Giám sát ngân sách nhà nước: Minh bạch, kỷ luật và hiệu quả tài khóa

3 giờ trướcBài gốc

Phát huy vai trò của KTNN trong quản lý, sử dụng ngân sách và phục vụ hoạt động giám sát NSNN của Quốc hội. Ảnh: TL

Còn nhiều bất cập trong quản lý ngân sách

Thời gian qua, hoạt động giám sát thực hiện ngân sách nhà nước (NSNN) của Quốc hội không ngừng được hoàn thiện, đổi mới. Quy định pháp luật về giám sát thực hiện NSNN của Quốc hội ngày càng đầy đủ, rõ ràng và cụ thể hơn. Công tác tổ chức triển khai giám sát của Quốc hội cũng ngày càng bài bản, chuyên nghiệp, trọng tâm, hiệu quả hơn; qua đó tác động tích cực, nâng cao chất lượng quyết định NSNN của Quốc hội.

Hằng năm, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội đều xây dựng chương trình, kế hoạch giám sát cụ thể, trong đó có nội dung giám sát thực hiện NSNN. “Việc hoàn thiện, đổi mới giám sát thực hiện NSNN của Quốc hội đã tác động tích cực đến kết quả hoạt động quản lý tài chính công, NSNN” - TS. Bùi Tiến Hanh, Trưởng khoa Tài chính công (Học viện Tài chính), nhìn nhận.

Bên cạnh những kết quả tích cực, quản lý NSNN ở nước ta vẫn đặt ra nhiều vấn đề cần tiếp tục cải thiện. TS. Vũ Như Thăng - Phó Chủ tịch phụ trách Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia - đánh giá, trong nhiều năm qua, công tác lập kế hoạch đầu tư vốn NSNN hằng năm vẫn là khâu yếu, chưa sát khả năng thực hiện. Công tác chuẩn bị dự án chưa tốt; phê duyệt chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư dự án chưa phù hợp, dẫn tới phải điều chỉnh nhiều lần.

Nhiều Bộ, ngành, địa phương lập dự toán chi cao hơn thực tế, thiếu cơ sở; việc phân bổ và giao dự toán chậm hoặc chưa phù hợp với nhu cầu và khả năng thực hiện nên phải điều chỉnh, bổ sung nhiều lần hoặc thậm chí phải hủy dự toán.

Bên cạnh đó, thực hành tiết kiệm chi thường xuyên được đẩy mạnh nhưng chưa triệt để. Việc bổ sung dự toán chưa kịp thời dẫn đến không đủ nguồn lực cho các chương trình, dự án quan trọng. “Mặc dù đã có nhiều quy định và chỉ đạo nhằm tăng cường hiệu quả sử dụng ngân sách, nhưng thực tế cho thấy vẫn còn tình trạng lãng phí và chi tiêu không hiệu quả. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu kiểm soát chặt chẽ trong quá trình lập kế hoạch và thực hiện ngân sách, cùng với việc chưa có cơ chế giám sát minh bạch và hiệu quả” - TS. Vũ Như Thăng nhận xét.

Đáng chú ý, việc tiếp thu, thực hiện các kiến nghị giám sát của các cơ quan Quốc hội chưa toàn diện, triệt để. Điển hình là tỷ lệ thực hiện kiến nghị kiểm toán của Kiểm toán nhà nước (KTNN) chưa đạt kỳ vọng; một số kiến nghị kéo dài nhiều năm chưa được xử lý dứt điểm. Theo các chuyên gia, một phần nguyên nhân là trách nhiệm tổ chức thực hiện kiến nghị giám sát của các cơ quan của Quốc hội chưa được luật hóa rõ ràng.

Các quy định về cơ chế tiếp nhận, phản hồi, theo dõi việc thực hiện kiến nghị giám sát - đặc biệt trong lĩnh vực ngân sách - còn chung chung. “Nhiều báo cáo giám sát của Ủy ban Tài chính - Ngân sách, Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban chuyên môn đưa ra kiến nghị xác đáng về việc cắt giảm chi thường xuyên, khắc phục tình trạng phân bổ ngân sách dàn trải, nhưng ít được phản hồi cụ thể hoặc chưa có chế tài buộc thực hiện” - TS. Vũ Như Thăng nêu thực tế.

