Gỡ nút thắt về đơn giá, định mức kinh tế trong thu gom, xử lý rác thải

3 giờ trướcBài gốc

Ông Hồ Kiên Trung - Phó Cục trưởng Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Ông Hồ Kiên Trung - Phó Cục trưởng Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường - đã có trao đổi để làm rõ thêm về vấn đề này.

Thưa ông! Với lượng rác thải rắn rất lớn, việc thu gom, phân loại được kỳ vọng sẽ giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường. Ông có thể cho biết kết quả thực hiện công tác này?

Hiện nay, khối lượng CTRSH thải ra hiện nay là rất lớn. Riêng lượng chất thải tại Hà Nội phát sinh khoảng 7.300 tấn/ngày và chất thải tại TP.Hồ Chí Minh phát sinh khoảng 14.000 tấn/ngày, tổng lượng chất thải của 2 thành phố chiếm khoảng 23% lượng rác thải của cả nước.

Rác thải rắn sinh hoạt chưa được phân loại, xử lý hiệu quả đang là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường. Ảnh: N.Lộc

Công tác quản lý rác thải sinh hoạt tại Việt Nam hiện nay được điều chỉnh bởi một hệ thống văn bản pháp luật tương đối đầy đủ và đồng bộ từ Trung ương đến địa phương. Một số tỉnh, thành phố còn có quy định riêng về quản lý CTRSH. Song, trên thực tế, công tác triển khai phân loại rác thải từ hộ gia đình, cá nhân tại nhiều địa phương còn hạn chế, chủ yếu dừng ở quy mô nhỏ, thí điểm. Tính đến trước thời điểm sáp nhập tỉnh, thành phố, có 32/63 địa phương triển khai thí điểm phân loại CTRSH.

Ông Tạ Đình Thi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội. Ảnh: N.Lộc

Nghị quyết số 247/2025/QH15 của Quốc hội về tiếp tục nâng cao hiệu lực, hiệu quả việc thực hiện chính sách, pháp luật về BVMT đã chỉ ra các nhiệm vụ chung mang tính chất đột phá, trong đó có việc huy động và quản lý, sử dụng hiệu quả nguồn lực cho công tác BVMT.

Qua giám sát, chúng tôi xác định một số nút thắt trong công tác BVMT như: Nhận thức, nguồn lực và trình độ quản lý, quản trị. Để tháo gỡ những nút thắt này, trước hết cần hoàn thiện thể chế. Ngoài ra, các văn bản dưới luật cũng cần phải được sửa đổi. Đồng thời nghiên cứu các mô hình về trách nhiệm BVMT. Quá trình thể chế hóa, xây dựng pháp luật phải bám sát nguyên tắc: Người gây ô nhiễm phải trả tiền; người sử dụng, thụ hưởng cũng phải có đóng góp cho môi trường.

Tại một số địa phương, CTRSH nông thôn được một số hộ gia đình tự xử lý bằng hình thức như làm thức ăn chăn nuôi, làm chất độn chuồng hoặc chôn lấp, đốt thủ công trong vườn nhà.

Luật BVMT 2020 đề cập đến nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải trả tiền xử lý rác thải” là một trong những nguyên tắc quan trọng, mang tính nền tảng trong chính sách BVMT hiện nay. Đây không chỉ là biện pháp nhằm bảo đảm sự công bằng, ai gây ô nhiễm thì phải chi trả, mà còn được coi là một công cụ kinh tế hữu hiệu, tạo động lực để thay đổi hành vi trong cộng đồng.

Một số địa phương đã thực hiện thí điểm việc thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý CTRSH dựa trên khối lượng hoặc thể tích chất thải đã được phân loại. Bên cạnh đó, một số tỉnh, thành phố ban hành đơn giá tạm thời đối với một số công tác thu gom, vận chuyển và xử lý CTRSH đô thị; giá cụ thể đối với dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý CTRSH.

Tuy nhiên, tỷ lệ chôn lấp vẫn chiếm chủ yếu, khoảng 59% (giảm 30% so với năm 2012).

