Góp ý về quy định HĐND khi sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013

7 giờ trướcBài gốc

Đại biểu HĐND tỉnh tiếp xúc cử tri tại huyện Thống Nhất. Ảnh: H.Thảo

Điều 111 dự kiến sửa đổi thành: “1. Chính quyền địa phương được tổ chức ở các đơn vị hành chính (ĐVHC) của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. 2. Chính quyền địa phương gồm có HĐND và UBND được tổ chức ở ĐVHC phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quy định”.

Hạn chế lạm quyền

Dự thảo như trên có nghĩa là không nhất thiết ở ĐVHC nào cũng sẽ có HĐND, mà tùy đặc điểm đơn vị đó, Quốc hội sẽ quy định cụ thể.

UBND cấp tỉnh, cấp xã cũng là cơ quan đại diện cho người dân, người dân làm chủ không chỉ thông qua MTTQ, các tổ chức chính trị - xã hội, đại biểu dân cử, mà còn thông qua UBND. Tuy nhiên, UBND, tức cơ quan hành chính, thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước và cũng được giao quyền lực lớn. Quyền lực của cấp tỉnh, cấp xã, nhất là cấp xã sau sắp xếp dự kiến sẽ được giao nhiều thẩm quyền lớn, vì vậy rất dễ dẫn tới việc lạm quyền.

Để hạn chế việc lạm quyền của cơ quan hành chính có rất nhiều cơ chế để kiểm soát quyền lực, song việc giám sát và kiểm soát quyền lực của HĐND vẫn là cách mang tính chính danh, quyền lực và đúng với cơ chế hoạt động của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa mà chúng ta đang phấn đấu xây dựng.

HĐND là một thiết chế dân chủ, gần gũi và gắn bó với người dân trên địa bàn, là tổ chức đại diện cho cử tri, giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước, vì vậy, việc quy định ở đâu có cơ quan hành chính ở đó phải có HĐND là phù hợp.

Vì vậy, ở đâu có cơ quan hành chính thì ở đó phải có HĐND để giám sát, kiểm soát quyền lực của cơ quan hành chính nhà nước. Do đó, Điều 111 Hiến pháp sửa đổi nên là: “Chính quyền địa phương gồm có HĐND và UBND được tổ chức ở ĐVHC của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”.

Thực tế trong suốt nhiều năm qua, chúng ta đã từng thí điểm không tổ chức HĐND cấp quận và phường ở một số địa phương, dù có tiết kiệm được nguồn ngân sách đáng kể, song kết quả cuối cùng vẫn không như mong đợi và có nhiều phát sinh, bất cập trong quá trình thực hiện. Trước đây, khi chúng ta thí điểm mô hình này vì bộ máy cồng kềnh, biên chế đông, nhưng tới đây, các hạn chế này đã được khắc phục bằng cách sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện, sáp nhập cấp xã.

Phải có cơ chế giám sát quyền lực

Trong cơ cấu tổ chức hệ thống chính trị ở nước ta hiện nay, không hẳn cứ không tổ chức HĐND thì sẽ không phát huy được quyền làm chủ của nhân dân. Ở nước ta, quyền làm chủ của nhân dân được thực hiện thông qua nhiều “kênh” khác nhau, có thể được thực hiện bằng hình thức trực tiếp khi người dân góp ý trực tiếp với cơ quan chính quyền, có thể thông qua các tổ chức mà người dân là thành viên…

Trong thực tế, không phải khi nào lợi ích của các cơ quan nhà nước cũng thống nhất với lợi ích của người dân. Vì vậy, nguyên tắc ở đâu có quyền lực, ở đó phải có cơ chế giám sát quyền lực là hợp lý. Hiện nay, mặc dù đã có quy định về giám sát của MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội nhưng những kết luận giám sát của MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội chỉ mang tính khuyến cáo mà không có thẩm quyền quyền lực để buộc các cơ quan nhà nước phải thi hành.

Trong thực tế thời gian qua, HĐND cấp quận, phường ở một số nơi chưa phát huy được vai trò, trách nhiệm không phải do bản chất của tổ chức này, mà do cách thức vận hành tạo ra. Nếu làm đúng chức năng nhiệm vụ, HĐND các cấp, đại biểu HĐND các cấp có trách nhiệm rất nặng nề. Xin đơn cử, giả sử công chức phụ trách cấp phép xây dựng ở phường, xã gây khó khăn cho người dân về quy trình cấp phép, người dân có thể gặp trực tiếp đại biểu HĐND của phường, xã để trình bày và đề nghị (yêu cầu) đại biểu HĐND có ý kiến với chính quyền.

Ngoài chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND thì đại biểu HĐND, nhất là cấp xã, tới đây còn là người đại diện cho nhân dân, gắn bó mật thiết với nhân dân nơi đại biểu đại diện. Do đó, việc đại biểu HĐND chỉ “xuân thu nhị kỳ” mỗi năm vài lần họp là chưa làm đúng chức năng, nhiệm vụ. Đại biểu HĐND, nhất là cấp xã, phải thật sự là người đại diện, người bảo vệ cho lợi ích chính đáng của người dân.

Để HĐND cấp xã, nhất là sau sáp nhập, phát huy được vị trí, vai trò, trách nhiệm quan trọng của mình, cần phải có cơ chế tạo điều kiện cho tổ chức này hoạt động. Trước hết, cần phải đổi mới cách bầu cử, lựa chọn đại biểu để có thể bầu được những đại biểu thật sự có trí tuệ, bản lĩnh, ít hoặc không gắn với các chức vụ bên Đảng, Nhà nước. Đó có thể là những cựu chiến binh, những trí thức, chủ doanh nghiệp ở địa phương, những người có uy tín trong cộng đồng như: già làng, trưởng bản, các vị lão thành cách mạng, chức sắc tôn giáo, cán bộ về hưu… Nếu làm được như vậy, HĐND, đại biểu HĐND sẽ thật sự hoạt động có hiệu quả.

Tiến sĩ Vũ Trung Kiên

(Học viện Chính trị khu vực II)

Nguồn Đồng Nai : https://baodongnai.com.vn/chinh-tri/202505/gop-y-ve-quy-dinh-hdnd-khi-sua-doi-bo-sung-hien-phap-nam-2013-068394f/