Giữ thành phố - giữ động lực phát triển

16 giờ trướcBài gốc

LTS: Ngày 31/05, qua tổng hợp ý kiến của một số chuyên gia, nhà khoa học và một số ý kiến từ địa phương, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã đề nghị nghiên cứu kỹ việc giữ lại đơn vị hành chính dưới tỉnh là thị xã và thành phố thuộc tỉnh, thị trấn, để bảo đảm giữ và tiếp tục phát huy các giá trị của đô thị đã hình thành trong nhiều năm, gắn với các yếu tố lịch sử, truyền thống và các yêu cầu của quản lý, phát triển đô thị. Tuần Việt Nam xin giới thiệu bài viết của TS Nguyễn Sĩ Dũng phân tích sâu hơn về vai trò phát triển của thành phố.

Chủ trương của Đảng về xây dựng chính quyền địa phương hai cấp (tỉnh và cơ sở) thay cho mô hình ba cấp hiện nay là một quyết sách cải cách sâu sắc, có tầm nhìn xa và mang tính hội nhập quốc tế cao. Đây cũng là mô hình được áp dụng phổ biến trên thế giới, nơi phần lớn các quốc gia đều tổ chức bộ máy chính quyền địa phương theo hai cấp: cấp vùng (tỉnh, bang...) và cấp cơ sở (commune, municipality, district...).

Tinh thần cải cách là rất rõ ràng: tinh gọn bộ máy, xóa bỏ tầng nấc trung gian, đẩy mạnh phân quyền, nâng cao hiệu lực, hiệu quả của chính quyền địa phương. Tuy nhiên, một câu hỏi lớn đặt ra là: chúng ta sẽ thể chế hóa chủ trương lớn này như thế nào để vừa giữ được sự tinh gọn, vừa bảo đảm hiệu năng, hiệu lực và hiệu quả?

Thể chế hóa: cần đạt được đầy đủ các mục tiêu mà Đảng đề ra

Chúng ta đã và đang triển khai một cách tích cực, quyết liệt chủ trương lớn của Đảng về xây dựng mô hình chính quyền địa phương hai cấp – gồm cấp tỉnh và cấp cơ sở – thay cho mô hình ba cấp hiện hành. Trong quá trình thể chế hóa chủ trương này, một phương án đang được áp dụng là bỏ cấp thành phố trực thuộc tỉnh, đồng thời sáp nhập các phường nhỏ để hình thành các đơn vị chính quyền cơ sở có đầy đủ các thiết chế. Đây là một cách tiếp cận nhằm đạt được mô hình chính quyền địa phương hai cấp một cách hình thức.

Tuy nhiên, thực tiễn đang cho thấy cách làm này chưa thực sự đáp ứng đầy đủ các yêu cầu cốt lõi mà Đảng đã xác định trong quá trình cải cách bộ máy nhà nước, đó là: vừa phải tinh gọn, vừa phải bảo đảm hiệu năng, hiệu lực và hiệu quả.

Đà Lạt, Nha Trang, Hội An, Vinh... không chỉ là trung tâm hành chính, mà còn là đầu tàu phát triển của cả vùng. Ảnh: Hoàng Hà

Việc tổ chức lại thành các phường lớn nhưng vẫn duy trì đầy đủ bộ máy chính quyền từ Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân đến hệ thống cơ quan chuyên môn – không làm giảm số lượng đầu mối, thậm chí nguy cơ làm phình to bộ máy ở cấp cơ sở là hoàn toàn hiện hữu, nhất là ở các đô thị có quy mô dân cư lớn và cấu trúc phường dày đặc.

Mặt khác, việc “xóa cấp thành phố” cũng khiến cho quản lý đô thị trở nên phân tán, thiếu tính điều phối thống nhất, làm suy giảm hiệu năng, hiệu lực và hiệu quả của điều hành tổng thể.

Trong bối cảnh đó, đề nghị của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần được lắng nghe và cân nhắc một cách nghiêm túc. Mặt trận đề xuất giữ lại các thành phố, thị xã, thị trấn như những đơn vị hành chính dưới tỉnh – không phải để làm chậm lại tiến trình cải cách, mà để gợi mở một hướng thể chế hóa khôn ngoan hơn, vừa đúng với tinh thần chủ trương của Đảng, vừa đạt được các mục tiêu mà Đảng đề ra về tinh gọn và bảo đảm hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả của bộ máy.

Thành phố – không chỉ là đơn vị hành chính, mà là không gian phát triển tự nhiên

Khác với cấp huyện – phần lớn được hình thành theo ranh giới hành chính – thành phố là sản phẩm của lịch sử, kinh tế, xã hội và thị trường. Đó là những vùng đất đã tích tụ dân cư, thương mại, hạ tầng, tri thức và bản sắc – những điều không thể thiết lập một cách cơ học.

Thực tiễn cho thấy, các đô thị hiện đang đóng góp khoảng 70% vào tăng trưởng kinh tế quốc dân, dù chỉ chiếm khoảng 40% dân số. Đà Lạt, Nha Trang, Hội An, Vinh... không chỉ là trung tâm hành chính, mà còn là đầu tàu phát triển của cả vùng.

