Giảm ô nhiễm từ kiểm soát khí thải xe máy: Cần giải pháp đồng bộ

9 giờ trướcBài gốc

Ô-tô và xe máy đều đang được đưa vào lộ trình kiểm soát khí thải nhằm giảm ô nhiễm không khí.

Những kinh nghiệm quốc tế, ý kiến của các chuyên gia… cho thấy, nếu được thiết kế và triển khai đồng bộ, đây sẽ là bước ngoặt giảm và thúc đẩy giao thông bền vững ở nước ta.

Chuẩn bị hạ tầng kiểm định

Điều kiện tiên quyết đầu tiên được nhiều chuyên gia nhấn mạnh là quyết tâm chính trị của chính quyền địa phương. Nếu Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh thật sự quyết tâm, thì đến năm 2027 hoàn toàn có thể triển khai kiểm định khí thải tại hai địa phương này.

Thực tế, việc kiểm tra khí thải mô-tô, xe gắn máy được khởi động nghiên cứu từ năm 2006, những năm sau đó đã có các đề án, kế hoạch hành động của Chính phủ, nhưng hầu hết các mục tiêu cơ bản đều không đạt được do vấn đề nhận thức và điều kiện triển khai.

Thách thức lớn nhất cần giải quyết là cơ sở hạ tầng kiểm định. Với gần 70 triệu xe máy đang lưu hành, việc chỉ dựa vào các trung tâm đăng kiểm hiện nay là không khả thi. Giải pháp được nhiều chuyên gia đề xuất là xã hội hóa dịch vụ kiểm định. Theo đó, các đại lý bảo dưỡng xe máy, garage tư nhân, hoặc các cửa hàng sửa chữa xe máy có đủ điều kiện kỹ thuật có thể được cấp phép tham gia đo kiểm khí thải. Điều này không chỉ giảm tải cho hệ thống đăng kiểm công lập mà còn tạo thuận lợi cho người dân tiếp cận dịch vụ thuận tiện.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thế Lương, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu các Nguồn động lực và Phương tiện tự hành (Đại học Bách khoa Hà Nội) cho rằng, việc xã hội hóa cần đánh giá thực tế để có giải pháp phù hợp.

Để thực hiện việc kiểm định, cần phải đầu tư lớn về con người (đào tạo đăng kiểm viên), đầu tư thiết bị và cơ sở hạ tầng thực hiện kiểm định. Nếu tư nhân tham gia, họ phải đầu tư lớn vào mặt bằng, thiết bị, máy móc, và tuyển thêm nhân sự, trong khi lợi nhuận thu từ phí kiểm định hay bảo dưỡng, bảo trì chưa thật sự hấp dẫn. Để xã hội hóa cũng cần ban hành bộ tiêu chuẩn kỹ thuật thống nhất và cơ chế giám sát chặt chẽ. Các thông tin kiểm định có thể đưa hệ thống VNeID của cá nhân sở hữu xe để người dùng và cơ quan chức năng theo dõi, kiểm tra khi cần.

Bên cạnh đó, nếu không phát triển hệ thống giao thông công cộng thì mọi nỗ lực hạn chế khí thải từ xe máy sẽ không mang lại hiệu quả bền vững. Hiện, mức độ đáp ứng nhu cầu giao thông công cộng tại các đô thị còn hạn chế.

Tại Hà Nội, xe buýt hiện chỉ đáp ứng chưa được 13% nhu cầu của người dân và 10% tại Thành phố Hồ Chí Minh. Con số này tại Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ mới đạt khoảng 1%. Các phương tiện giao thông công cộng khác hoặc còn trong thời gian xây dựng hoặc chưa phát huy được hết vai trò. Theo các chuyên gia, hệ thống giao thông công cộng cần đáp ứng được 40-50% nhu cầu người dân thì mới giảm được lượng xe cá nhân, nhất là xe máy.

Theo một nghiên cứu mới đây của các nhà khoa học trong nước, tình trạng xe không tải (tức là khi xe dừng đèn đỏ hay gặp ùn tắc giao thông) gây ra lượng phát thải từ xe máy ở mức đáng kể.

Ước lượng tổng lượng phát thải không tải hằng năm của 3,9 triệu xe máy tại Hà Nội năm 2018 tương đương với tổng lượng phát thải hàng năm của 29.115 xe buýt đối với phát thải CO; 462 xe buýt đối với phát thải CO2; 17.668 xe buýt đối với phát thải HC và 72 xe buýt đối với phát thải NOx. Do đó, cần tập trung quy hoạch mạng lưới giao thông để giảm ùn tắc, từ đó, hạn chế tỷ lệ thời gian các phương tiện hoạt động ở chế độ không tải hoặc chế độ ổn định ở vận tốc thấp.

