Hà Nội sau mỗi trận mưa lớn: Vì sao ngập úng vẫn là nỗi ám ảnh

4 giờ trướcBài gốc

Từ cuối tháng 9 đến đầu tháng 10 vừa qua, sau hoàn lưu của hai cơn bão số 10 và 11, Hà Nội, dù không nằm trên đường đi trực tiếp của bão, vẫn hứng chịu những trận mưa lớn kéo dài, kèm theo gió mạnh. Lượng mưa dồn dập từ 2 cơn bão liên tiếp đã khiến hàng trăm điểm trên địa bàn thành phố chìm trong biển nước.

Cảnh tượng quen thuộc lại tái diễn: những con phố hóa thành sông, vỉa hè và lòng đường bị nhấn chìm, hệ thống cống rãnh gần như biến mất dưới làn nước đục ngầu. Nhiều tuyến phố ngập sâu đến ngang bánh xe, phương tiện chết máy hàng loạt, người dân phải bỏ xe, bì bõm lội nước, vật lộn đẩy từng chiếc xe trong mưa.

Lượng mưa dồn dập từ 2 cơn bão số 10 và 11 đã khiến hàng trăm điểm trên địa bàn thành phố Hà Nội chìm trong biển nước

Không ít khu vực rơi vào tình trạng ngập sâu khiến giao thông tê liệt hoàn toàn. Nhiều điểm như đường Võ Chí Công, Đại lộ Thăng Long, khu vực Cầu Bươu... phải mất tới vài ngày nước mới rút hết. Tại các khu dân cư ngoại thành Hà Nội như Miêu Nha (phường Xuân Phương) hay các xã Quảng Bị, Trần Phú, tình trạng ngập úng kéo dài nhiều ngày khiến cuộc sống người dân bị đảo lộn: điện bị cắt, không có nước sinh hoạt, nhiều hộ phải tạm rời nhà đi tránh ngập.

Điều đáng nói, nhiều “điểm đen” ngập úng này đã được người dân và báo chí phản ánh suốt nhiều năm, song đến nay tình trạng này vẫn chưa được xử lý dứt điểm.

Do ảnh hưởng của hoàn lưu bão số 10, sau 5 ngày mưa lũ, nhiều khu vực tại xã Quảng Bị (Hà Nội) vẫn chìm trong biển nước

Các chuyên gia cho rằng, quá trình đô thị hóa và bê tông hóa diễn ra nhanh chóng tại Hà Nội là một trong những nguyên nhân chính khiến thành phố ngày càng dễ ngập. Khi diện tích đất trống bị thu hẹp, bề mặt thấm nước tự nhiên gần như biến mất, nước mưa không còn chỗ để thẩm thấu xuống lòng đất, dẫn đến tình trạng ứ đọng trên diện rộng.

Cùng với đó, hệ thống thoát nước của Thủ đô đã trở nên quá tải và lạc hậu. Nhiều tuyến cống, mương và hồ điều hòa được xây dựng từ hàng chục năm trước - khi quy mô đô thị và dân số còn thấp, nay không còn đáp ứng được tốc độ phát triển nhanh chóng của thành phố. Chính sự chênh lệch này khiến Hà Nội thường xuyên “bị động” mỗi khi mưa lớn kéo dài.

Vòng luẩn quẩn ngập úng

TS.KTS. Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho rằng, để giải quyết tình trạng ngập úng, ách tắc thoát lũ hiện nay, cần xem xét toàn diện hệ thống thoát nước mưa, đánh giá xem đã được thiết kế và vận hành đảm bảo hay chưa. Ông nhấn mạnh, hệ thống thoát nước ở Hà Nội phải được quy hoạch theo hướng liên hoàn, đồng bộ và có sự liên kết chặt chẽ giữa các yếu tố cấu thành.

Trước hết, việc phân vùng thoát nước phải được xác định rõ ràng. Từ trước thời kỳ đổi mới, Hà Nội đã được chia thành ba khu vực thoát nước riêng biệt, song đến nay, sự phối hợp giữa các khu vực vẫn còn nhiều bất cập. Bên cạnh đó, hệ thống cống thoát nước - gồm cả cống nổi và cống ngầm, cần được đặc biệt chú trọng. Nhiều tuyến cống ngầm từ thời Pháp thuộc vẫn đang được sử dụng, tuy nhiên, quá trình cải tạo và bổ sung mới còn hạn chế, khiến năng lực tiêu thoát nước chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế.

