Góc khuất kiểm tra giới tính trong thể thao đỉnh cao

4 giờ trướcBài gốc

Những ngày không bình yên

Bóng chuyền Việt Nam vừa trải qua những ngày đầy sóng gió ở sân chơi quốc tế. Câu chuyện bắt đầu sau chuỗi trận ấn tượng của đội U21 nữ Việt Nam tại giải vô địch U21 nữ thế giới 2025. Giải đấu chứng kiến một số cá nhân của U21 nữ Việt Nam có màn thể hiện ấn tượng, cùng thông số vượt xa tiêu chuẩn của VĐV cùng lứa tuổi.

Công tác kiểm tra giới tính vận động viên thường diễn ra ở các giải trẻ.

Từ màn thể hiện "ngoại hạng" đó, VĐV nói trên tạm thời không được thi đấu tại giải vô địch U21 nữ thế giới 2025 với lý do cần xác minh thêm thông tin trên giấy tờ. Cuối cùng, Liên đoàn Bóng chuyền Thế giới (FIVB) nói VĐV bị truất quyền thi đấu, những trận của đội Việt Nam có VĐV trên tranh tài cũng buộc phải hủy kết quả.

Thông tin FIVB đưa ra khiến người hâm mộ Việt Nam cảm thấy bất ngờ. U21 nữ Việt Nam tưởng như đã vào nhóm 16 đội mạnh nhất, giờ phải xuống đấu với những đội nhóm dưới. Những thông tin liên quan đến nguyên nhân VĐV bị cấm thi đấu không được đưa ra đầy đủ từ người trong cuộc.

Không phải truyền thông Việt Nam, những nước sốt sắng nhất trong việc đưa tin về vụ việc trên là 2 kình địch trong khu vực Đông Nam Á, Thái Lan và Indonesia. Theo thông tin của báo chí 2 quốc gia này, VĐV Việt Nam bị nghi ngờ về giới tính thực sự, qua đó bị loại khỏi giải đấu.

"Đó là chuyện cá nhân của VĐV, nên HLV và ban tổ chức, ngay cả trên phạm vi quốc tế, cũng muốn tránh công khai danh tính để giữ thể diện cho họ. Bởi, nếu vào giải đấu mới xác minh và loại VĐV nghĩa là ban tổ chức có sơ suất từ đầu", một HLV nói. Nhưng đó cũng là nguồn cơn tranh cãi.

Đội bóng chuyền U21 nữ Việt Nam bị loại khỏi nhóm 16 đội mạnh nhất.

FIVB vô tình đẩy mọi chuyện đi xa hơn, khi họ không cung cấp thông tin chi tiết. Tổ chức này chỉ đưa ra thông báo truất quyền thi đấu của VĐV Việt Nam kèm ghi chú "không giải thích thêm". Vậy trường hợp của đội bóng chuyền U21 nữ Việt Nam có phải điều cá biệt trong lịch sử không?

Nhìn về lịch sử, thể thao thế giới từng chứng kiến nhiều sự việc gây tranh cãi liên quan đến giới tính của VĐV. Ở từng môn thi đấu, từng giải đấu, ban tổ chức lại có cách giải quyết khác nhau. Trong quá khứ, tại Olympic, ban tổ chức kiểm tra giới tính VĐV bằng cách xác minh thông tin trên giấy tờ như giấy khai sinh, căn cước công dân.

Ngoài ra, thành viên Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) có thể yêu cầu VĐV cởi bỏ quần áo và kiểm tra bộ phận trên cơ thể. Cách làm trên gây tranh cãi vì khiến phẩm giá VĐV bị xâm phạm. Ngoài ra, một số VĐV từng bị kết luận là nam giới, sau này vẫn có thể lập gia đình và sinh con.

Phương pháp "xác minh thông tin trên giấy tờ" và "kiểm tra trực quan", vì thế, không đảm bảo thông tin chính xác. Điều này càng phức tạp hơn trong trường hợp VĐV là người mang nhiễm sắc thể giới tính dị biệt. Vì vậy, trong những năm gần đây, việc xác định giới tính VĐV diễn ra theo hướng tìm đến bản chất về mặt sinh học.

Quá rõ ràng là không tốt?

