Giáo viên trăn trở có nên giao bài tập về nhà khi học sinh chỉ cần nhờ AI làm trong vài giây

5 giờ trướcBài gốc

Trước khi AI hiện diện sâu rộng trong đời sống, sau mỗi bài kiểm tra môn Ngữ văn, người viết là giáo viên bậc trung học phổ thông luôn háo hức được chấm để xem học sinh mình hiểu bài đến đâu, tiến bộ thế nào, nhất là các em lớp 12.

Quá trình chấm, sửa bài cho thấy, bài viết của học sinh dẫu còn vụng về, sai câu, thiếu ý,... nhưng luôn mang dấu ấn cá nhân của từng em. Những suy nghĩ non nớt lẫn những cảm xúc hồn nhiên của các em thường tạo nên nét đẹp rất riêng qua từng bài viết.

Ảnh minh họa: Cao Nguyên

Học sinh phụ thuộc vào AI, giao bài tập về nhà không còn nhiều tác dụng

Tuy vậy, vài năm trở lại đây, cảm giác ấy đã ít nhiều mai một. Người viết nhận được những bài văn không phải của học sinh khá giỏi nhưng mạch văn trôi chảy, hoặc cách diễn đạt khác với tư duy, cách sử dụng ngôn ngữ của người Việt.

Khi trao đổi lại, một số học sinh trả lời rất tự nhiên rằng các em có dùng AI. Người viết không trách vì các em chưa hiểu hết ranh giới giữa hỗ trợ và làm thay, nhưng vẫn rất lo lắng.

Hiện tại, người viết không giao bài tập về nhà cho học sinh nữa, mọi việc đều được thực hiện ngay trên lớp học chính khóa. Người viết là giáo viên duy nhất của nhà trường không yêu cầu học sinh soạn bài, làm bài ở nhà vì e ngại AI làm thay.

Dẫu biết cách làm này rất mất thời gian và công sức, người viết vẫn yên tâm hơn vì biết những bài viết mình nhận được từ trên lớp học là của chính các em.

Dạy học nhiều năm, hiếm khi người viết thấy cách gian lận nào dễ và khó kiểm soát như hiện nay. Trước kia, học sinh có thể tìm bài mẫu trên mạng hoặc sao chép của bạn bè. Giờ đây, chỉ cần vài giây, AI đã có thể tạo ra một đoạn văn, bài văn hoàn chỉnh.

Nhiều học sinh xem đây là cách làm bài bình thường khi cho rằng sử dụng AI cũng là một cách giúp tiết kiệm thời gian để dành sức cho nhiều môn khác.

Học sinh có thói quen sao chép AI vô tội vạ nên khi viết bài trên lớp các em rất lúng túng, không triển khai được suy nghĩ của bản thân.

Những dấu hiệu cho thấy bài làm môn Ngữ văn bị tác động bởi AI

Trong phần Đọc hiểu, người viết thường nhận ra ngay khi bài làm của học sinh có sự can thiệp của AI. Theo đó, những câu hỏi nhận biết khá dễ nhưng AI lại trả lời sai rất nhiều.

Chẳng hạn, khi hỏi về thể thơ, vần, nhịp, AI thường xử lý không chính xác, sai lạc. Đối với kiến thức về câu hỏi tu từ, AI lại càng dễ lộ sai sót.

Bởi vì, bản chất của tu từ là cách sử dụng ngôn ngữ sáng tạo, nhằm tạo ấn tượng mạnh mẽ cho câu văn, lời nói, giúp ngôn ngữ trở nên giàu hình ảnh, sinh động, điều này AI không thể có câu trả lời chuẩn xác.

Ở phần Viết, người viết nhận thấy dấu vết AI để lại trên bài làm học sinh còn rõ hơn. Những đoạn văn nghị luận văn học khoảng 200 chữ do AI viết thường có cấu trúc chặt chẽ, ý mạch lạc nhưng lại rất xa lạ với phong cách viết của học sinh trung học phổ thông.

Đó là lời văn quá khuôn mẫu, thiếu sự va vấp về hành văn như thường thấy hoặc cách viết hoa mỹ nhưng sáo rỗng, vô hồn vô cảm.

Cùng với đó, bài văn nghị luận xã hội khoảng 600 chữ do AI viết có bố cục chuẩn nhưng thường dùng từ ngữ đao to búa lớn, đôi khi mắc lỗi về dùng từ, viết câu theo kiểu ngữ pháp châu Âu.

Ví dụ, ứng dụng ChatGPT thường dùng cụm từ "điều này" làm chủ ngữ; sử dụng phụ chú để mở rộng thành phần chủ ngữ, vị ngữ hoặc dùng dấu hai chấm để liệt kê. Trong khi, ứng dụng Gemini thường viết câu dài, rối rắm; hay sử dụng cụm từ "thậm chí" cho dù nội dung không mang nghĩa nội hàm của từ này.

