Như PLO đã đưa tin, ngày 23-7, Công an TP.HCM cho biết các đơn vị nghiệp vụ đã phối hợp triệt phá một đường dây mua bán, tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy. Trong quá trình truy xét đường dây này, lực lượng Công an phát hiện Trần Phú Long (36 tuổi) và Nguyễn Công Trí (46 tuổi, nghề nghiệp: thiết kế thời trang, thường được biết đến với tên gọi nhà thiết kế Nguyễn Công Trí) có liên quan.
Hai người này bị phát hiện cùng sử dụng trái phép chất ma túy vào tối 23-6 tại nhà riêng ở phường Tân Hưng, TP.HCM.
Nguyễn Công Trí tại cơ quan điều tra. Ảnh: CA
Từ đây, nhiều bạn đọc thắc mắc, sử dụng ma túy thì có bị xử lý hình sự hay không?
Trao đổi với PLO, ThS Nguyễn Đức Hiếu cho biết, hệ thống pháp luật Việt Nam không có một khái niệm chính thức, đầy đủ về hồi tố. Tuy nhiên, tại Điều 7 BLHS quy định luật hình sự chỉ được áp dụng hồi tố (tức áp dụng cho các hành vi xảy ra trước khi luật có hiệu lực) khi có lợi như giảm nhẹ tội danh, giảm hình phạt, bổ sung tình tiết giảm nhẹ; trong trường hợp gây bất lợi như quy định một tội phạm mới, một hình phạt nặng hơn, một tình tiết tăng nặng... thì không được áp dụng hồi tố.
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự (BLHS) 2025 (có hiệu lực kể từ ngày 1-7-2025) đã bổ sung tội danh mới là tội sử dụng trái phép chất ma túy tại Điều 256a.
Theo đó, người nào sử dụng trái phép chất ma túy thuộc một trong bốn trường hợp sau, thì bị phạt tù 2-3 năm:
- Đang trong thời hạn cai nghiện ma túy hoặc điều trị nghiện các chất ma túy bằng thuốc thay thế theo quy định của Luật Phòng, chống ma túy.
- Đang trong thời hạn quản lý sau cai nghiện ma túy theo quy định của Luật Phòng, chống ma túy.
- Đang trong thời hạn 2 năm kể từ ngày hết thời hạn quản lý sau cai nghiện ma túy và trong thời hạn quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy theo quy định của Luật Phòng, chống ma túy.
- Đang trong thời hạn 2 năm kể từ khi tự ý chấm dứt cai nghiện ma túy tự nguyện hoặc điều trị nghiện các chất ma túy bằng thuốc thay thế theo quy định của Luật Phòng, chống ma túy.
Trường hợp tái phạm về tội này thì bị phạt tù từ 3 năm đến 5 năm.
Theo ThS Hiếu, hành vi sử dụng trái phép chất ma túy trước ngày 1-7-2025 sẽ bị xử phạt hành chính theo Nghị định 144/2021. Cụ thể, người vi phạm sẽ phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền 1-2 triệu đồng; tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính...
Hành vi này sau ngày 1-7-2025 đã được chuyển hóa thành tội phạm hình sự đối với bốn trường hợp như đã nêu trên. Đây là một sự thay đổi pháp lý bất lợi cho người vi phạm vì phát sinh trách nhiệm hình sự đối với hành vi từng không phải là tội phạm.
Điều đó đặt ra yêu cầu chỉ có thể áp dụng từ thời điểm luật có hiệu lực trở đi, tức từ ngày 1-7-2025 và không được áp dụng hồi tố đối với những hành vi xảy ra trước thời điểm này.
Từ đó, ThS Hiếu cho rằng, trường hợp một người sử dụng trái phép chất ma túy trước ngày 1-7-2025 và giả sử người này thuộc một trong 4 trường hợp tại Điều 256a thì hành vi đó vẫn không cấu thành tội sử dụng trái phép chất ma túy, do thời điểm trước 1-7-2025, Luật sửa đổi, bổ sung BLHS 2025 chưa có hiệu lực thi hành.
Còn từ 1-7-2025, người có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy thì sẽ bị xử lý hình sự nếu thuộc một trong bốn trường hợp nêu tại Điều 256a; không thuộc bốn trường hợp trên thì bị xử lý hành chính.
Như vậy, theo chúng tôi, có khả năng ông Công Trí sẽ bị xem xét trách nhiệm hình sự về tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy hoặc tội danh khác liên quan đến mua, bán, vận chuyển hay tàng trữ trái phép chất ma túy.
CẨM HỒNG