giờ trướcBài gốc

Trên đà tiến về mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030, Việt Nam cần củng cố nội lực để duy trì một ứng phó với HIV mạnh mẽ, bền vững và công bằng, Giám đốc quốc gia UNAIDS tại Việt Nam cho biết.

Giữ vững thành quả trong bối cảnh thế giới chưa đi đúng hướng

Phát biểu tại cuộc họp báo nhân Hưởng ứng 35 năm Việt Nam ứng phó với HIV/AIDS, Thánh hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS và Ngày Thế giới phòng, chống AIDS năm 2025, do Cục Phòng bệnh tổ chức sáng 25/11/2025, ông Raman Hailevich, Giám đốc quốc gia UNAIDS tại Việt Nam cho biết, chỉ còn 5 năm nữa đến cột mốc 2030, thế giới hiện chưa đi đúng hướng để chấm dứt dịch bệnh AIDS như một mối đe dọa sức khỏe cộng đồng. Dù đã đạt nhiều tiến bộ, dịch HIV vẫn diễn biến phức tạp và tiềm ẩn nhiều nguy cơ.

Năm 2024, thế giới ghi nhận 1,3 triệu ca nhiễm HIV mới, cao hơn nhiều so với mục tiêu toàn cầu (nhưng đã giảm 40% so với năm 2010); 630.000 người tử vong do các nguyên nhân liên quan đến AIDS, cho thấy vẫn tồn tại những khoảng trống lớn trong phòng ngừa và điều trị. Tuy vậy, việc 77% trong tổng số 40,8 triệu người sống với HIV trên toàn thế giới đang được điều trị ARV và 73% đạt tải lượng vi rút được ức chế là một thành tựu y tế công cộng quan trọng.

Trong bức tranh đầy thách thức ấy, Việt Nam tiếp tục là điểm sáng với nhiều kết quả vượt trội trong kiểm soát HIV/AIDS. Chương trình phối hợp của Liên Hợp Quốc về HIV/AIDS ( (UNAIDS) tự hào đã đồng hành cùng Chính phủ, các tổ chức cộng đồng, các cơ quan LHQ và các đối tác - bao gồm Quỹ Toàn cầu và PEPFAR - để thúc đẩy những kết quả này.

Ông Raman Hailevich, Giám đốc quốc gia UNAIDS tại Việt Nam: Trong bức tranh đầy thách thức ấy, Việt Nam tiếp tục là điểm sáng với nhiều kết quả vượt trội trong kiểm soát HIV/AIDS. Chương trình phối hợp của Liên Hợp Quốc về HIV/AIDS ( (UNAIDS) tự hào đã đồng hành cùng Chính phủ, các tổ chức cộng đồng, các cơ quan LHQ và các đối tác - bao gồm Quỹ Toàn cầu và PEPFAR - để thúc đẩy những kết quả này.

Báo cáo đánh giá giữa kỳ Chiến lược Quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030, do UNAIDS và WHO phối hợp với Cục Phòng bệnh thực hiện năm 2024 cho thấy những thành tựu đáng khích lệ của Việt Nam:

Hơn 1,2 triệu ca nhiễm HIV mới đã được ngăn chặn (giai đoạn 2004 - 2024).
Gần 320.000 ca tử vong liên quan đến AIDS được phòng tránh.
Mỗi 1 USD đầu tư vào ứng phó với HIV mang lại 24 USD giá trị kinh tế, chứng minh dự phòng luôn là giải pháp hiệu quả nhất.

Những kết quả này có được nhờ sự kết hợp của nhiều yếu tố: Quyết tâm chính trị, hệ thống pháp lý phù hợp, cách tiếp cận dựa trên bằng chứng, mô hình dự phòng – điều trị toàn diện và đặc biệt là sự tham gia mạnh mẽ của cộng đồng.

Trong suốt hành trình 35 năm ứng phó HIV, Việt Nam kiên định triển khai các giải pháp lấy con người làm trung tâm, giảm kỳ thị, tăng tiếp cận dịch vụ, mở rộng các mô hình dự phòng như PrEP, xét nghiệm cộng đồng và điều trị ARV sớm. Sự hợp tác hiệu quả giữa Chính phủ, tổ chức xã hội, cơ quan LHQ và đối tác quốc tế (PEPFAR, Quỹ Toàn cầu…) đã góp phần tạo nên những bước tiến bền vững.

Nguy cơ từ sự sụt giảm tài trợ quốc tế, thành quả 10 năm có thể bị xóa nhòa

Báo cáo Ngày Thế giới phòng, chống AIDS năm 2025 của UNAIDS với chủ đề "Vượt qua gián đoạn, cải tổ ứng phó với AIDS" nhấn mạnh một mối đe dọa lớn toàn cầu, đó là sự sụt giảm mạnh trong tài trợ quốc tế cho phòng, chống HIV.

