Áp lực nguồn cung, biến động giá vật liệu
Hà Nội đang bước vào giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ với hàng loạt dự án giao thông, đô thị có vai trò chiến lược như cầu Tứ Liên, cầu Vân Phúc, cầu Thượng Cát, đường nối sân bay Gia Bình, đặc biệt là dự án đường Vành đai 4 – Vùng Thủ đô. Trên các công trường, không khí thi công diễn ra khẩn trương, thể hiện quyết tâm của thành phố trong việc sớm hoàn thiện hạ tầng, tạo dư địa phát triển mới. Tuy nhiên, đằng sau nhịp độ ấy là không ít áp lực đến từ bài toán vật liệu xây dựng.
Dự án đường Vành đai 4 có tổng chiều dài 112,8km, đi qua Hà Nội, Hưng Yên và Bắc Ninh – được xem là “trục xương sống” của hệ thống giao thông vùng. Song, nguồn cung vật liệu và biến động giá đang trở thành thách thức lớn.
Tại hội nghị ngày 26-11 về tiến độ dự án, Bí thư Tỉnh ủy Bắc Ninh Nguyễn Hồng Thái chỉ rõ khó khăn do giá vật liệu xây dựng tăng cao, chênh lệch lớn giữa giá đấu thầu, giá công bố của Sở Xây dựng và giá mua thực tế, từ đó kiến nghị sớm có cơ chế mở mỏ cấp trực tiếp cho nhà thầu.
Xã Phúc Thịnh đang triển khai nhiều dự án đầu tư công. Ảnh: Nguyễn Công
Nhiều nhà thầu cũng chung nhận định, giá vật liệu trong thông báo giá, đặc biệt là các loại vật liệu rời như cát, đá, đất đắp, cát vàng – thấp hơn thực tế thị trường. Trong bối cảnh giá liên tục biến động, chi phí vận chuyển tăng cao, cộng với hiện tượng găm hàng, thổi giá của một số khâu trung gian, không ít doanh nghiệp thi công rơi vào thế bị động, ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả dự án.
Về lâu dài, khó khăn này còn xuất phát từ đặc thù tài nguyên của Hà Nội. Trữ lượng khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường trên địa bàn thành phố nhỏ, chủ yếu là cát san lấp; thành phố không có mỏ cát vàng, cát xây. Phần lớn vật liệu phải lấy từ các tỉnh lân cận như Hòa Bình, Phú Thọ, trong khi nhu cầu của các dự án trọng điểm ngày càng tăng, dẫn tới nguy cơ mất cân đối cung – cầu.
Từ góc độ doanh nghiệp, ông Trần Tuấn Anh, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại và Đầu tư HHA cho rằng, khi lập dự án và dự toán, nhiều chủ đầu tư và đơn vị tư vấn chưa khảo sát đầy đủ nguồn cung vật liệu ngoài địa bàn Hà Nội, chủ yếu căn cứ vào bảng công bố giá, dẫn đến chênh lệch lớn so với thực tế thị trường, gây khó khăn trong triển khai.
Tháo gỡ “nút thắt” vật liệu
Trước thực trạng trên, UBND thành phố Hà Nội đã chỉ đạo triển khai hàng loạt giải pháp nhằm bình ổn thị trường vật liệu xây dựng và bảo đảm tiến độ các dự án. Theo chỉ đạo của Phó Chủ tịch Thường trực UBND thành phố Dương Đức Tuấn, Sở Công Thương được giao tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi thao túng thị trường, đầu cơ, găm hàng, tăng giá bất hợp lý; kiên quyết loại bỏ vật liệu không rõ nguồn gốc, kém chất lượng.
Sở Tài chính, thuế thành phố và Sở Xây dựng phối hợp theo dõi chặt chẽ diễn biến thị trường, kiểm soát kê khai, niêm yết giá, bảo đảm công khai, minh bạch. Công an thành phố tăng cường xác minh, xử lý các hành vi gian lận trong kinh doanh vật liệu. Chính quyền xã, phường đẩy mạnh kiểm tra các điểm tập kết, kinh doanh vật liệu vi phạm quy định.
Nguồn vật liệu xây dựng như cát, đá... vẫn còn khó khăn. Ảnh: Nguyễn Trọng
Đối với các Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng, thành phố yêu cầu khi lập dự án phải chỉ đạo đơn vị tư vấn khảo sát kỹ khối lượng và nguồn cung vật liệu, kể cả ngoài địa bàn; tận dụng đất đào đủ điều kiện làm vật liệu đắp, nghiên cứu các phương án thiết kế tối ưu nhằm giảm nhu cầu vật liệu mới, tiết kiệm chi phí đầu tư.
Ở cấp cơ sở, áp lực từ biến động vật liệu được cảm nhận rõ. Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư hạ tầng xã Thiên Lộc Trần Minh Thái cho biết, giá vật liệu tăng cao khiến việc cân đối vốn cho các dự án hạ tầng nông thôn gặp nhiều khó khăn. “Ban phải thường xuyên rà soát dự toán, phối hợp chặt chẽ với đơn vị tư vấn và nhà thầu để vừa bảo đảm tiến độ, vừa tuân thủ đúng quy định về quản lý chi phí”, bà Thái chia sẻ.
Tương tự, Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư hạ tầng xã Phúc Thịnh Đào Ngọc Huân nhấn mạnh, xã Phúc Thịnh đang thực hiện 114 dự án ngân sách nhà nước, do đó việc thiếu ổn định về nguồn cung vật liệu ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ một số công trình phục vụ dân sinh. “Chúng tôi mong muốn các giải pháp bình ổn giá và cập nhật kịp thời công bố giá vật liệu của thành phố sớm phát huy hiệu quả, tạo điều kiện để các dự án cấp xã triển khai thuận lợi hơn”, ông Đào Ngọc Huân nói.
Song song với các giải pháp trước mắt, Hà Nội đang hướng tới những giải pháp căn cơ, lâu dài như rà soát, quy hoạch mỏ vật liệu; gia hạn và bổ sung sản lượng khai thác; phát triển vật liệu thay thế, tái chế phế thải xây dựng. Các địa phương được yêu cầu thống kê nhu cầu vật liệu hiện nay và giai đoạn 2026–2030, làm cơ sở xây dựng phương án cung ứng bền vững cho các công trình trọng điểm.
Có thể khẳng định, việc tháo gỡ “điểm nghẽn” vật liệu xây dựng không chỉ nhằm bảo đảm tiến độ từng dự án, mà còn thể hiện quyết tâm của Hà Nội trong thực hiện mục tiêu giải ngân vốn đầu tư công, phát triển hạ tầng đồng bộ, hiện đại. Khi nguồn cung vật liệu được khai thông, các công trình trọng điểm sẽ sớm hoàn thiện, tạo động lực mới để Thủ đô bứt phá, khẳng định vai trò đầu tàu kinh tế của cả nước.
Đỗ Minh