Học sinh học văn hóa kết hợp với học nghề tại Trung tâm GDNN - GDTX Như Xuân.
Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên (GDNN-GDTX) Như Xuân đang trở thành địa chỉ tin cậy cho học viên sau THCS, nhất là con em đồng bào dân tộc thiểu số. Năm học 2024-2025, trung tâm có 377 học viên, tăng hơn 100 em so với năm trước; trong đó 263 em là người dân tộc. Nhờ kết hợp dạy văn hóa với các lớp nghề, học viên bớt áp lực, hứng thú hơn với việc học, tỷ lệ chuyên cần và kết quả học tập cũng được cải thiện rõ rệt: 90,5% đạt học lực khá trở lên; 90,2% được xếp loại rèn luyện tốt.
Điểm nổi bật là trung tâm tổ chức song song chương trình GDTX cấp THPT và đào tạo nghề trung cấp ở những lĩnh vực thiết thực như nghiệp vụ nhà hàng, may thời trang, chế biến món ăn, chăm sóc sắc đẹp... Năm học vừa qua, đã có 4 lớp nghề với 176 học viên được mở, 2 lớp tổ chức thi tốt nghiệp và 3 lớp năm thứ hai tiếp tục duy trì với 103 em. Từ đây, nhiều học viên sau khi ra trường đã tự tin tham gia thị trường lao động hoặc tiếp tục học lên cao hơn.
Cô giáo Vi Thị Lan, phó giám đốc trung tâm, chia sẻ: “Chúng tôi xác định, dạy văn hóa chỉ là một phần. Quan trọng hơn là phải tạo cơ hội nghề nghiệp cho học viên ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Với các em dân tộc thiểu số, hoàn cảnh khó khăn, việc vừa có bằng văn hóa vừa có tay nghề sẽ mở ra nhiều lựa chọn: đi làm, tự lập hoặc tiếp tục học lên. Thực tế đã có em sau khi tốt nghiệp tìm được việc ổn định tại các doanh nghiệp dịch vụ, cũng có em học liên thông lên cao đẳng, đại học. Điều đó chứng minh con đường các em đi hoàn toàn đúng hướng”.
Cũng theo cô Lan, điều thay đổi rõ nhất ở học viên chính là tư duy. Nhiều em ban đầu chỉ xem đây là nơi “học tạm” vì không đủ điều kiện vào trường THPT công lập. Nhưng nhờ môi trường thân thiện, cách học linh hoạt và định hướng nghề nghiệp cụ thể, các em đã dần chủ động, tự tin hơn, nhìn thấy ý nghĩa thực tế của việc học. Đó cũng là thành công lớn nhất mà trung tâm đang từng ngày nỗ lực hướng tới.
Cũng như Trung tâm GDNN-GDTX Như Xuân, Trung tâm GDNN-GDTX Vĩnh Lộc đã và đang khẳng định vai trò quan trọng trong công tác phân luồng học sinh sau THCS thông qua việc gắn dạy văn hóa với dạy nghề. Trước mỗi năm học, trung tâm xây dựng kế hoạch, thành lập ban tuyển sinh, trực tiếp tư vấn cho học sinh và phụ huynh tại các trường THCS về quyền lợi khi theo học, như miễn giảm một số khoản đóng góp, cấp học bổng cho học sinh khá giỏi... Nhờ đó, số lượng học viên tăng đều qua từng năm. Nếu như năm học 2019-2020 chỉ có 5 lớp với 133 học viên thì đến năm học 2024-2025 đã có 9 lớp với 339 em. Từ năm 2020 đến nay, trung tâm đã phối hợp mở các lớp trung cấp nghề cho 100% học viên GDTX cấp THPT, với gần 1.500 em được học nghề. Mục tiêu thời gian tới, đơn vị tiếp tục đa dạng hóa loại hình đào tạo, đẩy mạnh tuyên truyền để thu hút nhiều người học, góp phần xây dựng xã hội học tập tại địa phương.
Theo thống kê của Sở Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) Thanh Hóa, toàn tỉnh hiện có 23 Trung tâm GDNN-GDTX và 1 Trung tâm GDTX - Kỹ thuật tổng hợp cấp tỉnh. Năm học 2024-2025, Sở GD&ĐT đã chỉ đạo các trung tâm tận dụng tối đa cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên hiện có để tiếp nhận học viên, đồng thời tổ chức các lớp văn hóa kết hợp học nghề. Cùng với đó, ngành cũng phối hợp với các sở, ngành và tổ chức liên quan triển khai nhiều hoạt động bồi dưỡng ngắn hạn, đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực, nhằm tạo động lực và hứng thú cho học viên.
Đặc biệt, các trung tâm chú trọng đa dạng hóa hình thức tư vấn hướng nghiệp, xây dựng kế hoạch dạy học linh hoạt, phù hợp với mục tiêu và thời gian chương trình. Song song đó, việc phụ đạo cho học viên yếu, ôn tập cho lớp cuối cấp cũng được quan tâm, giúp nâng cao chất lượng đầu ra. Việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập được thực hiện nghiêm túc, công bằng, chú trọng sự tiến bộ của từng học viên. Ngành cũng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, giảng dạy và thường xuyên tổ chức tập huấn, trao đổi kinh nghiệm chuyên môn, qua đó góp phần nâng cao năng lực của đội ngũ giáo viên.
Nhờ triển khai đồng bộ các giải pháp, mô hình học văn hóa gắn với học nghề ngày càng phát huy hiệu quả. Kết quả, hiện có tới 92,1% học viên tham gia chương trình GDTX cấp THPT kết hợp học nghề. Riêng năm học 2024-2025, toàn tỉnh có 12.569/12.983 học viên (chiếm 97,4%) học theo hình thức này. Ngoài ra, nhiều trung tâm còn mở được các lớp bồi dưỡng ngắn hạn về kỹ năng sống, tin học, ngoại ngữ, pháp luật..., đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng của học viên và người lao động.
Tuy nhiên, bên cạnh kết quả tích cực, mô hình này vẫn còn không ít khó khăn: nhiều trung tâm thiếu phòng học, phòng thực hành, trang thiết bị dạy nghề chưa đồng bộ; chất lượng đào tạo sơ cấp chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu thị trường lao động; một bộ phận học viên ra trường chưa tìm được việc làm phù hợp. Thêm vào đó, định kiến xã hội về việc học GDTX vẫn tồn tại, tạo áp lực cho học sinh và phụ huynh, ảnh hưởng tới công tác phân luồng.
Có thể khẳng định, việc duy trì, củng cố và phát triển mô hình học văn hóa kết hợp học nghề đã góp phần quan trọng trong thực hiện phân luồng học sinh sau THCS, đồng thời tạo cơ hội học tập, rèn luyện và việc làm bền vững cho thanh, thiếu niên trên địa bàn tỉnh. Thời gian tới, ngành GD&ĐT tiếp tục đổi mới phương pháp giảng dạy, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và đào tạo, mở rộng ngành nghề gắn với nhu cầu thị trường, đẩy mạnh liên kết doanh nghiệp, đồng thời đầu tư cơ sở vật chất và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, bảo đảm học sinh vừa học văn hóa, vừa có cơ hội nghề nghiệp rõ ràng sau khi ra trường.
Có thể nói, GDTX kết hợp học nghề đang trở thành “hướng mở” đầy triển vọng cho học sinh sau THCS. Bằng việc kết hợp linh hoạt giữa học văn hóa và đào tạo nghề, mô hình không chỉ giúp các em duy trì con đường học tập, mà còn tạo bước đệm vững chắc để lập thân, lập nghiệp.
Bài và ảnh: Trần Hằng