Hiệp hội Boxing Quốc tế (IBA), cơ quan bị IOC phế truất quyền tổ chức môn Boxing cấp độ Olympic, là một trong những đơn vị đầu tiên làm rõ vấn đề giới tính của VĐV. Họ đưa ra nhiều dẫn chứng, số liệu cho thấy VĐV cần được xác định giới tính bằng nhiễm sắc thể sinh học. Bởi, đó là nhân tố quyết định đến thể chất bẩm sinh của VĐV.

Theo số liệu được IBA đưa ra, VĐV nam, có thể chất hoàn toàn vượt trội so với VĐV nữ. Mọi chỉ số về lượng hồng cầu trong máu, khả năng tải oxy, dung tích phổi, sức bền cơ bắp, độ dẻo dai của dây chằng... ở VĐV nam đều cao hơn nữ tới 50-70%. Vì thế, xác định giới tính VĐV là cần thiết.

Ở thời điểm hiện tại, việc kiểm tra giới tính VĐV qua nhiễm sắc thể được thực hiện thông qua xét nghiệm máu. Mẫu máu VĐV được thu thập, rồi chuyển đến các phòng thí nghiệm chuyên dụng. Qua đó, các chuyên gia sẽ phân tách, giám định nhiễm sắc thể giới tính và có kết luận cuối cùng.

Lin Yu Ting là 1 trong 2 vận động viên Boxing vướng cáo buộc mang giới tính nam.

Cách làm trên được xem là phương pháp giám định giới tính VĐV chính xác nhất. Mỗi kết luận VĐV là nam hay nữ đều được xác minh dựa trên khía cạnh giải phẫu sinh học, thay vì ngoại hình. Tuy nhiên, kiểm tra giới tính VĐV được xem là việc làm nhạy cảm. Nó có thể gây nhiều tranh cãi, thậm chí bị quy chụp mang tính xúc phạm, hạ thấp danh dự VĐV.

Câu chuyện về giới tính của VĐV, nếu thực sự "có vấn đề", sẽ trở thành bê bối lớn nếu nó diễn ra ở những sân chơi lớn nhất. 1 năm trước, IOC và Olympic Paris từng nhận vô vàn chỉ trích vì để 2 VĐV Boxing Imane Khelif và Lin Yu Ting thi đấu. Họ từng bị IBA cấm tranh tài vì mang nhiễm sắc thể nam, nhưng IOC cho là hợp lệ.

Vì lý do trên, công tác giám định giới tính VĐV thường chỉ thực hiện tại các giải đấu ở cấp độ trẻ. Ban tổ chức cũng chỉ thực hiện khi nhiều đoàn, đội tuyển quốc tế có ý kiến. Khiếu nại thường xoay quanh một vài VĐV nào đó thi đấu quá nổi bật, đồng thời phô diễn thể chất vượt xa giới hạn của VĐV nữ thông thường như trường hợp của U21 nữ Việt Nam.

Thông tin, vì thế, thường không được công bố công khai, mà diễn ra theo hướng ban tổ chức thông báo và "không có bình luận gì thêm". Đó là cách FIVB đã làm với các VĐV Việt Nam. Điều này được xem như phương án hợp lý để bảo vệ cho danh dự VĐV, nhưng vô tình gây tranh cãi khi thông tin không được công bố đầy đủ.

Những chuyện bên lề

Trước câu chuyện của đội bóng chuyền U21 nữ, thể thao Việt Nam từng chứng kiến một số sự việc tương tự tại sân chơi quốc tế. Nhưng ở thời điểm 7-8 năm trước, tranh cãi thường diễn ra khá thầm lặng. Ngoài ra, nó cũng không diễn ra ở những môn thể thao quốc dân, nên bê bối không hiện lên mạng xã hội như hiện nay.

Imane Khelif đã không thi đấu trong 1 năm qua.

"Nếu quốc tế ra thông báo cấm thi đấu với VĐV Việt Nam, điều đó có nghĩa là họ sở hữu bằng chứng rõ ràng", một cựu cán bộ quản lý thể thao tại Việt Nam chia sẻ. Người này (xin giấu tên) nói thêm, vào năm 2017, một VĐV Việt Nam thể hiện thành tích tốt tại giải quốc tế. Ngay sau đó, nhiều quốc gia có ý kiến giám định giới tính VĐV.

