Thứ trưởng Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc phát biểu.
Thứ trưởng Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc đánh giá, “Đất đai là một tài nguyên, là một tài sản vô giá của quốc gia, nếu khơi thông được, hoàn thiện được nguồn lực to lớn này thì mọi hoạt động khác sẽ rất trơn tru và sẽ đi theo định hướng rõ ràng.”
Thứ trưởng cho biết, sắp tới Luật Đất đai sẽ tiếp tục sửa đổi cho phù hợp với tình hình mới vì đây là một trong những luật nền tảng cho mọi luật khác. Vì vậy, việc nhận diện những khó khăn, vướng mắc trong thực hiện triển khai dự án đầu tư có sử dụng đất để có các kiến nghị, đề xuất hoàn thiện pháp luật là rất cần thiết.
Thận trọng khi phân cấp toàn bộ công tác giải phóng mặt bằng cho cấp xã
Chỉ rõ các bất cập hiện tại, ông Châu Hoàng Thân, giảng viên Khoa Luật, Trường Đại học Cần Thơ đã nêu 3 nhóm quy định liên quan cần tháo gỡ khó khăn cho các dự án đầu tư.
Về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, theo ông Thân, sau khi sáp nhập 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh, việc rà soát và điều chỉnh quy hoạch là cấp bách nhất. Thực tế này đòi hỏi cần sửa đổi toàn diện chương về quy hoạch trong Luật Đất đai theo hướng tập trung tạo ra “không gian phát triển mới” chứ không chỉ đơn thuần là thay đổi cấp quản lý.
Về công tác giải phóng mặt bằng, ông Thân cũng đề nghị thận trọng khi phân cấp toàn bộ công tác giải phóng mặt bằng cho cấp xã, vì có thể không đảm bảo về năng lực. Đồng thời, cần xây dựng một “quy trình thu hồi đất rút gọn” linh hoạt hơn cho các trường hợp cụ thể, ví dụ khi nhà đầu tư đã tự thỏa thuận được phần lớn diện tích. Đối với các dự án lớn, liên tỉnh (như đường cao tốc), ông Thân đề nghị cần có cơ chế giải phóng mặt bằng đặc thù, khác với cơ chế phân cấp thông thường.
Về các phương thức tiếp cận đất đai, ông Thân kiến nghị xem xét lại thời hạn giải phóng mặt bằng, quy định 36 tháng như hiện nay là quá dài so với thời hạn ứng vốn của nhà đầu tư (6 tháng) và hiệu lực của thông báo thu hồi đất (12 tháng). Đồng thời, Luật cần quy định rõ cách xử lý tiền ứng vốn của nhà đầu tư nếu Nhà nước không giải phóng mặt bằng thành công.
Liên quan đến thỏa thuận nhận quyền sử dụng đất, để khuyến khích cơ chế này, giúp giảm gánh nặng giải phóng mặt bằng cho Nhà nước, luật cần có chính sách hỗ trợ tài chính cho nhà đầu tư thay vì thu các khoản phí chuyển đổi mục đích sử dụng đất ngay từ đầu, Nhà nước có thể chia sẻ lợi nhuận sau khi dự án đi vào khai thác.
Cần quyết tâm xây dựng cơ chế phục vụ
Ông Lê Thanh Hoàn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cho rằng, những khó khăn, vướng mắc và chồng chéo không chỉ tồn tại trong Luật Đất đai mà còn trong các lĩnh vực khác.
Vì vậy, Quốc hội đã ban hành các nghị quyết, điển hình là Nghị quyết 206, nhằm tạo ra một cơ chế đặc biệt để xử lý các vướng mắc pháp luật. Theo đó, cho phép Chính phủ có thể ban hành các nghị quyết để xử lý ngay các vấn đề cấp bách mà không cần chờ đến kỳ họp của Quốc hội. Đây là một cơ chế chưa từng có, giao cho Chính phủ thực hiện ngay các giải pháp để đảm bảo tháo gỡ khó khăn trước ngày 1/3/2027.
Ông Lê Thanh Hoàn cũng đánh giá, Luật Đất đai hiện hành còn nhiều điểm chưa sát với thực tiễn và gây ra nhiều khó khăn. Do đó, Trung ương đã có chỉ đạo phải tiếp tục sửa đổi Luật Đất đai trong thời gian tới.
Kỳ vọng rằng việc sửa đổi Luật Đất đai lần này sẽ thực sự tháo gỡ được các khó khăn, vướng mắc, ông Hoàn nhấn mạnh rằng, cần có một sự thay đổi trong tư duy, theo đó các cơ quan nhà nước phải có tinh thần phục vụ doanh nghiệp và người dân. Không nên để doanh nghiệp và người dân phải “đi xin” khi gặp khó khăn mà cần quyết tâm xây dựng cơ chế phục vụ…
Thứ trưởng Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc cho biết, với vai trò là cơ quan thẩm định, Bộ sẽ cùng các Bộ, ngành, toàn xã hội nhận diện, định vị đúng và trúng các điểm nghẽn, những bất cập cần tháo gỡ trong Luật Đất đai, sao cho bảo đảm được lợi ích hài hòa giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Bộ Tư pháp sẽ tổng hợp, phân loại các ý kiến để gửi đến các cơ quan chức năng, Bộ, ngành liên quan, phục vụ cho quá trình sửa đổi Luật Đất đai nói riêng và các luật khác nói chung trong thời gian tới.
HƯƠNG NGUYÊN