Như ông đã nêu, kết quả phân loại, xử lý theo quy chuẩn vẫn chưa đạt được theo mục tiêu đề ra. Vậy đâu là những khó khăn, thách thức trong phân loại, thu gom, xử lý rác thải, thưa ông?

Khó khăn lớn nhất là vấn đề hạ tầng kỹ thuật không đồng bộ từ phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý CTRSH sau phân loại. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu hạ tầng kỹ thuật cho việc thu gom, vận chuyển, xử lý CTRSH sau phân loại, đặc biệt là thiếu hạ tầng, công nghệ để tái chế, xử lý chất thải thực phẩm, chất thải hữu cơ chiếm tỷ lệ lớn (khoảng 50-60% tổng khối lượng chất thải) để biến thành năng lượng sinh khối (mùn, phân compost, điện sinh khối,…) hoặc chế biến thành thức ăn gia súc, gia cầm.

Phó Kiểm toán trưởng KTNN khu vực I Mai Văn Quang tại Tọa đàm “Huy động nguồn lực cho công tác bảo vệ môi trường - Thách thức và giải pháp” của Báo Kiểm toán. Ảnh: N.Lộc

Nguồn lực để dành cho việc xử lý môi trường rất là lớn. Hằng năm, toàn xã hội chi khoảng từ 1,5 đến 2% GDP của toàn xã hội; đối với ngân sách nhà nước, chúng ta chi bình quân khoảng hơn 1% GDP cho công tác BVMT, trong đó chủ yếu là chi thường xuyên và sử dụng chủ yếu cho hoạt động thu gom xử lý rác thải và nước thải sinh hoạt đô thị. Như vậy, có thể thấy rằng, nhu cầu BVMT là rất lớn, nhưng nguồn đầu tư lại rất hạn hẹp, đặc biệt là nguồn ngân sách nhà nước.

Bên cạnh đó, các cơ chế huy động nguồn lực trong xã hội cho công tác thu gom, phân loại, tái chế, xử lý chất thải đã có nhưng việc triển khai còn nhiều hạn chế nên nguồn lực huy động chưa đáp ứng được nhu cầu. Nguyên tắc “Người gây ô nhiễm phải trả chi phí xử lý” chưa được áp dụng triệt để, đặc biệt là việc chưa thu đủ giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý nên chưa thúc đẩy được nguồn lực tư nhân đầu tư về thu gom, vận chuyển và xử lý CTRSH.

Các địa phương đã và đang từng bước xây dựng cơ sở hạ tầng xử lý chất thải với công nghệ tái chế, công nghệ xử lý kết hợp thu hồi năng lượng thay cho chôn lấp CTRSH. Nhiều địa phương đã áp dụng công nghệ mới, tiên tiến như đốt có thu hồi năng lượng và phát điện, chế biến phân compost để xử lý CTRSH sau phân loại, tận dụng tối đa giá trị tài nguyên của chất thải, góp phần phát triển kinh tế tuần hoàn; thí điểm thực hiện tính giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý dựa trên khối lượng, thể tích.

Nhận thức và ý thức trách nhiệm của một số cấp ủy đảng, chính quyền, đoàn thể và người dân chưa đầy đủ về tầm quan trọng của việc phân loại chất thải để biến chất thải thành tài nguyên; nhận thức, ý thức trách nhiệm về phân loại CTRSH chưa thực sự cao, chưa tạo thành thói quen, nếp sống của người dân.

Đây là những công việc cốt lõi, là yếu tố tiên quyết, quyết định sự thành bại của công tác phân loại CTRSH tại hộ gia đình, cá nhân, thuộc trách nhiệm của UBND các tỉnh, thành phố.

Trong thực hiện phân loại, thu gom, xử lý rác, định mức kinh tế kỹ thuật còn bất cập. Từ góc độ cơ quan quản lý nhà nước về môi trường, ông có thể chia sẻ thêm về giải pháp để tháo gỡ vấn đề này?

Thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao, Bộ Nông nghiệp và Môi trường - NNMT (Bộ Tài nguyên và Môi trường trước đây) đã ban hành Thông tư số 35/2024/TT-BTNMT ngày 19/12/2024 và Thông tư số 36/2024/TT-BTNMT ngày 20/12/2024 quy định Quy trình kỹ thuật và Định mức kinh tế - kỹ thuật thu gom, vận chuyển, xử lý CTRSH. Các đơn vị trực thuộc Bộ không trực tiếp thực hiện dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý CTRSH mà có trách nhiệm hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc địa phương trong việc triển khai thực hiện theo đúng quy định của pháp luật.

Khoản 2 Điều 26 Nghị định số 32/2019/NĐ-CP ngày 10/4/2019 của Chính phủ quy định, UBND cấp tỉnh ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật thu gom, vận chuyển, xử lý CTRSH. Việc định giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý CTRSH được thực hiện theo Thông tư số 45/2024/TT-BTC ngày 01/7/2024 của Bộ trưởng Bộ Tài chính quy định phương pháp định giá chung đối với hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá.

Bộ NNMT đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn, đôn đốc địa phương khẩn trương hoàn thiện các văn bản pháp luật và hướng dẫn kỹ thuật trong quản lý CTRSH.

Việc thu gom, phân loại rác thải được kỳ vọng sẽ giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường.

Song song với việc hoàn thiện hệ thống văn bản, Bộ đã tăng cường công tác hướng dẫn, tập huấn, truyền thông để hỗ trợ địa phương trong việc triển khai quy định về quản lý CTRSH; nhận diện khó khăn và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả triển khai quy định về quản lý CTRSH, đặc biệt trong việc xây dựng và áp dụng định mức kinh tế - kỹ thuật.

Trong thời gian tới, Bộ NNMT sẽ tiếp tục đồng hành cùng các Bộ, ngành và địa phương, tăng cường trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ kỹ thuật, đồng thời tổng hợp phản ánh, vướng mắc của địa phương để tham mưu, báo cáo Chính phủ, Quốc hội xem xét, chỉ đạo nhằm hoàn thiện cơ chế, chính sách về quản lý CTRSH.

Các địa phương trong thẩm quyền cần khẩn trương xây dựng, ban hành quy trình kỹ thuật, định mức kinh tế - kỹ thuật, ban hành giá tối đa và giá cụ thể, hình thức thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý CTRSH theo khối lượng hoặc thể tích CTRSH phải xử lý theo từng loại theo yêu cầu của Luật BVMT.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Kết quả kiểm toán năm 2024 chỉ ra, nhiều địa phương chưa ban hành chính sách khuyến khích việc phân loại riêng rác thải nguy hại trong CTRSH phát sinh; chưa ban hành quy định cụ thể về mức chi trả cho công tác xử lý CTRSH… Bộ Tài nguyên và Môi trường chưa ban hành quy định định mức kinh tế, kỹ thuật về thu gom, vận chuyển, xử lý CTRSH, chưa hướng dẫn phân loại cụ thể CTRSH khác tại nguồn theo quy định.

Tại thời điểm kiểm toán, KTNN đã kiến nghị cơ quan có thẩm quyền, đơn vị được kiểm toán nghiêm túc chấn chỉnh, thực hiện nghiêm túc kết luận kiểm toán. Theo đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ NNMT) cần sớm ban hành quy định định mức kinh tế, kỹ thuật về thu gom, vận chuyển, xử lý CTRSH; có hướng dẫn phân loại cụ thể CTRSH khác tại nguồn theo quy định. Các địa phương cần tổ chức triển khai việc phân loại riêng rác thải nguy hại; xây dựng hạ tầng để thu gom, phân loại, xử lý CTRSH theo đúng quy định của Luật BVMT...

NHÓM PV

Nguồn Kiểm Toán : http://baokiemtoan.vn/go-nut-that-ve-don-gia-dinh-muc-kinh-te-trong-thu-gom-xu-ly-rac-thai-45406.html