Nếu mất đi tư cách hành chính của một thành phố hoặc bị chia nhỏ thành các phường độc lập thì chúng ta không chỉ mất đi hiệu quả quản lý, mà còn làm suy yếu động lực phát triển, mờ nhạt bản sắc và giảm sức cạnh tranh.

Giải pháp thể chế hóa thông minh: Thành phố là chính quyền cơ sở

Giữ thành phố là đơn vị chính quyền cơ sở, thay vì chia nhỏ thành các phường cơ sở, là một cách thể chế hóa đường lối của Đảng hợp lý và linh hoạt hơn. Trong mô hình này, các đơn vị nội thành như phường có thể tổ chức lại thành văn phòng hành chính khu vực, hoặc bộ máy hành chính đơn giản hóa, không cần chính quyền đầy đủ.

Cách làm này không chỉ giữ được sự tinh gọn về tổ chức, mà còn bảo đảm hiệu năng và hiệu lực trong quản lý đô thị, tránh phân mảnh trong quy hoạch, đầu tư, và cung ứng dịch vụ công. Đồng thời, nó cũng phù hợp với mô hình phổ biến trên thế giới – nơi chính quyền đô thị là cấp cơ sở, có đủ thẩm quyền, ngân sách và trách nhiệm để điều hành toàn diện không gian thành phố.

Phân quyền thực chất: Địa phương quyết – Địa phương làm – Địa phương chịu trách nhiệm

Đảng ta đã nhiều lần nhấn mạnh tinh thần phân quyền mạnh mẽ và rõ ràng: “địa phương quyết – địa phương làm – địa phương chịu trách nhiệm”. Với tư cách là chính quyền cơ sở, chính quyền thành phố hoàn toàn có thể phát huy tinh thần ấy: chủ động lập quy hoạch, chủ động điều hành ngân sách, chủ động tổ chức dịch vụ công, chủ động thu hút đầu tư, và chịu trách nhiệm trước nhân dân cũng như cấp tỉnh.

Đây cũng chính là mô hình quản trị đô thị hiện đại mà các nước phát triển đang theo đuổi: quản lý tập trung, phục vụ phân tán, điều hành nhất thể hóa, trách nhiệm rõ ràng.

Thể chế hóa đúng phải đạt được tất cả các mục tiêu Đảng đề ra

Chủ trương xóa cấp huyện và xây dựng mô hình chính quyền địa phương hai cấp – cấp tỉnh và cấp cơ sở – là một định hướng cải cách lớn, hoàn toàn đúng đắn, phù hợp với xu thế quản trị hiện đại và thông lệ quốc tế. Đây là bước đi chiến lược nhằm tinh gọn tổ chức bộ máy, xóa bỏ tầng nấc trung gian, đồng thời tăng cường phân quyền, làm rõ trách nhiệm và nâng cao hiệu lực, hiệu quả của chính quyền địa phương.

Tuy nhiên, để chủ trương đúng ấy trở thành hiện thực hiệu quả, quá trình thể chế hóa cần được thực hiện một cách thông minh, linh hoạt và phù hợp với điều kiện thực tiễn.

Đặc biệt, thể chế hóa chỉ thực sự thành công khi đáp ứng được đầy đủ cả hai mục tiêu lớn mà Đảng đã đề ra: tinh gọn bộ máy; bảo đảm hiệu năng, hiệu lực và hiệu quả trong vận hành.

Trong tinh thần đó, đề xuất của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là một gợi ý thiết thực và kịp thời, góp phần làm rõ thêm cách thức thể chế hóa chủ trương của Đảng sao cho vừa đúng về định hướng, vừa trúng với thực tế.

Việc giữ lại các thành phố, thị xã, thị trấn như những đơn vị hành chính dưới tỉnh, với tư cách là chính quyền cơ sở, chính là giải pháp thể chế hóa hợp lý hơn: không chỉ đảm bảo tinh gọn, mà còn giữ được năng lực quản trị thống nhất, hiệu quả cho đô thị – nơi đang đóng góp tới 70% tăng trưởng kinh tế cả nước.

Hơn thế, đề nghị của Mặt trận cũng mở ra một cơ hội quan trọng để chúng ta rà soát, điều chỉnh những bất cập phát sinh trong quá trình thực hiện chủ trương lớn này. Đó không chỉ là yêu cầu kỹ thuật, mà còn là thực hiện đúng tinh thần chỉ đạo sáng suốt và thực tiễn của Tổng Bí thư Tô Lâm: “vừa chạy, vừa xếp hàng”, vừa làm, vừa điều chỉnh, để bảo đảm cải cách luôn đi đúng hướng và tạo ra kết quả thiết thực cho đất nước và nhân dân.

Giữ lấy thành phố là giữ lấy động lực phát triển tự nhiên, không gian điều phối thống nhất, và giữ lấy bản sắc đô thị. Chỉ khi thể chế hóa thực sự hài hòa giữa định hướng cải cách và thực tiễn cuộc sống, giữa yêu cầu quản trị và nguyện vọng xã hội, thì chủ trương đúng đắn của Đảng mới được hiện thực hóa một cách toàn diện, hiệu quả và bền vững.

TS. Nguyễn Sĩ Dũng

Nguồn VietnamNet : https://vietnamnet.vn/giu-thanh-pho-giu-dong-luc-phat-trien-2409899.html