Cùng với đó, thiếu cơ chế phối hợp và chia sẻ thông tin giữa các cơ quan kiểm tra, giám sát và đơn vị được giám sát là một rào cản lớn. Các cơ quan như KTNN, Quốc hội, Hội đồng nhân dân (HĐND) và cơ quan điều hành (Bộ Tài chính, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh…) chưa có cơ sở dữ liệu dùng chung để chia sẻ kết quả giám sát, dẫn đến trùng lặp, chồng chéo. Trong khi đó, đơn vị chịu giám sát có thể lảng tránh trách nhiệm hoặc trì hoãn xử lý kiến nghị.

Hoàn thiện pháp lý, đi đến cùng kiến nghị giám sát

Để khắc phục những hạn chế, bất cập nêu trên, tại Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát vừa qua, các đại biểu đã đề xuất nhiều giải pháp nhằm tăng cường chất lượng, hiệu lực, hiệu quả giám sát NSNN của Quốc hội, qua đó nâng cao chất lượng quyết định NSNN. Theo TS. Bùi Tiến Hanh, cần nhận thức rằng giám sát thực hiện NSNN là yêu cầu khách quan. Kết quả giám sát của Quốc hội với các phát hiện, thảo luận thấu đáo về những điểm nghẽn, bất cập trong hệ thống pháp luật liên quan sẽ là cơ sở để hoàn thiện quy định pháp luật trúng hơn, đúng hơn với thực tiễn giám sát và quản lý NSNN.

Tăng cường hiệu quả công tác giám sát NSNN của Quốc hội nhằm đảm bảo minh bạch, kỷ luật ngân sách. Ảnh: ST

Theo đó, nhiều ý kiến cho rằng cần hoàn thiện các quy định pháp lý về giám sát thực hiện NSNN và các vấn đề liên quan. Trọng tâm là các quy định mang tính pháp lý về mục đích giám sát; trách nhiệm của chủ thể giám sát và đối tượng được giám sát đối với từng vấn đề cụ thể về NSNN; cơ chế phối hợp giữa các chủ thể giám sát của Quốc hội; việc giải quyết các kiến nghị sau giám sát; và cơ chế phối hợp giữa các chủ thể trong tổ chức thực hiện kiến nghị sau giám sát.

TS. Vũ Như Thăng đề xuất, trong bối cảnh tinh gọn bộ máy và đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, hướng đi quan trọng là phân công rõ vai trò giám sát ngân sách theo lĩnh vực cho các Ủy ban của Quốc hội, nhằm nâng cao hiệu quả kiểm tra theo chiều sâu, gắn với chuyên môn. Đồng thời, cần thiết lập cơ chế phản hồi bắt buộc từ phía Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương đối với kiến nghị giám sát ngân sách, với thời hạn xử lý rõ ràng và chế tài cụ thể khi không thực hiện.

Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ số và xây dựng cơ sở dữ liệu tài chính công thời gian thực sẽ góp phần tăng cường công khai, minh bạch và hỗ trợ Quốc hội giám sát hiệu quả hơn.

Các chuyên gia cũng đề xuất tăng cường trách nhiệm của đơn vị dự toán NSNN để nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và bảo đảm tính minh bạch trong quản lý tài chính công. Theo đó, cần thiết lập tiêu chí đánh giá rõ ràng nhằm định hướng cho các đơn vị trong lập kế hoạch và thực hiện ngân sách. Đồng thời, nâng cao vai trò của các cơ quan giám sát như KTNN và HĐND các cấp, cũng như khuyến khích sự tham gia của cộng đồng và các tổ chức xã hội, qua đó tạo lập môi trường giám sát công khai, minh bạch.

Cần quy định rõ thêm vị trí, vai trò và trách nhiệm của từng chủ thể giám sát thực hiện NSNN về phạm vi, chất lượng của báo cáo giám sát. Đồng thời, phát huy vai trò kiểm toán NSNN, đặc biệt là kiểm toán hoạt động NSNN trong tất cả các khâu như lập, chấp hành và quyết toán NSNN của Kiểm toán nhà nước, trong cung cấp thông tin, dữ liệu phục vụ giám sát thực hiện NSNN của Quốc hội.

TS. Bùi Tiến Hanh

Những kiến nghị, đề xuất này cần được xem xét thấu đáo trong bối cảnh Quốc hội đang nghiên cứu sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND, cũng như yêu cầu ngày càng cao về minh bạch và sử dụng hiệu quả nguồn NSNN./.

Đ. KHOA

Nguồn Kiểm Toán : http://baokiemtoan.vn/giam-sat-ngan-sach-nha-nuoc-minh-bach-ky-luat-va-hieu-qua-tai-khoa-42852.html