Để phía Việt Nam tâm phục khẩu phục về kết luận cuối cùng, cơ quan quốc tế cho phép Việt Nam được tự kiểm tra công tác xét nghiệm, giám định giới tính VĐV. Việc này được tiến hành độc lập ở 3 bệnh viện lớn hàng đầu Việt Nam. Kết quả sau đó không khác với thông báo phía quốc tế đưa ra.

Chia sẻ thêm về chuyện giới tính VĐV trong thi đấu thể thao đỉnh cao, một HLV nói: "Công tác huấn luyện yêu cầu HLV phải biết thế nào là khác biệt thể chất giữa VĐV nam-nữ. Nếu người bình thường còn nhìn ra VĐV nào bất thường, chẳng lẽ người làm chuyên môn lại không nhìn được".

Bàn luận sâu hơn về câu chuyện VĐV mang giới tính nữ nhưng sở hữu thể chất khác biệt, không ít HLV từng chia sẻ câu chuyện tế nhị họ trải qua. Một HLV nữ giãi bày: "Em phải biết, có những trường hợp, nhìn qua tưởng như là vậy, nhưng nhìn kỹ hơn thì nó... không phải như vậy. Chuyện đó nhạy cảm, nhưng không làm không được".

Liên quan đến việc xác minh giới tính của VĐV thể thao, bóng đá có thể được xem là môn tiến xa nhất. Tại những giải đấu cấp độ khu vực, cũng như châu lục và thế giới, toàn bộ cầu thủ được kiểm tra, giám định giới tính về mặt sinh học. Việc này được thực hiện từ sớm, để không bỏ lọt bất cứ trường hợp nào bất thường.

Khi biết thông tin về việc bóng đá xác minh giới tính rõ ràng ra sao, một HLV thể thao đỉnh cao cho biết, môn thể thao vua có thể làm vậy vì nguồn lực đầu tư rất lớn. Một đội bóng nữ cấp địa phương ở Việt Nam cũng có số lượng VĐV, HLV và ngân sách đầu tư tương đương đội tuyển quốc gia của một môn thể thao thành tích cao. Chính nguồn lực hạn chế đã dẫn tới những câu chuyện không rõ ràng.

Nhà vô địch Olympic "nam tính" tuyên bố giải nghệ?

Tại Olympic Paris 2024, Imane Khelif là 1 trong 2 VĐV Boxing nữ bị cáo buộc mang giới tính nam. Người còn lại, Lin Yu Ting, không được đề cập đến quá nhiều, còn tên và hình ảnh Khelif xuất hiện khắp các phương tiện truyền thông. Cô giành HCV Thế vận hội cùng vô vàn sự hoài nghi về giới tính thực sự của mình.

Trong thời gian Olympic Paris diễn ra, Chủ tịch IOC Thomas Bach nói Khelif thi đấu hợp lệ. Cô được phép tranh tài vì "vẫn tham dự nhiều giải đấu quốc tế trước đó", và "được giáo dục, nuôi nấng như một phụ nữ". Tuy nhiên, luận điểm này, nếu xét nghĩa, rõ ràng không phủ nhận mối nghi ngờ Khelif là nam giới về mặt sinh học.

Mới đây, tổ chức mới được IOC công nhận là World Boxing đã đưa ra tiêu chuẩn xác định giới tính VĐV trong thi đấu cấp độ Olympic. Chỉ ít ngày sau khi World Boxing đưa ra bộ tiêu chuẩn trên, Imane Khelif quyết định không tham dự giải vô địch thế giới 2025. Cô thậm chí đã không thi đấu bất cứ giải nào khác sau Olympic Paris.

Theo thông tin từ một HLV từng làm việc cùng Imane Khelif, võ sĩ này đã quyết định giải nghệ sau khi giành HCV Olympic. Cá nhân Khelif lập tức phủ nhận thông tin này. Tuy nhiên, cô không cho biết thời điểm mình trở lại thi đấu. Từng có thông tin cho thấy Khelif muốn chuyển sang Boxing chuyên nghiệp, nhưng điều đó chưa được xác nhận.

Đơn Ca

Nguồn ANTG : https://antg.cand.com.vn/kinh-te-van-hoa-the-thao/goc-khuat-kiem-tra-gioi-tinh-trong-the-thao-dinh-cao-i779531/