Hà Nội kiến tạo hệ sinh thái sáng tạo làng nghề với những chính sách hỗ trợ chưa từng có tiền lệ

một giờ trướcBài gốc

Lần đầu tiên, Hà Nội xây dựng một chiến lược phát triển toàn diện, gắn sự hỗ trợ về cơ chế ưu đãi với định hướng kiến tạo hệ sinh thái sáng tạo, nhằm đưa làng nghề trở thành động lực mới của công nghiệp văn hóa, du lịch và kinh tế nông thôn trong thập niên tới.

Đổi mới tư duy

Tại Kỳ họp thứ 28 HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, đại biểu Vũ Mạnh Hải, Chủ tịch Hội nghệ nhân thợ giỏi Thành phố, nhấn mạnh vai trò đặc biệt của các làng nghề đối với cấu trúc kinh tế – xã hội của Thủ đô.

Ông Hải đưa ra ví dụ rất cụ thể tại làng gốm Bát Tràng thu hút từ 3.000 đến 10.000 lao động thường xuyên, tham gia vào chuỗi cung ứng hàng hóa, nông sản, thực phẩm, đồ thủ công và tiêu dùng. Điều đó cho thấy làng nghề không chỉ giữ lại trầm tích văn hóa mà còn đóng góp trực tiếp vào tăng trưởng, tạo việc làm và ổn định đời sống người dân.

Tuy nhiên, trước sức ép của hội nhập quốc tế, quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng và yêu cầu bền vững, làng nghề truyền thống đang phải đối mặt với nhiều thách thức về công nghệ, hạ tầng, môi trường và nhân lực. Theo đó, Hà Nội buộc phải thay đổi tư duy, chuyển từ bảo tồn thụ động sang phát triển chủ động, từ sản xuất nhỏ lẻ sang mô hình hệ sinh thái.

Để nâng cao hiệu quả, các làng nghề cần phải được nhìn nhận như một không gian kinh tế, văn hóa, du lịch thống nhất. Làng nghề không còn chỉ là nơi sản xuất mà là môi trường sáng tạo, nơi kết tinh tinh thần vùng đất, trí tuệ của nghệ nhân và câu chuyện của lịch sử.

PGS.TS Đặng Mai Anh cho rằng muốn sản phẩm làng nghề vươn xa, câu chuyện sản phẩm phải được chú trọng ngay từ khâu thiết kế, từ chất liệu, hoa văn đến màu sắc và công năng. Xu hướng thủ công mỹ nghệ năm 2026 và những năm sau sẽ là sự hòa quyện giữa truyền thống và hiện đại, chú trọng yếu tố bền vững, sự cá nhân hóa và tính bản sắc.

Trong khi đó, chuyên gia văn hóa Vũ Hy Thiều nhìn nhận mỗi làng nghề hoàn toàn có thể trở thành một điểm đến du lịch hấp dẫn nếu được đầu tư đúng hướng. Khi sản phẩm gắn liền với trải nghiệm, khi văn hóa được kể bằng ngôn ngữ của du lịch, giá trị gia tăng của hàng thủ công sẽ cao hơn nhiều so với mô hình bán hàng truyền thống.

Đột phá chính sách

Điểm đáng chú ý nhất trong tiến trình phát triển làng nghề Hà Nội thời gian tới chính là Nghị quyết mới được HĐND Thành phố thông qua và sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2026. Đây là bộ chính sách được đánh giá là toàn diện và mạnh mẽ nhất từ trước đến nay trong lĩnh vực hỗ trợ làng nghề.

Trọng tâm đầu tiên của nghị quyết là ưu đãi cho đội ngũ nghệ nhân, những người giữ lửa cho nghề truyền thống. Các mức hỗ trợ một lần từ 20 - 40 triệu đồng tùy danh hiệu và mức bồi dưỡng truyền dạy lên tới 500.000 đồng mỗi buổi thể hiện rõ quan điểm “giữ người trước khi giữ nghề”.

Trong bối cảnh 60 – 70% lao động ở nhiều làng nghề là người lớn tuổi và lực lượng trẻ đang rời làng để tìm việc thu nhập cao hơn, chính sách này có ý nghĩa như một cam kết của chính quyền đối với lực lượng nòng cốt của ngành nghề thủ công.

Hà Nội ban hành nhiều ưu đãi mới với nghệ nhân làng nghề.

Bên cạnh hỗ trợ nghệ nhân, Hà Nội cũng tập trung tháo gỡ những điểm nghẽn lớn trong sản xuất. Chính sách hỗ trợ 50% chi phí mua máy móc, dây chuyền mới với mức tối đa 500 triệu đồng/cơ sở được kỳ vọng tạo cú hích để đưa công nghệ sạch, công nghệ tiết kiệm năng lượng và các quy trình sản xuất đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế vào làng nghề.

