'Giữ chân' chất xám cho ngành y tế Việt Nam

9 giờ trướcBài gốc

Việc cụ thể hóa các chính sách đãi ngộ, cơ chế tài chính, đào tạo và cơ sở y tế cơ sở không chỉ nhằm nâng cao chất lượng phục vụ người dân, mà còn là “lá chắn mềm” quan trọng giữ chân đội ngũ nhân lực y tế tài năng, tránh tình trạng bỏ việc, chuyển sang khu vực tư nhân hay ra nước ngoài.

“Khủng hoảng” nhân lực ngành Y tế

Đầu năm 2025, câu chuyện các viên chức làm việc trong ngành Y tế của Đắk Lắk gây chú ý cho cộng đồng. Được biết, chỉ trong 4 năm, có hơn 160 viên chức y tế tại đây xin nghỉ việc. Trong đó, có một trung tâm y tế thiếu người trầm trọng. Theo Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Y tế huyện Krông Búk (tên trước sáp nhập), tỉnh Đắk Lắk cho biết đang đối mặt với nhiều khó khăn khi nhiều bác sĩ lần lượt chuyển đi. Tại thời điểm chia sẻ thông tin, trung tâm đang thiếu tới 15 bác sĩ, chủ yếu là bác sĩ chuyên khoa như: Răng hàm mặt, tai mũi họng, mắt, da liễu. Đặc biệt, do thiếu các bác sĩ ngoại, sản, gây mê, nên trung tâm chưa triển khai phương pháp phẫu thuật.

Thực tế, trong nhiều năm qua, ngành Y tế Việt Nam đã chứng kiến một xu hướng đáng lo ngại: lực lượng y, bác sĩ, kỹ thuật viên tay nghề cao có xu hướng chuyển sang nơi làm việc khác, làm việc ở cơ sở tư nhân, hoặc thậm chí ra nước ngoài tìm cơ hội tốt hơn. Đây chính là hiện tượng “chảy máu chất xám” - mất đi nguồn lực con người chất lượng cao - đặc biệt trầm trọng tại các tỉnh, vùng nông thôn, vùng xa xôi.

Hiện nay, nhân lực y tế đang có xu hướng nghỉ việc và đang có một làn sóng mạnh mẽ chuyển dịch nhân lực y tế từ các cơ sở y tế công lập sang các cơ sở y tế tư nhân, đặc biệt là sau hơn 2 năm phòng, chống dịch Covid-19.

Sau Covid-19, Bộ Y tế cho biết báo cáo của các tỉnh, thành phố và đơn vị sự nghiệp trực thuộc Bộ Y tế về số lượng nhân viên y tế thôi việc, bỏ việc trên cả nước trong khoảng thời gian từ năm 2021 đến 2022, cho thấy có gần 10 nghìn nhân viên y tế xin thôi việc, bỏ việc (gồm 3.094 bác sĩ, 2.874 điều dưỡng, 551 kỹ thuật y, 276 hộ sinh, 593 dược, 2.280 viên chức khác).

Về lý do dẫn đến việc nhân viên y tế xin thôi việc hoặc chuyển sang cơ sở y tế công lập, theo Bộ Y tế, có 4 nguyên nhân như do áp lực công việc cao, nguy hiểm, có nguy cơ mắc bệnh cao, thậm chí có thể ảnh hưởng tính mạng đã ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý, động lực làm việc của viên chức ngành Y tế; thu nhập thấp; do áp lực về việc thiếu điều kiện, cơ sở vật chất để thực hiện nhiệm vụ chuyên môn; là do áp lực của xã hội, gia đình và người thân.

Thống kê từ Hội Điều dưỡng Việt Nam cho thấy, tính đến năm 2024, tỉ lệ điều dưỡng ở nước ta chỉ đạt 18 người/10.000 dân - con số không chỉ thấp hơn mức trung bình toàn cầu mà còn chưa bằng 1/8 so với các quốc gia phát triển. Hội Điều dưỡng Việt Nam đặt mục tiêu nâng tỉ lệ điều dưỡng lên 25/10.000 dân vào năm 2025 và đạt 33/10.000 dân vào năm 2030. Dù vậy, mục tiêu này vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu thực tế.

Ngành Y tế Việt Nam đang thiếu hụt nhân lực để đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng tăng. (Ảnh minh họa - Nguồn: LĐ)

Còn theo dự báo của Bộ Y tế, giai đoạn 2021 - 2030, hệ thống y tế Việt Nam cần bổ sung khoảng 173.400 bác sĩ và 313.900 điều dưỡng. Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2025 sẽ có 15 bác sĩ/10.000 dân, con số này đến năm 2050 sẽ tăng lên 35 bác sĩ. Nhân lực y tế phải đáp ứng yêu cầu chuyên môn và y đức, vì thế cần được tuyển chọn, đào tạo, sử dụng và đãi ngộ đặc biệt...

Tình trạng thiếu nhân lực ngành Y đã và đang làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng khám, chữa bệnh và sự vững chắc của hệ thống y tế, đặc biệt tại tuyến y tế cơ sở, nơi vốn đã thiếu nhân lực trầm trọng. Như suy giảm chất lượng y tế tại tuyến cơ sở, khi đội ngũ nhân viên giỏi rời bỏ cơ sở y tế địa phương, bệnh nhân phải chuyển đến mạng lưới bệnh viện lớn hơn, gây áp lực quá tải.

