Giữa cơn hỗn loạn thuế quan, Đông Nam Á có cả thách thức và cơ hội

7 giờ trướcBài gốc

Vòng xoáy chủ nghĩa bảo hộ

Chính trị thương mại ở châu Á đang bị cuốn vào vòng xoáy của chủ nghĩa bảo hộ Mỹ. Chỉ trong vài tháng, các lời đe dọa áp thuế mới đã trở thành “chuyện thường ngày”, khiến đầu tư chững lại và các mối quan hệ thương mại, chuỗi cung ứng đảo lộn.

Một cảng container ở châu Á. Ảnh: brookings

Nhiều Chính phủ buộc phải theo đuổi các thỏa thuận song phương với Washington - đôi khi chấp nhận nhượng bộ lớn mà gần như không được gì - chỉ để giảm bớt phần nào sự bất định mà doanh nghiệp và người dân phải đối mặt.

Do có độ trễ giữa lúc thuế được công bố và lúc phải nộp, chi phí kinh tế thực sự mới chỉ bắt đầu lộ diện. Và vì khoảng cách giữa thuế quan “đe dọa” và thuế quan “thực tế”, doanh nghiệp luôn bị đặt trong tình trạng bất ổn kéo dài.

Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung đã làm thay đổi tận gốc mối quan hệ thương mại lớn nhất thế giới, với thị phần hàng nhập khẩu của Trung Quốc vào Mỹ giảm hơn một nửa kể từ năm 2017. Các cuộc chiến công nghệ, chất bán dẫn và khoáng sản chiến lược sẽ còn làm quá trình “tách rời” này gay gắt hơn.

Con đường song phương mong manh

Việc gỡ bỏ thuế quan, nếu có ý chí chính trị từ Mỹ, sẽ diễn ra rất chậm và khó khăn. Một số chính phủ, đặc biệt là các nền kinh tế nhỏ và dễ tổn thương, buộc phải nhượng bộ. Thế nhưng, đến nay các thỏa thuận song phương hầu như không mang lại sự cứu trợ đáng kể.

Như Nhật Bản, con đường dẫn đến một thỏa thuận đầy trắc trở. Mọi thỏa hiệp đều đặt trên nền móng mong manh, dễ bị phá vỡ bởi ý chí nhất thời của Tổng thống Mỹ.

Điều nguy hiểm hơn cả là những thỏa thuận song phương này vi phạm nguyên tắc tối huệ quốc và quy tắc WTO. Các quy tắc này quan trọng vì sự đối xử bình đẳng chính là nền tảng của hệ thống thương mại dựa trên luật lệ, trong đó mọi quốc gia đều hưởng lợi, không chỉ các cường quốc.

ASEAN trước thách thức và cơ hội

Một phần trong phản ứng trước làn sóng thuế quan của Mỹ phải là tăng cường hợp tác giữa những nền kinh tế coi trọng luật lệ hơn quyền lực trong quan hệ thương mại quốc tế.

Bức tranh từ Đông Nam Á cho thấy, thuế quan Mỹ đe dọa trực tiếp các nền kinh tế ASEAN, trong khi hàng xuất khẩu Trung Quốc bị chuyển hướng đang làm gia tăng khó khăn cho các nhà sản xuất ở thị trường thứ ba.

ASEAN đã có phản ứng bằng tiếng nói chung, nhưng về hành động cụ thể, các nước thành viên cùng đối tác “+3” và “+6” còn nhiều việc phải làm. Rủi ro lớn nhất là những cuộc đàm phán song phương rời rạc với Washington sẽ làm chia rẽ hội nhập kinh tế ASEAN và phá hoại cam kết sẵn có. Các yêu cầu mua thêm hàng Mỹ không chỉ gây tốn kém cho bên mua, mà còn tạo hiệu ứng lan tỏa tiêu cực đến các đối tác thương mại khác.

Các chuyên gia nhấn mạnh cơ hội từ sự phối hợp mạnh mẽ hơn, chẳng hạn chia sẻ thông tin đàm phán, phát triển nguyên tắc chung để ứng xử với các nền kinh tế lớn; đồng thời thể chế hóa Nhóm Công tác Địa kinh tế ASEAN mà các nhà lãnh đạo khu vực đã khởi động.

Khung hợp tác do ASEAN dẫn dắt, đặc biệt là chương trình nghị sự trong Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), có thể được tận dụng để tăng khả năng chống chịu và giảm sự lệ thuộc vào các cú sốc bên ngoài từ một quốc gia đơn lẻ.

Xây dựng liên minh bảo vệ thương mại đa phương

Những nan giải của Đông Nam Á cũng là thách thức chung của cả khu vực và thế giới. Áp lực phải chọn giữa bảo vệ luật lệ và ký các “thỏa thuận riêng” kèm nhượng bộ sẽ ngày càng dữ dội.

Các sáng kiến cải cách thương mại toàn cầu có thể gồm: Tìm cách nâng cao khả năng chống chịu chuỗi cung ứng trong bối cảnh cạnh tranh nước lớn; đưa ra quy tắc minh bạch khi viện dẫn lý do an ninh; làm rõ quy định về trợ cấp và xây dựng cơ chế xử lý hiệu quả các hành vi thương mại bất công.

Trong ngắn hạn, một bước đi mạnh mẽ từ nội khối là tổ chức hội nghị thượng đỉnh giữa các nhà lãnh đạo RCEP để xác lập định hướng chiến lược và kết nối với các đối tác cùng chia sẻ lợi ích về thương mại dựa trên luật lệ.

Châu Âu - vốn đã phải nhượng bộ rất nhiều trước Mỹ - cũng có cùng lợi ích. Giảm bớt đòn bẩy của ông Trump bằng cách tự do hóa thương mại với các đối tác khác là giải pháp thiết thực, đồng thời ngăn chặn thêm hành vi cưỡng ép kinh tế. Những liên minh như vậy không phải chống lại Mỹ, mà nhằm bảo vệ lợi ích đa phương của khu vực.

Các hiệp định thương mại quy mô lớn như RCEP và Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) có thể phối hợp song hành - không cần sáp nhập (vốn không thực tế), mà bằng cách nhấn mạnh các điểm đồng thuận để thúc đẩy tiến triển.

Con đường phía trước

Sự đồng thuận ở cấp cao nhất và ý chí chính trị là yếu tố then chốt. Các hội nghị thượng đỉnh có thể không giải quyết ngay vấn đề, nhưng sẽ gửi đi tín hiệu mạnh mẽ về lợi ích chung và thúc đẩy hành động tập thể. Một hội nghị lãnh đạo RCEP có thể định hình ưu tiên hợp tác, trong khi CPTPP - với bộ quy tắc đã được thử nghiệm và sự tham gia của Anh - mang lại khuôn mẫu sẵn có và cầu nối ra bên ngoài.

Trong bối cảnh thuế quan cao và sự khó lường của các cường quốc còn kéo dài, phòng tuyến tốt nhất của khu vực chống lại một thế giới “tổng bằng không” chính là tăng cường hợp tác, luật lệ và hội nhập.

Nếu các nước Đông Nam Á có thể giữ thị trường mở và phối hợp để bảo vệ trật tự dựa trên luật lệ, khu vực không chỉ vượt qua cơn sóng gió hiện tại mà còn có thể mở ra một hệ thống thương mại toàn cầu bền vững hơn trong tương lai.

Quỳnh Vũ

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/giua-con-hon-loan-thue-quan-dong-nam-a-co-ca-thach-thuc-va-co-hoi-10384809.html