Giảm nghèo đa chiều - dấu ấn nổi bật của giai đoạn đầy thách thức

3 giờ trướcBài gốc

Không chỉ góp phần giảm mạnh tỷ lệ hộ nghèo đa chiều, Chương trình còn tạo chuyển biến căn bản về nhận thức, phương thức tiếp cận và huy động sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, đặt nền tảng quan trọng cho công tác giảm nghèo bền vững trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.

Nông dân xã Suối Hai phát triển vùng trồng chè sạch, thu nhập cao hơn, xã không còn hộ nghèo. Ảnh: Hương Gang

Các chỉ tiêu đạt và vượt

Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 được Quốc hội, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, triển khai với mục tiêu xuyên suốt là giảm nghèo đa chiều, bao trùm, bền vững; hạn chế tái nghèo và phát sinh nghèo; hỗ trợ người nghèo, hộ nghèo tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, nâng cao chất lượng cuộc sống; đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tại các huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo.

Theo bà Vũ Thị Ngọc Loan, Phó Trưởng ban Tuyên giáo, Ủy ban MTTQ Việt Nam, mặc dù quá trình triển khai còn phát sinh nhiều khó khăn, vướng mắc, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện và giải ngân vốn, song nhìn tổng thể, Chương trình đã đạt được những kết quả rất đáng khích lệ, đóng góp tích cực vào việc giảm tỷ lệ hộ nghèo đa chiều trên phạm vi cả nước.

Đến nay, có thể khẳng định rằng, các chỉ tiêu chủ yếu được đề ra trong Nghị quyết số 24/2021/QH15 của Quốc hội và Quyết định số 90/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ cơ bản đều đạt và vượt kế hoạch. Việt Nam tiếp tục được cộng đồng quốc tế ghi nhận là điểm sáng trong công tác giảm nghèo, đặc biệt là quốc gia duy nhất ở châu Á triển khai thành công chương trình giảm nghèo theo hướng đa chiều, bao trùm và bền vững. Một trong những dấu ấn quan trọng nhất của giai đoạn này chính là sự chuyển biến rõ nét trong nhận thức của người dân. Tại nhiều địa phương, hàng trăm hộ nghèo đã chủ động viết đơn xin thoát nghèo, tự nguyện nhường quyền hỗ trợ cho các hộ khó khăn hơn. Tâm lý e ngại khi nhận mình là hộ nghèo ngày càng rõ nét, thay vào đó là tinh thần tự lực, tự cường, chủ động vươn lên cải thiện cuộc sống.

Kết quả thống kê cho thấy, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều trên phạm vi cả nước giảm bình quân 1,03%/năm. Tại các xã nghèo, tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân tới 6,70%/năm; trong khi đó, tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số giảm bình quân 4,45%/năm - những con số thể hiện nỗ lực rất lớn trong bối cảnh nhiều biến động bất lợi. Đặc biệt, có 19 xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo đã thoát khỏi tình trạng nghèo, đặc biệt khó khăn, đạt 35% mục tiêu… Các chỉ tiêu này đều đạt và vượt mục tiêu Quốc hội, Chính phủ giao.

Cụ thể, đối với mục tiêu giảm tỷ lệ hộ nghèo hằng năm, Chương trình đã đạt và vượt phần lớn các chỉ tiêu: Trong nhóm mục tiêu cụ thể, đạt 2/5 mục tiêu, vượt 2/5 mục tiêu, 1 mục tiêu chưa có đủ cơ sở đánh giá; trong mục tiêu giai đoạn 5 năm, đạt 2/6 mục tiêu, vượt 3/6 mục tiêu, chỉ còn 1 mục tiêu chưa đạt. Về giải quyết mức độ thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản, Chương trình vượt 4/12 chỉ tiêu, đạt 5/12 chỉ tiêu và còn 3/12 chỉ tiêu cần tiếp tục nỗ lực.

Không chỉ dừng lại ở kết quả giảm nghèo về thu nhập, Chương trình còn tạo bước tiến rõ rệt trong việc hoàn thiện thể chế và chính sách. Có 9 địa phương ban hành chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021–2025 cao hơn chuẩn nghèo đa chiều quốc gia; 12 địa phương ban hành chính sách giảm nghèo đặc thù cho nhóm hộ nghèo, hộ cận nghèo không còn khả năng lao động.

Tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều trên phạm vi cả nước giảm bình quân 1,03%/năm. Ảnh: Hương Giang

Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững đã góp phần quan trọng vào việc phát triển hạ tầng thiết yếu, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng miền. Trong giai đoạn 2021–2025, đã có 2.616 công trình hạ tầng được xây dựng mới và 2.340 công trình được duy tu, bảo dưỡng tại các huyện nghèo và xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo. Song song với đó, Chương trình đã thúc đẩy phát triển kinh tế, chuyển dịch cơ cấu sản xuất thông qua việc triển khai 10.587 mô hình, dự án giảm nghèo, thu hút hơn 205.000 hộ dân tham gia. Các mô hình sinh kế, sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi, dịch vụ phù hợp với điều kiện từng địa phương đã góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống và giảm dần sự phụ thuộc vào trợ cấp.

