Vị thuốc quý
Theo Đông y, gừng có vị cay, tính ấm, được sử dụng để chữa phong hàn, giữ ấm họng, chữa đầy hơi, đau bụng… Y học hiện đại chứng minh, gừng chứa nhiều hoạt chất giúp chống viêm, kháng khuẩn và hỗ trợ tiêu hóa hiệu quả. Việc sử dụng gừng thường xuyên có thể giảm đau khớp, đau cơ, đặc biệt ở những người mắc bệnh viêm khớp mạn tính như viêm khớp dạng thấp hay thoái hóa khớp.
Một trong những công dụng nổi bật nhất của gừng là thúc đẩy tiêu hóa. Gừng giúp tăng tiết enzyme tiêu hóa, làm dịu hệ tiêu hóa, giảm đầy hơi và buồn nôn. Nhiều người vẫn giữ thói quen nhai lát gừng hoặc uống trà gừng sau bữa ăn để dễ tiêu hơn. Một cốc nước gừng ấm có thể thay thế thuốc chống say xe. Khi thời tiết trở lạnh, một ly trà gừng nóng kèm mật ong và vài giọt chanh có thể là “liều thuốc” đơn giản mà hiệu quả.
Gia vị không thể thiếu trong ẩm thực
Vị cay, thơm và ấm của gừng không chỉ giúp món ăn thêm hấp dẫn mà còn có tác dụng khử mùi tanh, kích thích vị giác. Một trong những món ăn không thể thiếu sự xuất hiện của gừng là canh cải. Canh rau cải xanh hay rau cải mơ nấu cá rô (hoặc thịt nạc) mà có chút gừng đập dập là bát canh đủ dậy mùi thơm. Khi luộc rau cải mèo hoặc cải bắp cũng chỉ cần cho thêm vài sợi gừng thái chỉ là món ăn đủ hoàn hảo.
Món cá diếc, cá quả, cá mương... kho tương gừng là món ăn quen thuộc trong mâm cơm ngày lạnh. Vị cay nồng của gừng hòa quyện với nước mắm, ớt, tiêu… tạo nên hương vị đậm đà, đưa cơm. Vì thế dân gian mới có câu “có cá đổ vạ cho cơm”. Ở miền biển, cá nục kho gừng, cá bống kho gừng là món ăn dân dã nhưng đậm đà bản sắc. Mùi gừng thơm nồng giúp át mùi tanh của cá và làm nổi bật vị ngọt tự nhiên của món này.
Các loại canh cá nấu chua cũng thường được thêm vào vài sợi gừng thái chỉ, như một cách kích thích vị giác. Trứng vịt lộn - món ăn được nhiều tạp chí ẩm thực thế giới xếp vào top “món ăn kinh dị nhất thế giới” - khi ăn cũng cần phải đưa đẩy thêm chút gừng, chút răm, dấm tỏi, ớt...
Gừng còn xuất hiện trong các món chè truyền thống như chè trôi nước, chè bà ba, hay mứt gừng ngày Tết. Vị ngọt thanh của đường, cái cay ấm của gừng tạo nên sự hài hòa tinh tế cho món ăn.
Trong nhiều món ăn như thịt bò cuốn lá cải, gỏi cuốn, cá nục hấp cuốn bánh tráng... người Việt thường dùng nước mắm gừng để tăng hương vị. Nước mắm pha với gừng băm, tỏi, chanh, ớt… tạo nên sự cân bằng giữa cay - chua - mặn - ngọt. Đặc biệt là ốc luộc, ốc biển hay ốc nhồi nước ngọt đều phải chấm với nước mắm gừng - sả - lá chanh. Quen thuộc đến nỗi, cứ ngửi thấy mùi nước mắm gừng là nghĩ ngay ra ốc luộc.
Gừng còn để pha các loại trà cho ngày mùa đông lạnh. Một vài lát gừng, xíu mật ong và nước nóng là thành thức uống rất tốt cho sức khỏe. Từ gian bếp cho đến y học dân gian, từ món ăn mộc mạc cho đến thức uống thanh tao, gừng đã khẳng định vai trò không thể thay thế trong đời sống người Việt. Trong một thời đại mà nhiều người quay lại với các phương pháp tự nhiên và thực phẩm sạch, củ gừng càng được trân trọng như một loại “siêu thực phẩm” của phương Đông.
Thiên An