Cần thay đổi thói quen người dùng

Bài toán hỗ trợ người dân, nhất là người thu nhập thấp để họ đủ khả năng sửa chữa hay thay thế phương tiện cũ cũng được đặt ra.

Số liệu thí điểm kiểm soát khí thải xe máy đang lưu hành trên địa bàn Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh cho thấy, khí thải của xe máy qua 10 năm sử dụng có tỷ lệ không đạt tiêu chuẩn theo mức 1,2 của TCVN 6438:2018 là lớn nhất. Sau khi đo không đạt sẽ được bảo dưỡng bộ phận liên quan khí thải, nhưng vẫn có một lượng xe nhất định sau bảo dưỡng vẫn không đạt tiêu chuẩn khí thải (chiếm 7,61% của mức 1 và 9,57% của mức 2), thường do xe sử dụng 30-40 năm, người dân không quan tâm bảo dưỡng, sửa chữa.

“Những xe đó nếu sử dụng sẽ không chỉ gây ô nhiễm môi trường mà còn có nguy cơ gây mất an toàn giao thông. Do đó, Chính phủ cần có các dự án hỗ trợ người dân chuyển đổi xe hoặc doanh nghiệp sản xuất xe máy hỗ trợ người dân thải bỏ xe cũ, trợ giá mua xe mới. Kinh nghiệm của Hàn Quốc thực hiện việc hỗ trợ người dân chuyển đổi phương tiện cho thấy, cần có chính sách hỗ trợ và khi người dân thấy được lợi thì họ sẽ tự nguyện chuyển đổi rất nhanh. Thủ tục hành chính thải bỏ xe máy cũng cần đơn giản, thuận tiện cho người dân. Chúng ta đưa ra lộ trình thì cũng cần có chính sách hỗ trợ người dân để đạt mục đích cuối cùng là chất lượng không khí ngày càng tốt hơn”, ông Lương nhấn mạnh.

Bên cạnh hỗ trợ vật chất, một yếu tố không kém phần quan trọng là thay đổi hành vi người sử dụng xe máy.

Một trong những nguyên nhân khiến khí thải xe máy gia tăng là do thói quen vận hành không đúng cách: Giật ga, tăng tốc đột ngột, ít bảo dưỡng, sửa chữa. Do đó, việc truyền thông, giáo dục cộng đồng về kỹ năng lái xe đúng, bảo dưỡng định kỳ, tắt máy khi dừng lâu cần được đẩy mạnh. Những thay đổi nhỏ này không chỉ giúp giảm đáng kể lượng khí thải độc hại, tiết kiệm nhiên liệu mà còn góp phần kéo dài tuổi thọ phương tiện.

Quan trọng hơn, người dân cần được khuyến khích chủ động chuyển sang các như xe điện, xe đạp, phương tiện công cộng.

Hiện, một số mô hình đã đồng hành cùng chủ trương giảm phát thải giao thông. Tại Thành phố Hồ Chí Minh đã khởi động chương trình hỗ trợ người dân chuyển đổi từ xe máy chạy xăng sang xe máy điện, nhất là tập trung vào các hộ nghèo và cận nghèo.

Mô hình xe đạp công cộng Trí Nam đang được triển khai tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng... thể hiện sự chung tay của doanh nghiệp nhằm tạo thói quen sử dụng phương tiện không phát thải, góp phần giảm ùn tắc và ô nhiễm không khí đô thị.

Công ty cổ phần Dịch vụ vận tải số Trí Nam cho biết, chuyển động cùng chủ trương giảm phát thải của Chính phủ, doanh nghiệp chuẩn bị đưa ra thị trường xe đạp máy dùng pin, có khả năng thay thế xe máy trong các quãng đường ngắn để người dùng có thêm lựa chọn phương tiện sạch. Những mô hình tiên phong như vậy cần được hỗ trợ tốt hơn về chính sách, hạ tầng và ưu đãi tài chính, nhằm tạo ra hệ sinh thái giao thông phát thải thấp, góp phần hỗ trợ hiệu quả cho mục tiêu kiểm soát khí thải xe máy.

HÀ LINH - NAM PHONG

Nguồn Nhân Dân : https://nhandan.vn/giam-o-nhiem-tu-kiem-soat-khi-thai-xe-may-can-giai-phap-dong-bo-post884169.html