Bài học của Bát Tràng khi chuyển từ lò than sang lò gas, giúp nâng tỉ lệ sản phẩm đạt chuẩn lên 85–90% và giảm ô nhiễm môi trường, cho thấy đầu tư công nghệ là con đường duy nhất để nâng cấp làng nghề trong thời kỳ mới.

Ngoài ra, Thành phố cũng hỗ trợ mạnh cho các cơ sở phải di dời khỏi khu dân cư, từ chi phí tháo dỡ đến ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp và miễn giảm tiền thuê đất trong thời gian dài, nhằm bảo đảm hài hòa giữa phát triển sản xuất và yêu cầu bảo vệ môi trường.

Cũng cần nói thêm, một trụ cột quan trọng khác trong chiến lược phát triển làng nghề của Hà Nội là chuyển đổi số. Theo chuyên gia, hạ tầng số phải trở thành yêu cầu cấp thiết. Các hệ thống truy xuất nguồn gốc, sàn thương mại điện tử, nền tảng giới thiệu sản phẩm và chương trình đào tạo kỹ năng số cho lao động trẻ được đề xuất như giải pháp then chốt để làng nghề tiếp cận thị trường rộng lớn và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Khi công nghệ số gắn với văn hóa và du lịch, sản phẩm làng nghề sẽ có đời sống mới, tiếp cận khách hàng xuyên biên giới thay vì chỉ bán trong phạm vi địa phương.

Hóa giải điểm nghẽn

Các làng nghề đang đứng trước nhiều vận hội mới, tuy nhiên, khó khăn lớn nhất mà các chuyên gia chỉ ra không phải công nghệ hay hạ tầng, mà là bài toán nhân lực.

Nghệ nhân Nguyễn Văn Tĩnh từ làng nghề Phú Nghĩa thẳng thắn nhìn nhận rằng khoảng cách giữa đào tạo thiết kế – mỹ thuật và thực hành nghề truyền thống vẫn còn rất lớn. Người trẻ có kiến thức hiện đại nhưng thiếu môi trường trải nghiệm, còn người làm nghề lại ngày càng cao tuổi.

Nếu không có cơ chế kết nối giữa nghệ nhân và các trường đại học, không tạo ra mô hình hợp tác giữa nhà khoa học, nghệ sĩ trẻ và người thợ, nghề truyền thống có nguy cơ mai một ngay trong chính không gian tồn tại của nó.

Do đó, bà Hà Thị Vinh đề xuất xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo dành riêng cho làng nghề, nơi người thợ được làm việc với thiết bị hiện đại và giới trẻ có thể tìm thấy cơ hội nghề nghiệp hấp dẫn với thu nhập từ 20 - 30 triệu đồng/tháng.

Ở góc độ hạ tầng giới thiệu sản phẩm, ông Nguyễn Duy Trường, Chủ tịch Hội làng nghề Dệt Phùng Xá, đề xuất hình thành một trung tâm chung giới thiệu câu chuyện của nhiều làng nghề. Đây không chỉ là biện pháp tiết kiệm chi phí đầu tư công, mà còn là cách để xây dựng một “bảo tàng sống” về nghề truyền thống của Thủ đô, tạo điểm đến văn hóa, du lịch mang tính biểu tượng như nhiều nước đã làm.

Khi du khách đến một nơi có thể hiểu được hành trình của gốm Bát Tràng, lụa Vạn Phúc, mây tre Phú Vinh hay thêu Thường Tín, giá trị của sản phẩm thủ công sẽ không chỉ nằm ở hình thức mà ở câu chuyện văn hóa phía sau.

Có thể nói, Hà Nội đang chuyển từ mô hình quản lý làng nghề cũ sang xây dựng hệ sinh thái sáng tạo, kết hợp đồng bộ giữa văn hóa, công nghệ, hạ tầng, nhân lực và thị trường. Mục tiêu của thành phố không chỉ là bảo tồn nghề truyền thống mà là đưa nghề vào chuỗi giá trị của công nghiệp văn hóa, nâng tầm bản sắc Thăng Long trong bối cảnh hội nhập quốc tế, đồng thời tạo động lực phát triển kinh tế nông thôn theo hướng xanh, bền vững và hiện đại.

An Chi

Nguồn Vnbusiness : https://vnbusiness.vn/dia-phuong/ha-noi-kien-tao-he-sinh-thai-sang-tao-lang-nghe-voi-nhung-chinh-sach-ho-tro-chua-tung-co-tien-le-1111130.html