Một yếu tố quan trọng khác là hệ thống hồ điều hòa. Đây được coi là “lá phổi xanh” giúp điều tiết và giảm tải cho hệ thống thoát nước trong các khu dân cư, công viên cũng như phạm vi toàn thành phố. Tuy nhiên, theo TS. Đào Ngọc Nghiêm, Hà Nội hiện đang thiếu nghiêm trọng hồ điều hòa. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, để đảm bảo cân bằng thoát nước, thành phố cần khoảng 1.200 ha diện tích mặt nước, nhưng thực tế hiện nay còn thiếu rất nhiều.

Các chuyên gia cho rằng, quá trình đô thị hóa và bê tông hóa diễn ra nhanh chóng tại Hà Nội là một trong những nguyên nhân chính khiến thành phố ngày càng dễ ngập

Theo ông Nghiêm, hệ thống thoát nước chỉ hoạt động hiệu quả khi các tiêu chí được đảm bảo tính liên thông và đồng bộ. Hà Nội hiện nay chưa đạt được điều này, nhất là khi yếu tố biến đổi khí hậu đang ngày càng tác động mạnh. Trước đây, lượng mưa trung bình chỉ khoảng 200 mm, nhưng nay đã tăng lên tới 350 mm, thậm chí có những trận mưa vượt quá 400 mm, cao hơn nhiều so với kịch bản dự báo của các dự án thoát nước. Dù thành phố đã hai lần điều chỉnh dự án thoát nước mưa, song lượng mưa vẫn vượt ngưỡng thiết kế, khiến hệ thống quá tải.

Bên cạnh đó, công tác duy tu, bảo dưỡng hệ thống thoát nước và hồ điều hòa cũng chưa được thực hiện thường xuyên, dẫn đến tình trạng bùn cát lắng đọng, gây tắc nghẽn dòng chảy.

Bê tông hóa nhanh, thoát nước chậm

Trao đổi với PV Báo Điện tử VOV, GS. Đặng Hùng Võ - nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, tình trạng ngập úng tại Hà Nội sau mỗi trận mưa lớn là hệ quả của một quá trình phát triển đô thị thiếu quy hoạch đồng bộ, đặc biệt là trong lĩnh vực thoát nước.

Theo ông, ở những thành phố lớn trên thế giới như Paris, hệ thống thoát nước đã được thiết kế từ hàng trăm năm trước với tầm nhìn dài hạn. Ông dẫn chứng hình ảnh trong tiểu thuyết “Những người khốn khổ” của Victor Hugo, khi nhân vật Giăng Van-giăng cõng cô gái Mariuyt đi trong đường cống cao gấp 3 lần chiều cao người trưởng thành.

“Paris đã xử lý bài toán thoát nước từ 300 năm trước. Họ hiểu rằng, nếu không làm như vậy, nước sẽ ứ đọng trên mặt phố. Còn ở Hà Nội, quá trình đô thị hóa chỉ tập trung vào việc xây nhà để bán mà quên mất câu chuyện nước sẽ thoát đi đâu”.

GS. Đặng Hùng Võ - nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường

Theo Giáo sư Võ, quá trình bê tông hóa và đô thị hóa nhanh khiến diện tích thấm nước tự nhiên bị thu hẹp nghiêm trọng. Hệ thống thoát nước lại không được thiết kế tương ứng, hoặc có thì cũng bị cắt xén trong quá trình thi công. “Chúng ta chỉ chú trọng phần nổi, còn phần chìm - hệ thống thoát nước, thì không ai quan tâm. Nhiều chủ đầu tư còn tìm cách né tránh để tiết kiệm chi phí. Công tác quản lý đô thị thì không theo hướng đảm bảo tiêu thoát nước”.

Ông dẫn ví dụ về Tokyo - nơi có hệ thống bể ngầm khổng lồ để trữ và xử lý nước mưa, sau đó tái sử dụng cho các mục đích khác: “Người Nhật không chỉ nghĩ đến việc thoát nước mà còn nghĩ đến việc dùng lại nguồn nước đó. Còn ở Hà Nội, nhà cao tầng mọc lên san sát, dân cư tăng nhanh, nhưng đường thoát nước vẫn như thời nông nghiệp, chỉ trông vào hệ thống cống cũ chảy ra sông Hồng”.

