Giám sát của HĐND cấp xã khi vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp:Bài 1: Tháo gỡ 'điểm nghẽn' để quyền lực nhà nước thấm sâu vào đời sống

2 giờ trướcBài gốc

Khi chuyển sang giai đoạn vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, không ít “điểm nghẽn” về cơ chế, năng lực đại biểu cũng như chế tài thực thi giám sát bắt đầu bộc lộ, cần sớm tháo gỡ để quyền lực Nhà nước thực sự thấm sâu vào đời sống người dân.

Điểm sáng từ thực tiễn cơ sở

Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015 đã tạo bước ngoặt quan trọng, giúp hoạt động giám sát của cơ quan dân cử đi vào nền nếp, công khai và hiệu quả; tại thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình (cũ), chỉ trong giai đoạn 2021 đến giữa năm 2025, Thường trực và 2 ban HĐND đã tổ chức gần 60 cuộc giám sát chuyên đề về những vấn đề cử tri quan tâm như: quản lý đất đai, trật tự xây dựng, dạy thêm - học thêm, giải quyết khiếu nại tố cáo… Khoảng 85% kiến nghị của các đoàn giám sát được thực hiện nghiêm túc, nhiều bất cập về hạ tầng, môi trường, thu hồi nợ thuế đã kịp thời được chấn chỉnh. “Qua giám sát của HĐND, nhiều vấn đề tồn tại bấy lâu của địa phương đã được xử lý, người dân chúng tôi tin tưởng hơn vì tiếng nói của cử tri đã thực sự được chính quyền lắng nghe”, một cử tri phường Đồng Hới chia sẻ.

Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015, có hiệu lực từ ngày 1/7/2016, cùng với Nghị quyết 594/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tạo hành lang pháp lý quan trọng để giám sát trở thành hoạt động có khuôn khổ, quy trình chặt chẽ, minh bạch. Đặc biệt, tại cấp huyện, cấp xã, các kỳ họp HĐND thường lệ giữa năm đều thông qua chương trình giám sát năm sau theo quy định, phân định rõ trách nhiệm của Thường trực, các Ban và đại biểu HĐND. Hoạt động giám sát không còn “tùy hứng”, mà có lộ trình, kế hoạch, ban hành mẫu đề cương để các đơn vị được giám sát xây dựng, hoàn thiện báo cáo. Kết quả giám sát được công khai, tạo điều kiện để Mặt trận Tổ quốc và người dân cùng theo dõi. Đây là bước tiến căn bản so với giai đoạn trước, khi nhiều nơi còn thực hiện hình thức, chiếu lệ.

Đoàn giám sát Ban Văn hóa - Xã hội HĐND xã Mai Phụ, Hà Tĩnh làm việc với một số hộ dân thôn Tây Giang về quản lý đất công. Ảnh: B. Nguyên

Không khó để nhận ra hiệu quả của Luật khi đi vào đời sống; ở xã Mai Phụ (Hà Tĩnh), hoạt động giám sát về quản lý đất công đã phát hiện tình trạng lấn chiếm đất nông nghiệp, xây dựng trái phép còn tồn tại, qua đó đề nghị UBND xã xử lý kiên quyết, công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất để ngăn ngừa tranh chấp. Cũng chính từ một cuộc giám sát của Ban Văn hóa - Xã hội HĐND xã, tình trạng xuống cấp nghiêm trọng tại trường Mầm non Thạch Châu đã được chỉ ra và kiến nghị sửa chữa khẩn cấp trước thềm năm học mới, bảo đảm an toàn cho học sinh và giáo viên. Những việc làm đó cho thấy giám sát đã thực sự trở thành “thanh bảo kiếm” của đại biểu nhân dân, là “cầu nối” giữa ý chí, nguyện vọng của cử tri với hoạt động quản lý, điều hành của chính quyền.

Những “khoảng trống” cần sớm được lấp đầy

Gần 10 năm kể từ khi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015 có hiệu lực thi hành, hiệu quả giám sát đã có nhiều chuyển biến tích cực, song thực tiễn vẫn bộc lộ không ít hạn chế. Trước hết, khâu theo dõi, đôn đốc, tái giám sát sau kết luận còn thiếu quy định cụ thể và chế tài ràng buộc, nên nhiều kiến nghị chưa được thực hiện triệt để. Điển hình như ở xã Hưng Nguyên (Nghệ An), dự án nâng cấp đường liên xã chậm tiến độ, gây ngập úng mùa mưa, bụi bặm mùa nắng; dù cử tri nhiều lần kiến nghị, nhưng giải trình vẫn dừng ở lý do “ngân sách chưa đủ”, còn vai trò đôn đốc của HĐND chưa rõ nét. Bên cạnh đó, một số cuộc giám sát vẫn còn hình thức, chất lượng kết luận chưa cao, thiếu tính thuyết phục, chưa đáp ứng đầy đủ kỳ vọng của cử tri.

Hoạt động giám sát của từng đại biểu chưa phát huy đúng tinh thần luật định; phần lớn đại biểu hoạt động kiêm nhiệm, thiếu kỹ năng và thời gian nên khó đi sâu vào các vấn đề phức tạp. Công tác thẩm tra văn bản quy phạm pháp luật ở cấp cơ sở vẫn là khâu yếu do đòi hỏi chuyên môn cao nhưng năng lực của đại biểu chưa đáp ứng được. Những hạn chế này cũng là nội dung cần được xem xét để điều chỉnh Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND cho phù hợp.

Hoạt động giám sát của HĐND cấp xã trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đã và đang chứng minh vai trò không thể thay thế: là công cụ để người dân thực hiện quyền lực của mình, “cầu nối” để cử tri gửi gắm tiếng nói vào quyết sách, là “thanh bảo kiếm” buộc bộ máy chính quyền cơ sở vận hành minh bạch, đúng pháp luật, gần dân, sát dân. Để giám sát thật sự hiệu quả, cần khắc phục “khoảng trống” về tái giám sát, chế tài, năng lực đại biểu và sự phối hợp đồng bộ. Chỉ khi đó, HĐND cấp xã mới trở thành điểm tựa vững chắc của người dân trong quản lý nhà nước ở cơ sở.

Bình Nguyên - Nguyễn Thùy

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/giam-sat-cua-hdnd-cap-xa-khi-van-hanh-mo-hinh-chinh-quyen-dia-phuong-2-cap-bai-1-thao-go-diem-nghen-de-quyen-luc-nha-nuoc-tham-sau-vao-doi-song-10389256.html