Gỡ nút thắt trong tiêu thụ nông sản cho HTX

một ngày trướcBài gốc

Ở nhiều địa phương, không ít HTX vẫn giữ thói quen sản xuất theo kinh nghiệm hoặc “chạy theo thị trường” ngắn hạn. Khi thấy giá một loại nông sản nào đó tăng cao, người dân, HTX liền mở rộng diện tích canh tác mà chưa xem xét kỹ lưỡng đến điều kiện đất đai, khí hậu và khả năng tiêu thụ.

"Mù mờ" trong định hướng đầu tư

Chẳng hạn như tại tỉnh Gia Lai vào đầu năm 2024, các HTX tại huyện Krông Pa mở rộng diện tích trồng dưa hấu sau khi giá tăng mạnh vào năm trước. Tuy nhiên, đến kỳ thu hoạch, do nguồn cung vượt cầu, giá dưa hấu rớt thảm còn chưa đến 3.000 đồng/kg – không đủ chi phí thu hoạch và vận chuyển.

Nguyên nhân chính là các HTX đã mở rộng sản xuất ngoài vùng quy hoạch, không có kế hoạch cụ thể, cũng không có hợp đồng bao tiêu trước đó với doanh nghiệp. Kết quả là sản phẩm không đảm bảo đồng đều về chất lượng, mẫu mã và không đạt tiêu chuẩn xuất khẩu, nên doanh nghiệp từ chối thu mua.

Phần lớn HTX hiện nay vẫn hoạt động ở quy mô nhỏ, thiếu vốn, thiếu nhân lực quản lý có chuyên môn và đặc biệt là thiếu khả năng dự báo thị trường. Việc liên kết với doanh nghiệp chế biến, phân phối còn rời rạc, mang tính thời vụ, trong khi sản xuất lại mang tính tự phát, không theo nhu cầu thực tế.

Sản xuất chọn lọc để hạn chế áp lực đầu ra.

Bên cạnh đó, thông tin quy hoạch vùng nguyên liệu ở nhiều địa phương vẫn chưa được công bố rộng rãi hoặc chưa cụ thể, dẫn đến tình trạng HTX “mạnh ai nấy làm”. Không ít nơi có tình trạng trong cùng một xã, hai HTX sản xuất cùng loại cây nhưng mỗi nơi theo một quy trình khác nhau, không thể gộp sản phẩm thành lô hàng lớn, ảnh hưởng đến khả năng đàm phán giá với đơn vị bao tiêu.

Dù đã chủ động thực hiện sản xuất theo quy hoạch, có liên kết với doanh nghiệp nhưng HTX nông nghiệp Phú Thạnh (An Giang) vẫn gặp khó khăn nhất định trong tiêu thụ lúa. Nguyên nhân, theo ông Trần Văn Lô Ba, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc HTX, hiện có ít doanh nghiệp kinh doanh mặt hàng lúa nếp nên gây khó khăn trong việc tìm kiếm, lựa chọn doanh nghiệp ký hợp đồng bao tiêu. Bên cạnh đó, việc HTX liên kết với doanh nghiệp ký hợp đồng bao tiêu còn gặp nhiều khó khăn do hai bên chưa tìm được tiếng nói chung.

Ông Đỗ Hữu Lương, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Fassmart cho biết, 80% HTX ở Việt Nam hiện nay là hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp. Tuy nhiên, do thiếu vốn, quy mô nhỏ, thiếu dữ liệu thị trường nên dẫn tới nhiều HTX trồng hàng ngàn ha cây ăn trái nhưng không biết có phù hợp với định hướng của Nhà nước, thị trường hay không, mà phần lớn chỉ là sản xuất theo khả năng đánh giá cảm tính của các thành viên.

Trong khi đó, quy hoạch vùng sản xuất cũng chưa thực sự cụ thể và khả thi ở nhiều địa phương. Nhiều quy hoạch cây trồng, vật nuôi còn thiếu sự phối hợp giữa chính quyền, ngành nông nghiệp và doanh nghiệp khiến HTX bị “mù mờ” trong việc định hướng đầu tư và phát triển sản phẩm chủ lực phù hợp.

