Biệt thự cổ giữa rừng thông và mai anh đào tạo nên khung cảnh lãng mạn đặc trưng của Đà Lạt
Đà Lạt được nhà thám hiểm - bác sĩ Yersin khám phá vào năm 1893 và được xây dựng với mục tiêu làm nơi nghỉ dưỡng cho người Pháp tại Đông Dương thời đó. Vì vậy, ngay từ đầu, Đà Lạt được quy hoạch theo mô hình đô thị nghỉ dưỡng, trong đó biệt thự kiểu Pháp là cấu phần trung tâm góp phần tạo nên linh hồn đô thị. Các công trình mang phong cách châu Âu, kết hợp hài hòa với địa hình đồi dốc và khí hậu cao nguyên, tạo nên một tổng thể kiến trúc - cảnh quan khó có thể tìm thấy ở nơi khác.
ThS - KTS Trần Đức Lộc - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị tỉnh Lâm Đồng cho rằng, trong những quy hoạch gần đây, Đà Lạt cũng luôn được định hướng phát triển để trở thành một đô thị có giá trị đặc trưng về di sản, trong đó có quy hoạch và kiến trúc. Điều đó khẳng định giá trị và tôn vinh quỹ kiến trúc biệt thự cổ theo phong cách Pháp - trong toàn bộ quỹ di sản kiến trúc của Đà Lạt.
Vẫn còn những căn biệt thự cổ chưa được khai thác hợp lý, gây lãng phí tài nguyên
Được biết, hiện Đà Lạt có khoảng 1.000 căn biệt thự cổ, trong đó có 166 căn do Nhà nước quản lý, gồm 3 biệt thự nhóm 1, 69 căn nhóm 2 và 94 căn nhóm 3. Số biệt thự thuộc sở hữu nhà nước đang được dùng làm trụ sở cơ quan, cho thuê, người dân đang sử dụng và một số đang bỏ trống… Theo Sở Xây dựng, thông qua các đề án quản lý, sử dụng quỹ biệt thự do UBND tỉnh ban hành, các biệt thự đã được thống kê, theo dõi về số lượng, diện tích, tình hình cải tạo, sửa chữa, phá dỡ... Các đề án cũng đã tạo hành lang pháp lý để đưa quỹ biệt thự vào sử dụng có hiệu quả, khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia bảo trì, cải tạo, sửa chữa, đầu tư xây dựng để đưa vào khai thác, kinh doanh; qua đó, tạo thêm nguồn thu cho ngân sách tỉnh, góp phần chỉnh trang đô thị, giữ gìn, tôn tạo giá trị kiến trúc đặc thù trên địa bàn. Tuy nhiên, công tác quản lý, sử dụng biệt thự vẫn còn một số hạn chế. Một số biệt thự đã được bàn giao nhưng nhà đầu tư chậm đưa vào khai thác, sử dụng, dẫn đến xuống cấp. Một số biệt thự đã được phá dỡ nhưng chưa được nhà đầu tư xây dựng, gây lãng phí tài nguyên. Công tác kiểm tra, phát hiện và xử lý vi phạm trong quản lý, sử dụng biệt thự chưa kịp thời, để xảy ra tình trạng hộ dân xây dựng cơi nới, làm ảnh hưởng tới kết cấu, kiến trúc khuôn viên biệt thự…
Nét đẹp cổ kính của biệt thự cổ Đà Lạt
Còn theo ThS - KTS Trần Đức Lộc, đến nay, chúng ta chưa làm thủ tục công nhận quỹ biệt thự này là những “khu vực hoặc công trình di sản” (theo Luật Di sản Văn hóa) hoặc “kiến trúc có giá trị” (theo Luật Kiến trúc) nên về mặt nào đó, chúng ta vẫn chưa nhìn nhận đúng bản chất giá trị văn hóa và lịch sử đối với quỹ biệt thự này. Do vậy, trong quá trình khai thác, quản lý và sử dụng, không tránh khỏi những hạn chế nhất định, dẫn đến việc làm hủy hoại, xuống cấp, hoặc thay đổi “bản chất gốc” của cấu trúc và nghệ thuật trong một số công trình biệt thự có giá trị…
Biệt thự cổ góp phần tạo làm nên nét thanh lịch, trầm mặc rất riêng của đô thị Đà Lạt
Ông Trần Đức Lộc cho rằng, điều cấp thiết hiện nay là kiểm kê, đánh giá và làm thủ tục pháp lý để công nhận quỹ biệt thự Pháp (cổ và cũ). Các công trình có cấu trúc bền vững và giá trị nghệ thuật, thời gian trường tồn từ 50 năm trở lên, đều có thể đưa vào danh sách công nhận “công trình hay kiến trúc di sản” hoặc “kiến trúc có giá trị”; từ đó xây dựng các quy định, quy chế khai thác, thu hút đầu tư và quản lý, sử dụng.
Biệt thự cổ Đà Lạt có sức hút mãnh liệt bởi nét cổ kính, rêu phong
Nhận diện đúng giá trị, hoàn thiện hành lang pháp lý và xây dựng cơ chế quản lý, khai thác phù hợp quỹ biệt thự Pháp sẽ giúp Đà Lạt bảo tồn và phát huy hiệu quả hơn nguồn tài nguyên quý giá này. Qua đó, đưa Đà Lạt phát triển theo hướng hiện đại mà vẫn giữ được nét thanh lịch, trầm mặc rất riêng - một trong những giá trị làm nên sức hút của đô thị này trong suốt hơn một thế kỷ qua.
Nam Viên .