Giám sát của HĐND cấp xã khi vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp:Bài 3: 'Thước đo' quan trọng thể hiện trách nhiệm

2 giờ trướcBài gốc

Mời chuyên gia tham gia giám sát

Luật Đầu tư công năm 2024 (sửa đổi, bổ sung tháng 6/2025) quy định: UBND cấp xã quyết định chủ trương đầu tư Dự án nhóm B, nhóm C sử dụng vốn ngân sách địa phương, bao gồm cả vốn bổ sung có mục tiêu từ ngân sách cấp trên, nguồn vốn hợp pháp của địa phương thuộc cấp mình quản lý; Dự án nhóm B, nhóm C thực hiện trên địa bàn từ 2 đơn vị hành chính cấp xã trở lên do Chủ tịch UBND cấp tỉnh giao UBND cấp xã là cấp quyết định chủ trương đầu tư trên cơ sở nghị quyết của HĐND về kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm phê duyệt.

Quy trình này tạo thêm quyền hạn cho chính quyền cơ sở, đồng thời đặt ra yêu cầu cao hơn đối với hoạt động giám sát của HĐND. Người đại biểu không chỉ dừng lại ở việc theo dõi tiến độ hay lắng nghe phản ánh của người dân, mà cần am hiểu chuyên môn, nắm rõ quy trình từ khâu chuẩn bị, thẩm định, phê duyệt đến triển khai, quyết toán dự án. Chỉ có như vậy, giám sát mới thực chất, chỉ ra đúng sai phạm và kiến nghị giải pháp khả thi, tránh tình trạng “giám sát cho có”, để rồi hậu quả là những “công trình triệu đô, giá trị sử dụng nghìn đồng” vẫn xuất hiện, gây nhức nhối ở nhiều địa phương.

Đoàn giám sát chuyên đề của UBND xã Thạch Xuân, tỉnh Hà Tĩnh giám sát công trình đầu tư công. Ảnh: B. Nguyên

Thực tiễn chỉ ra, để giám sát lĩnh vực đầu tư công đạt hiệu quả, không thể chỉ dừng ở việc nghe báo cáo hay xem hồ sơ. HĐND cần mời những người am hiểu - các kỹ sư xây dựng, kế toán, chuyên gia kỹ thuật - tham gia đoàn như là chuyên gia để bổ sung tính khách quan và khoa học. Chỉ khi ấy, việc kiểm soát quyền lực của cơ quan nhà nước cùng cấp mới thực sự được đặt trên nền tảng minh bạch. Làm được điều đó, “niềm tin” của người dân mới không chỉ được củng cố bằng lời hứa, mà bằng sự hiện diện cụ thể của kỷ luật và trách nhiệm.

Trên thực tế, việc giám sát “tình hình thanh toán, quyết toán vốn đầu tư và công tác tạm ứng, thu hồi vốn tạm ứng các dự án trên địa bàn xã” được nhiều địa phương triển khai. Kết luận giám sát đã cho thấy: không ít công trình hoàn thành nhưng chưa quyết toán; nhiều dự án vướng mắc, khó thu hồi vốn tạm ứng. Công tác kiểm tra, thanh tra của UBND và các cơ quan chuyên môn lại chưa thường xuyên, dẫn đến tình trạng buông lỏng quản lý. Một số chủ đầu tư yếu kém, chậm trễ trong thanh toán, quyết toán, để công trình kém hiệu quả, thậm chí thiếu trách nhiệm trong đôn đốc nhà thầu. Thêm vào đó, việc bố trí vốn dồn vào cuối năm càng tạo ra áp lực, gây ách tắc trong giải ngân.

Bức xúc của cử tri vì thế không phải là trừu tượng. Một người dân ở Nghệ An đã chia sẻ: “Có những dự án xây dựng ngay tại thôn nhưng cứ kéo dài mãi, mưa thì ngập nước, nắng thì bụi mù vào tận nhà. Chúng tôi đã kiến nghị nhiều lần với chính quyền nhưng mãi không được xử lý”. Tiếng nói ấy chính là hồi chuông cảnh tỉnh: nếu không thay đổi cách giám sát, nếu không thẳng tay với những vi phạm, thì niềm tin của dân sẽ bị “treo” cùng với những công trình dang dở.

Để giữ trọn niềm tin

Ba “điểm nóng” - ngân sách, đất đai và đầu tư công - đang là phép thử bản lĩnh thực thi quyền giám sát của HĐND cấp xã khi vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hiện nay. Trong điều kiện, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND đang được sửa đổi, thay thế, theo Luật sửa đổi Luật Đầu tư công, thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư công trình, dự án của HĐND cấp xã không có.

Muốn hoàn thành tốt hơn sứ mệnh đại diện cho dân, HĐND xã phải chủ động đổi mới phương thức giám sát. Không thể chờ đến khi bức xúc bùng phát mới hành động, mà ngay từ đầu nhiệm kỳ, kỳ họp giữa năm cần chủ động xây dựng chương trình giám sát của năm sau dựa trên đề xuất của cử tri, đại biểu và nhu cầu thực tiễn, theo đúng quy trình luật định. Sau mỗi cuộc giám sát, cần công khai kết luận, thậm chí kết hợp tổ chức đối thoại trực tiếp với dân, để UBND xã phải xử lý đúng hạn, có trách nhiệm. Khi HĐND làm tốt vai trò giám sát, sai phạm sẽ giảm, hiệu quả sẽ tăng, niềm tin của nhân dân được củng cố. Ngược lại, nếu buông lỏng, hậu quả sẽ là thất thoát ngân sách, bất công trong quản lý đất đai, lãng phí trong đầu tư công - và khi ấy, chính HĐND cũng khó giữ được vị thế là cơ quan đại diện xứng đáng của nhân dân.

Đầu tư công không chỉ là con số trong sổ sách, mà là mồ hôi, là niềm tin gửi gắm của nhân dân. Nếu khâu giám sát còn hình thức, nếu sai phạm không bị chấn chỉnh, thì mỗi công trình dang dở sẽ trở thành “vết nứt” trong lòng dân. Ngược lại, một khi HĐND thực sự sâu sát, công khai và quyết liệt, mọi đồng vốn đầu tư công sẽ được biến thành những công trình hữu ích, minh chứng cho một chính quyền biết trọng trách nhiệm, giữ trọn niềm tin.

BÌNH NGUYÊN - NGUYỄN THÙY

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/giam-sat-cua-hdnd-cap-xa-khi-van-hanh-mo-hinh-chinh-quyen-dia-phuong-2-cap-bai-3-thuoc-do-quan-trong-the-hien-trach-nhiem-10389491.html