Công tác giảm nghèo cũng gắn chặt với bảo đảm an sinh xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống. Các chiều thiếu hụt về y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch, thông tin từng bước được cải thiện. Đặc biệt, việc lồng ghép giới trong các hoạt động của Chương trình đã góp phần thúc đẩy bình đẳng giới, hỗ trợ phụ nữ và trẻ em gái tại các khu vực nghèo, phù hợp với mục tiêu của Chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững.

Chuyển từ hỗ trợ thụ động sang trao cơ hội phát triển

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác giảm nghèo vẫn đối mặt với nhiều khó khăn, tồn tại. Trước hết là việc ban hành một số văn bản hướng dẫn và phân bổ vốn còn chậm so với yêu cầu, xuất phát từ công tác phối hợp giữa các bộ, ngành trung ương và địa phương chưa thật sự chặt chẽ; việc phân cấp, phân quyền chưa rõ ràng; trách nhiệm trong xây dựng kế hoạch thực hiện ở một số nơi chưa cao. Đội ngũ cán bộ làm công tác giảm nghèo từ trung ương đến cơ sở còn thiếu về số lượng, hạn chế về chất lượng, chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ ngày càng phức tạp. Tâm lý e ngại, sợ sai, né tránh trách nhiệm vẫn tồn tại, ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả thực hiện Chương trình.

Bên cạnh đó, ứng dụng công nghệ thông tin trong chỉ đạo, điều hành còn hạn chế, dẫn đến việc tổng hợp, báo cáo số liệu chậm, thiếu cơ sở kịp thời cho việc điều chỉnh chính sách. Công tác truyền thông ở một số địa phương chưa thực sự hiệu quả, chưa sát đối tượng, chưa phù hợp với điều kiện và đặc thù vùng miền. Đáng lưu ý, kết quả giảm nghèo ở một số nơi chưa thật sự bền vững, nguy cơ tái nghèo còn cao do tác động của thiên tai, dịch bệnh, biến động thị trường. Một bộ phận nhỏ người dân vẫn còn tâm lý trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của Nhà nước, chưa phát huy đầy đủ vai trò chủ thể trong thoát nghèo.

Giảm nghèo hướng tới xây dựng các "Cộng đồng hạnh phúc" - một tiêu chí mới gắn liền với chất lượng sống thực tế của người dân. Ảnh: Trung Nguyên

Phân tích bối cảnh giảm nghèo trong kỷ nguyên phát triển mới, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho rằng, Việt Nam đang bước vào giai đoạn chịu tác động mạnh mẽ của các thách thức phi truyền thống như biến đổi khí hậu, thiên tai cực đoan và suy giảm tài nguyên. Trong bối cảnh đó, giảm nghèo không thể chỉ dừng lại ở hỗ trợ thu nhập mà phải gắn chặt với quy hoạch nông nghiệp sinh thái và bảo vệ môi trường sống. Nghị quyết số 257 của Quốc hội xác định rõ tư duy tích hợp trong giai đoạn 2026-2035, theo đó ba chương trình mục tiêu quốc gia, gồm: Xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi sẽ được quy về một đầu mối quản lý thống nhất. Việc tích hợp không làm mất đi các chính sách hiện hành, mà nhằm tập trung nguồn lực hiệu quả hơn, hướng mạnh hơn vào các vùng còn nhiều khó khăn, thách thức.

Cụ thể hóa tư duy này, ông Phạm Hồng Đào, Phó Chánh Văn phòng Văn phòng quốc gia về giảm nghèo đề xuất lộ trình chuyển dịch mạnh mẽ từ cơ chế “cho không” sang “hỗ trợ có điều kiện”. Theo đó, Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, cung cấp tư liệu sản xuất, đào tạo nghề, thúc đẩy chuyển đổi số và kết nối thị trường; người thụ hưởng phải có cam kết và lộ trình thoát nghèo rõ ràng, qua đó khơi dậy ý chí tự lực, tự cường.

Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 đã khép lại với nhiều thành tựu quan trọng, toàn diện và có ý nghĩa sâu sắc, không chỉ thể hiện qua các con số giảm nghèo mà còn ở sự chuyển biến về tư duy, nhận thức và cách tiếp cận chính sách. Những kết quả đạt được là minh chứng rõ nét cho tính đúng đắn của chủ trương “không để ai bị bỏ lại phía sau” khi được triển khai bằng sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị và sự chung tay của toàn xã hội.

Tuy nhiên, phía trước vẫn còn nhiều thách thức đòi hỏi công tác giảm nghèo phải tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, hướng tới tính bền vững, bao trùm và thích ứng với các biến động của thời đại. Việc tích hợp các chương trình mục tiêu quốc gia, chuyển từ hỗ trợ thụ động sang trao cơ hội phát triển, gắn giảm nghèo với sinh kế bền vững, môi trường và hạnh phúc của người dân sẽ là chìa khóa để Việt Nam tiếp tục viết nên câu chuyện thành công về giảm nghèo trong giai đoạn phát triển mới.

Quỳnh Dung

Nguồn Hà Nội Mới : https://hanoimoi.vn/giam-ngheo-da-chieu-dau-an-noi-bat-cua-giai-doan-day-thach-thuc-727571.html