Ngoài ra, việc thiếu hụt nhân lực ngành Y làm tăng chi phí vận chuyển và chi phí xã hội. Lấy ví dụ, người dân vùng xa có thể phải đi xa hơn để tiếp cận chuyên gia, đồng nghĩa chi phí đi lại, ăn ở tăng lên. Khoảng cách y tế giữa vùng và miền càng mở rộng, khi các vùng khó khăn, biên giới, miền núi càng dễ bị bỏ lại phía sau cả về chuyên môn và dịch vụ y tế. Hiệu suất đầu tư đào tạo lãng phí, Nhà nước và các trường đại học đầu tư nhiều vào đào tạo bác sĩ, chuyên gia nhưng nếu họ ra đi thì nguồn lực nhân lực bị thất thoát.

Bảo đảm nguồn lực bền vững cho ngành Y tế Việt Nam

Nghị quyết số 72 NQ/TW ngày 9/9/2025 được đánh giá là một văn kiện chiến lược, toàn diện, mang tính hành động mạnh mẽ cho ngành Y tế trong giai đoạn tới. Nhiều nội dung trực tiếp hoặc gián tiếp hướng đến việc khắc phục những điểm yếu khiến nhân lực y tế bỏ ngành. Ví dụ như tăng phụ cấp ưu đãi nghề, Nghị quyết đặt ra mức tối thiểu 70% phụ cấp ưu đãi nghề cho người thường xuyên và trực tiếp làm chuyên môn y tế tại trạm y tế cấp xã, cơ sở y tế dự phòng. Với vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, vùng đặc biệt khó khăn - mức phụ cấp có thể lên 100%. Cơ chế tài chính hỗ trợ y tế cơ sở: Nhà nước cam kết bảo đảm kinh phí chi thường xuyên và đầu tư cho y tế cơ sở, y tế dự phòng; đồng thời hoàn thiện cơ chế để huy động nguồn lực xã hội và tư nhân vào y tế.

Nghị quyết nhấn mạnh đến việc đào tạo chuyên sâu, sau đại học trong lĩnh vực y tế do Bộ Y tế quản lý, tăng cường hợp tác quốc tế để thu hút chuyên gia, trao đổi, chuyển giao kỹ thuật. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị, đặc biệt ở vùng khó khăn với 100% trạm y tế xã sẽ được đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị cơ bản theo chức năng.

Thiếu hụt nguồn nhân lực trong ngành Y tế đã và đang để lại nhiều hệ lụy. (Ảnh minh họa - Nguồn: Giaothonghospital.vn)

Chia sẻ với truyền thông, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan khẳng định, việc nâng phụ cấp lên 70 - 100% là bước tiến lớn, tạo động lực thiết thực để giữ chân và thu hút đội ngũ y tế tuyến đầu, thể hiện sự ghi nhận đối với những đóng góp thầm lặng nhưng quan trọng của họ. Không chỉ dừng lại ở phụ cấp, Nghị quyết 72 còn mở rộng cơ hội nghề nghiệp cho nhân lực y tế trẻ. Bác sĩ điều trị, bác sĩ y học dự phòng, dược sĩ được xếp lương từ bậc 2 ngay khi tuyển dụng, thay vì phải có bằng thạc sĩ như trước đây. Đây là cải cách quan trọng trong chính sách tiền lương, thể hiện quan điểm “nghề y là nghề đặc biệt, cần đãi ngộ đặc biệt.

Đặt con người - bác sĩ - ở vị trí trung tâm, chú trọng y đức, thái độ phục vụ. Nghị quyết đề nghị đổi mới phong cách phục vụ, nâng cao năng lực chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp của cán bộ y tế. Cơ chế thu hút chuyên gia, nhân lực y tế có chất lượng cao, ưu tiên thu hút chuyên gia trong và ngoài nước đến làm việc tại Việt Nam, hỗ trợ đi đào tạo chuyên sâu ở nước ngoài. Những điểm này nếu thực thi nghiêm sẽ tác động trực tiếp vào động lực kinh tế và phi kinh tế của người làm y tế - từ thu nhập, chế độ đãi ngộ đến điều kiện làm việc và cơ hội phát triển.

Mặc dù Nghị quyết 72 đang đem lại rất nhiều cơ hội thúc đẩy nhân lực ngành Y tế, nhưng còn đó những thách thức. Lấy ví dụ, việc bảo đảm nguồn ngân sách để tăng phụ cấp, hỗ trợ tuyến cơ sở, phát triển cơ sở vật chất - cần nguồn lực lớn và lâu dài. Cùng sự đồng bộ từ Trung ương đến xã. Bởi, nếu các tỉnh, địa phương triển khai chậm, hoặc thiếu năng lực, chính sách trung ương khó lan tỏa. Ngoài ra, cần kiểm soát chi tiêu minh bạch không gây bức xúc, mất niềm tin. Đặc biệt cần bảo đảm điều kiện làm việc, áp lực chuyên môn. Nếu người làm y tế vẫn phải “gánh” thủ tục, áp lực quá cao, thiếu hỗ trợ về quản lý - thì dù có tăng lương cũng khó giữ chân.

Thực tế, Nghị quyết 72 NQ/TW đánh dấu một bước tiến quan trọng trong chiến lược phát triển y tế Việt Nam giai đoạn tới. Nếu được triển khai hiệu quả, các giải pháp về phụ cấp đặc thù, cơ chế tài chính y tế cơ sở, đào tạo chuyên sâu, thu hút nhân lực sẽ không chỉ giúp nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe mà còn đóng vai trò then chốt trong “giữ chân” chất xám ngành Y.

Hương Ngọc

Nguồn Pháp Luật VN : https://baophapluat.vn/giu-chan-chat-xam-cho-nganh-y-te-viet-nam.html