Giảm áp lực đầu ra, hạn chế rủi ro

Do đó, theo ông Đỗ Hữu Lương, HTX cần có tư duy sản xuất một cách chọn lọc để hạn chế những khó khăn trong quá trình tiêu thụ sản phẩm. Thay vì sản xuất ồ ạt, chạy theo số lượng, việc tập trung vào chất lượng, sản phẩm có lợi thế cạnh tranh và phù hợp với nhu cầu thị trường sẽ mang lại nhiều lợi ích bền vững hơn cho các HTX. Và khi sản xuất được kiểm soát, hướng đến các sản phẩm có nhu cầu thực tế, tình trạng cung vượt quá cầu sẽ được hạn chế đáng kể. Điều này giúp ổn định giá cả và giảm thiểu rủi ro rớt giá sản phẩm cho người nông dân, HTX.

Ông Trần Văn Lô Ba cho rằng để phát triển được vùng nguyên liệu lớn và rộng đầu ra, việc tăng cường liên kết “4 nhà” là cần thiết. Bởi HTX cần được kết nối với doanh nghiệp thu mua, đơn vị chế biến và kênh phân phối để sản xuất theo đơn đặt hàng, từ đó tránh rủi ro thị trường. Tuy nhiên, hiện nay, nhận thức của người dân về mô hình HTX và hợp đồng liên kết vẫn còn hạn chế nên chính quyền cần làm “cầu nối” để thiết lập các liên kết bền vững này.

Bên cạnh đó, thay vì trồng ồ ạt các giống lúa thông thường, HTX Phú Thạnh đã tập trung vào trồng các giống lúa đặc sản, có giá trị dinh dưỡng cao, được thị trường ưa chuộng như trồng lúa theo tiêu chuẩn an toàn, trồng lúa nếp, tham gia Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao giảm phát thải, trồng dưa lưới công nghệ cao.

Còn ông Lưu Văn Diễn, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc HTX cơ giới-xây dựng Vĩnh Thái (Khánh Hòa) cho biết, để mang lại hiệu quả trong sản xuất, năm thứ nhất HTX chỉ trồng khoảng 1-2ha cây dó bầu, trầm hương Kim Sa, Vua Dầu, Hồng Kỳ để quan sát sự thích ứng của từng loại cây.

Qua năm thứ hai, sau khi xem xét quá trình thích ứng của từng loại cây, HTX mới quyết định trồng trên diện tích phù hợp. Đồng thời, việc trồng cây được thành viên chia thành nhiều giai đoạn giúp giảm áp lực tài chính và đầu ra. Bởi quá trình thu hoạch cũng được chia thành nhiều giai đoạn phù hợp với nguồn cung và nhu cầu của thị trường. Hay nói cách khác là HTX tránh tập trung trồng rồi thu hoạch cùng một lúc để hạn chế rủi ro.

Còn theo giới chuyên gia, cơ quan quản lý cần cập nhật và công khai quy hoạch vùng sản xuất đến từng HTX, từng xã, đi kèm với hướng dẫn cụ thể về tiêu chuẩn kỹ thuật, giống cây trồng phù hợp và kế hoạch phát triển thị trường. Quy hoạch phải sát với thực tiễn và có tính liên kết vùng mới giải quyết được bài toán tiêu thụ với số lượng lớn, nhất là đáp ứng nhu cầu xuất khẩu.

Hiện nay, nhiều địa phương vẫn chưa thực hiện công bố quy hoạch đất đai khiến HTX không nắm rõ tiềm năng và hạn chế của từng vùng đất. Khi HTX không có thông tin chi tiết về loại đất, độ phì nhiêu, khả năng tưới tiêu, thoát nước của các khu vực mà thành viên đang canh tác hoặc có tiềm năng phát triển sẽ dẫn đến việc lựa chọn cây trồng, vật nuôi không phù hợp, năng suất thấp, thậm chí gây thoái hóa đất.

Thiếu thông tin quy hoạch về đất đai cũng khiến HTX khó xây dựng vùng sản xuất tập trung, khó áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật, quản lý chất lượng đồng bộ và tạo ra sản lượng lớn, ổn định, từ đó khiến HTX không thể phát triển được vùng sản xuất tập trung. Vì lẽ đó, các HTX cũng khó có thể định hướng và vận động người dân cùng tham gia phát triển các vùng chuyên canh hiệu quả và khó thu hút doanh nghiệp đầu tư.

Huyền Trang

Nguồn Vnbusiness : https://vnbusiness.vn//hop-tac-xa/go-nut-that-trong-tieu-thu-nong-san-cho-htx-1106196.html