Tại Việt Nam, trong giai đoạn 2021 - 2024, PEPFAR, Quỹ Toàn cầu, LHQ và các đối tác khác đã đầu tư 208,5 triệu USD vào công tác phòng, chống HIV/AIDS. Tuy nhiên, đây có thể là một trong những giai đoạn tài trợ cuối cùng ở quy mô lớn.

Trong một kịch bản giả định - nhưng không phải phi thực tế - rằng nguồn hỗ trợ này biến mất và Việt Nam không có nguồn bổ sung trong nước thay thế, số ca nhiễm HIV có thể tăng trở lại mức của năm 2010, đánh mất thành quả đã đạt được trong hơn một thập kỷ qua. Đây chính là thách thức lớn nhất hiện nay: duy trì một ứng phó HIV mạnh mẽ, công bằng trong bối cảnh nguồn hỗ trợ bên ngoài giảm sút.

Ông Raman Hailevich cho biết, ngay cả khi Việt Nam đã có ngân sách ổn định bảo đảm cho điều trị ARV và điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện (MAT), nhiều dịch vụ thiết yếu vẫn phụ thuộc lớn vào nguồn tài trợ nước ngoài, gồm: Phát hiện ca nhiễm HIV, PrEP, thuốc ARV bậc hai và các mô hình dự phòng do cộng đồng (CBO) dẫn dắt..

Các mô hình này là "xương sống" của công tác phòng ngừa HIV trong nhóm nguy cơ cao. Vì vậy, nếu tài trợ quốc tế giảm mà chưa có nguồn thay thế, Việt Nam có thể chứng kiến sự bùng phát ca nhiễm trở lại, tiệm cận mức của năm 2010. Đây chính là thách thức lớn nhất hiện nay trong hành trình hướng tới mục tiêu 2030.

Củng cố tự chủ tài chính – chìa khóa bảo vệ ứng phó quốc gia

Cục Phòng bệnh và Bộ Y tế đang nỗ lực đẩy mạnh lộ trình tích hợp chi phí các dịch vụ HIV vào hệ thống tài chính quốc gia, bao gồm: Bảo hiểm y tế (BHYT), chương trình Mục tiêu Quốc gia về Y tế – Dân số, quỹ Phòng, chống dịch bệnh và các cơ chế tài chính công khác… Mục tiêu là đạt tự chủ hoàn toàn vào năm 2029, giúp bảo vệ ứng phó HIV của Việt Nam vượt qua giai đoạn chuyển đổi và duy trì bền vững sau năm 2030.

Việc tăng tính tự chủ không chỉ giúp giảm phụ thuộc, mà còn bảo đảm dịch vụ không bị gián đoạn — yếu tố sống còn trong kiểm soát dịch HIV, nơi bất kỳ khoảng trống nào cũng có thể dẫn đến sự gia tăng nhanh chóng của ca nhiễm mới.

Tiếp tục củng cố hệ thống, đặt con người ở trung tâm

Trong bối cảnh dịch HIV tại Việt Nam đang thay đổi, với sự gia tăng lây nhiễm trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới và người trẻ, việc áp dụng cách tiếp cận dựa trên bằng chứng, giảm kỳ thị và bảo đảm mọi người đều có quyền tiếp cận dịch vụ là điều bắt buộc.

Các chuyên gia cho rằng để duy trì đà tiến về mục tiêu 2030, Việt Nam cần: Mở rộng dịch vụ xét nghiệm tiếp cận cộng đồng, tăng bao phủ PrEP, duy trì điều trị ARV chất lượng và không gián đoạn, đẩy mạnh truyền thông giảm kỳ thị, củng cố vai trò của cộng đồng như một trụ cột trong ứng phó HIV… Tất cả đều nhằm bảo đảm rằng không ai bị bỏ lại phía sau.

Đoàn kết để bảo vệ thành quả và hướng tới mục tiêu 2030

Hơn một thập kỷ tiến bộ có thể bị đảo ngược nếu Việt Nam không sớm lấp đầy các khoảng trống tài chính và duy trì dịch vụ thiết yếu. Nhưng với quyết tâm chính trị mạnh mẽ, hệ thống y tế ngày càng tự chủ và sự đồng hành của cộng đồng quốc tế, Việt Nam có khả năng duy trì đúng hướng để chấm dứt AIDS như mối đe dọa sức khỏe cộng đồng vào năm 2030, Ông Raman Hailevich khẳng định.

"Hãy chung tay vì mục tiêu chung" — thông điệp của Tháng Hành động Quốc gia phòng, chống HIV/AIDS — không chỉ là lời kêu gọi, mà là chìa khóa để bảo vệ tương lai của hàng triệu người.

Mời độc giả xem thêm:

Thu Hương

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/giam-doc-unaids-viet-nam-dung-truoc-thach-thuc-moi-trong-hanh-trinh-cham-dut-aids-vao-nam-2030-169251125164827368.htm