Nói về tình trạng quy hoạch thoát nước “chạy theo sau” quy hoạch xây dựng, ông Võ cho rằng, vấn đề không nằm ở việc không có quy hoạch, mà ở chỗ quy hoạch không được thực thi nghiêm túc. Quy hoạch đô thị của ta có đủ các tiêu chuẩn quốc tế, nhưng khi thi công lại bị cắt xén, sai lệch. Khi dòng vốn bất động sản lấn át, phần kinh phí dành cho hạ tầng thoát nước bị giảm mạnh. Nhiều khu đô thị mọc lên mà không có đường thoát nước tổng thể, dẫn đến ngập úng là điều tất yếu.

Về khâu thẩm định và giám sát các dự án, nguyên Thứ trưởng cho rằng, năng lực quản lý còn yếu kém và thiếu minh bạch: “Không ít công trình xây dựng sai quy hoạch nhưng vẫn tồn tại. Khi bị phát hiện thì đổ lỗi cho nhau, cuối cùng người dân là bên chịu thiệt. Chính quyền lại không xử lý dứt điểm, khiến niềm tin của người dân suy giảm. Tôi phải đặt câu hỏi rằng, liệu có lợi ích nhóm trong quá trình thẩm định và giám sát các dự án đó hay không”?

Liên tiếp hứng chịu 2 cơn bão số 10 và 11, (tổ dân phố số 2, làng Miêu Nha, phường Xuân Phương, Hà Nội) phải trải qua hàng chục ngày chìm sâu trong biển nước

Đề cập đến giải pháp căn cơ, GS. Đặng Hùng Võ cho rằng, Hà Nội cần khẩn trương lập bản đồ công trình ngầm dựa trên hồ sơ nghiệm thu các dự án. Theo ông Võ: “Chúng ta không cần làm lại toàn bộ khu phố cũ, nhưng với các khu vực phát triển mới thì phải cập nhật đầy đủ hệ thống ngầm, từ đó mới có thể tính toán việc thoát nước đi đâu, theo tuyến nào, ra sông hay vào hồ chứa. Nếu không nắm được phần ngầm, thì mọi giải pháp đều chỉ là tạm thời”.

Ông Võ thẳng thắn nêu quan điểm, công tác quản lý công trình ngầm hiện rất lỏng lẻo, nhiều tòa nhà, biệt thự xây tới 3-4 tầng hầm mà không ai nắm được dữ liệu: “Bây giờ hỏi sâu bao nhiêu tầng cũng không ai biết, bởi không có bản đồ hoàn công chính xác. Khi không kiểm soát được phần ngầm, thì câu chuyện thoát nước chỉ còn cách… bó tay”.

Đánh giá về năng lực chống ngập của Hà Nội so với các đô thị khác trong khu vực, GS. Võ cho rằng, Nhật Bản và Hàn Quốc là những tấm gương đáng học hỏi. Nhật Bản có hệ thống thoát nước ngầm khổng lồ, vừa chứa, vừa xử lý, vừa tái sử dụng. Hàn Quốc cũng làm rất tốt. Trong khi đó, ngay cả Bangkok hay Kuala Lumpur - những nơi chưa hoàn hảo, cũng vẫn hơn Việt Nam”.

Về giải pháp cấp bách giải quyết tình trạng ngập úng trong nội thành và ngoại thành Hà Nội hiện nay, GS. Đặng Hùng Võ cho rằng, cần học tập các mô hình của Nhật Bản và Hàn Quốc trong ứng phó với biến đổi khí hậu. Phải đầu tư xây dựng các bể chứa ngầm, ống thoát lớn và dành ngân sách xứng đáng cho hạ tầng. Đây không phải chuyện nói miệng, mà phải là cam kết đầu tư thực sự. Ở vùng ven, nơi chưa có nhiều công trình ngầm, việc xây dựng hạ tầng thoát nước còn khả thi hơn. Nhưng vấn đề là chúng ta có dám bỏ tiền ra làm hay vẫn chỉ tính chuyện xây nhà để bán”?

Theo vị giáo sư này: Đô thị hóa là tất yếu, nhưng nếu vẫn phát triển kiểu “xây cho có”, bỏ quên phần ngầm, thì Hà Nội sẽ còn mãi chịu cảnh cứ mưa là ngập.

Chung Thủy/VOV.VN

Nguồn VOV : https://vov.vn/xa-hoi/ha-noi-sau-moi-tran-mua-lon-vi-sao-ngap-ung-van-la-noi-am-anh-post1238090.vov