Đáng chú ý, cả hai ứng dụng ChatGPT và Gemini thường viết câu theo kiểu ngữ pháp châu Âu. Minh chứng là AI sử dụng rất nhiều câu bị động hoặc tạo ra cách diễn đạt ẩn dụ tùy tiện, ghép từ một cách sống sượng.

Ngược lại, những câu hỏi về nội dung và thông điệp rút ra từ văn bản lại được AI trả lời khá trôi chảy, vì vậy học sinh sẽ bỏ qua việc đọc kĩ bản gốc, cứ thế mà sao chép. Đáng nói, nếu giáo viên thiếu trải nghiệm AI, không tinh ý thì sẽ rất khó phát hiện học sinh sao chép ở chỗ nào.

Học sinh lúng túng về ranh giới hỗ trợ hay gian lận khi sử dụng AI

Một khảo sát của UNESCO đã từng cảnh báo rằng học sinh trên toàn thế giới đang rơi vào tình trạng nhầm lẫn giữa “học với sự hỗ trợ của AI” và “phụ thuộc, để AI làm thay”.

Báo cáo nêu rõ, việc sử dụng AI mà không có quy định và hiểu biết đúng đắn khiến học sinh dễ sa vào hành vi gian lận học thuật, đồng thời làm giảm khả năng tư duy độc lập.

UNESCO cũng nhấn mạnh nhiều trường học chưa trang bị đầy đủ hướng dẫn cho giáo viên, dẫn đến mỗi nơi một kiểu, khiến học sinh bối rối và giáo viên gặp khó khăn trong quản lý học tập. [1]

Nhiều học sinh chia sẻ với người viết, chỉ dùng AI để tóm tắt truyện hay gợi ý dàn ý và tin rằng như vậy không phải gian lận. Khi gặp khó khăn, học sinh sẽ tìm sự trợ giúp từ AI vì thầy cô giáo không phải lúc nào cũng có thể hỗ trợ kịp thời.

Tuy vậy, nhiều học sinh quá lệ thuộc vào sự trợ giúp của AI. Chỉ một câu lệnh yêu cầu làm thêm là AI viết thay cả đoạn văn. Các em dễ bị cuốn theo mà không nhận ra mình đã vượt qua ranh giới giữa việc tự học có sự trợ giúp và làm hộ từ AI.

Học sinh càng lúng túng hơn khi trong trường mỗi giáo viên lại có một quy định khác nhau về việc sử dụng AI. Có thầy cô xem AI là công cụ hỗ trợ nhưng có người cực đoan khi yêu cầu học sinh tuyệt đối không được sử dụng trên lớp học.

Cùng với đó, nhiều giáo viên cũng chưa được tập huấn để hướng dẫn học sinh dùng AI đúng cách. Khi không có sự thống nhất, việc dạy và học trở nên khó khăn, học sinh thiếu định hướng, giáo viên lại thêm phần áp lực.

Thay lời kết

Việc Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất triển khai thí điểm nội dung giáo dục AI trong trường phổ thông [1], với các mạch kiến thức từ tư duy lấy con người làm trung tâm đến đạo đức và kỹ thuật AI, cho thấy ngành giáo dục đang chuẩn bị cho yêu cầu mới của thời đại số.

Khi các hướng dẫn được áp dụng thống nhất, học sinh sẽ có cơ hội tiếp cận AI một cách bài bản, hiểu đúng chức năng của công nghệ và biết cách vận dụng phù hợp trong học tập thay vì tự xoay sở trong tình trạng thiếu định hướng.

Người viết cho rằng, điều quan trọng không phải là giáo viên kiểm soát học sinh sử dụng AI đến mức nào, mà cần giúp các em hình thành thói quen học tập đúng đắn.

Nếu học sinh biết sử dụng AI để hỗ trợ nhưng vẫn tự hoàn thành nội dung bài học, làm bài tập, không lệ thuộc vào công nghệ thì kết quả học tập sẽ phản ánh đúng năng lực của các em. Khi đó, giáo viên có thể yên tâm giao bài tập về nhà và hỗ trợ học sinh học tập hiệu quả.

Tài liệu tham khảo:

[1] https://www.unesco.org/en/articles/unesco-survey-less-10-schools-and-universities-have-formal-guidance-ai?utm_source=chatgpt.com

[2] https://baochinhphu.vn/de-xuat-trien-khai-thi-diem-noi-dung-giao-duc-tri-tue-nhan-tao-trong-giao-duc-pho-thong-102251125164523387.htm

(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.

Cao Nguyên

Nguồn Giáo Dục VN : https://giaoduc.net.vn/giao-vien-tran-tro-co-nen-giao-bai-tap-ve-nha-khi-hoc-sinh-chi-can-nho-ai-lam-trong-vai-giay-post256191.gd