Hai điều kiện chủ chốt để chấm dứt chiến tranh thành hình sau các hội nghị thượng đỉnh tại Mỹ

5 giờ trướcBài gốc

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky (trái), Tổng thống Mỹ Donald Trump (giữa) và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: aFP.

Các cuộc đàm phán Nga – Ukraine của ông Trump đặt ra hai điều kiện then chốt để chấm dứt chiến tranh

Những diễn biến nhanh chóng từ các hội nghị thượng đỉnh liên tiếp mà Tổng thống Mỹ ông Donald Trump tổ chức với lãnh đạo Nga, Ukraine và các cường quốc châu Âu đã làm nổi bật 2 vấn đề được coi là chìa khóa để chấm dứt chiến tranh giữa Moscow và Kiev: trao đổi lãnh thổ và bảo đảm an ninh.

Cuộc đàm phán mới nhất hôm 18/8 giữa ông Trump, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cùng lãnh đạo Phần Lan, Pháp, Đức, Italy, Anh, Liên minh châu Âu (EU) và NATO, tuy chưa mang lại thỏa thuận chấm dứt cuộc chiến kéo dài 3 năm rưỡi, nhưng đã đặt nền móng cho cuộc gặp tay ba được chờ đợi từ lâu giữa ông Trump, ông Zelensky và Tổng thống Nga Vladimir Putin, người mà ông Trump đã gặp trước đó tại Alaska hôm 15/8.

Đáng chú ý nhất, nhà lãnh đạo Mỹ không rút lại quan điểm rằng Ukraine cần phải nhượng bộ lãnh thổ như một phần của thỏa thuận cuối cùng – lập trường mà Kiev và các đồng minh châu Âu từ lâu phản đối.

“Tôi nghĩ chúng ta cũng cần thảo luận khả năng trao đổi lãnh thổ, xét theo đường ranh giới hiện tại”, ông Trump nói trong buổi họp báo chung cùng ông Zelensky và các lãnh đạo châu Âu.

Với việc Ukraine hiện không kiểm soát được phần lớn lãnh thổ đang nằm trong tay Nga, và các đợt phản công xuyên biên giới đã bị thu hẹp từ đầu năm, bà Jennifer Kavanagh, nghiên cứu viên cao cấp kiêm giám đốc phân tích quân sự tại tổ chức Defense Priorities, cho rằng phát biểu này phản ánh một thực tế rộng lớn hơn, vốn đã định hình suốt cuộc xung đột.

“Ukraine sẽ phải nhượng một phần lãnh thổ để kết thúc chiến tranh. Quan trọng là nhượng bao nhiêu và bằng cách nào”, bà Kavanagh nói với tạp chí Newsweek. “Ít nhất thì Ukraine sẽ không thể quay về đường biên giới trước năm 2022. Crimea sẽ không được trả lại cho Ukraine”.

Bà Kavanagh nói thêm: “Ukraine có thể chọn tiếp tục chiến đấu thay vì chấp nhận các điều kiện của ông Putin – bao gồm rút khỏi Donbass. Nhưng họ đang mất lãnh thổ với tốc độ nhanh hơn, và tuyến phòng thủ đã quá căng. Thời gian kéo dài chưa chắc đã mang lại một thỏa thuận tốt hơn, mà có thể buộc họ phải chấp nhận ít hơn nhiều”.

Ông Zelensky và ông Trump trong cuộc gặp tại Nhà Trắng hôm 18/8. Ảnh: AFP.

Đổi đất lấy hòa bình

Điện Kremlin cho đến nay vẫn giữ lập trường cứng rắn với bộ yêu cầu mà ông Putin đưa ra để kết thúc chiến sự.

Những yêu cầu này gồm: công nhận quyền kiểm soát toàn diện của Nga đối với 4 tỉnh Ukraine – Donetsk, Kherson, Luhansk và Zaporizhzhia – được sáp nhập trong cuộc trưng cầu dân ý tháng 9/2022, cùng với Crimea, vốn đã thuộc kiểm soát của Nga sau cuộc bỏ phiếu hồi tháng 3/2014.

Donetsk và Lugansk hợp thành khu vực Donbass, nơi các chính quyền ly khai thân Nga được Moscow công nhận ngay trước khi Nga mở chiến tranh toàn diện vào tháng 2/2022. Đây cũng là khu vực có vị trí chiến lược và tài nguyên khoáng sản quan trọng đối với an ninh và kinh tế của Ukraine.

Ngoài ra, Moscow còn yêu cầu Kiev từ bỏ mong muốn gia nhập NATO, đồng thời tiến hành quá trình “phi quân sự hóa” và “phi phát xít hóa” – những cáo buộc mà Ukraine bác bỏ hoàn toàn.

Ông Zelensky từ lâu tuyên bố không chấp nhận nhượng lãnh thổ, nhưng hôm 18/8 đã tỏ ý sẵn sàng thảo luận về việc kiểm soát lãnh thổ “theo đường ranh giới hiện tại”. Hiện lực lượng Nga chiếm toàn bộ Crimea, hầu như toàn bộ Lugansk và khoảng 3/4 Donetsk, Kherson và Zaporizhzhia – tương đương gần 20% lãnh thổ Ukraine.

Những phát biểu này đánh dấu một trong những thay đổi lớn nhất trong lập trường của ông Zelensky kể từ khi chính quyền ông Trump điều chỉnh lại cách tiếp cận của Mỹ đối với cuộc chiến đẫm máu nhất châu Âu kể từ Thế chiến II.

Ông Trump tiếp tục nhấn mạnh niềm tin rằng Ukraine sẽ phải nhượng bộ lãnh thổ và từ bỏ khát vọng gia nhập NATO.

Trên nền tảng Truth Social, ông viết: “Tổng thống Zelensky của Ukraine có thể chấm dứt chiến tranh với Nga gần như ngay lập tức, nếu ông ấy muốn, hoặc có thể tiếp tục chiến đấu. Hãy nhớ xem nó đã bắt đầu thế nào. Không có chuyện lấy lại Crimea (12 năm trước, dưới thời ông Obama, mà không hề nổ súng!), và KHÔNG có chuyện Ukraine gia nhập NATO. Có những điều sẽ không bao giờ thay đổi!!!”.

Tuy vậy, ông Trump cũng thay đổi quan điểm từ việc kêu gọi ngừng bắn sang nhấn mạnh rằng cần ưu tiên một thỏa thuận hòa bình toàn diện, điều mà một số lãnh đạo châu Âu, trong đó có Thủ tướng Đức ông Friedrich Merz, bày tỏ hoài nghi.

Tổng thống Mỹ Donald Trump ngồi đối diện với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky (phải) và các nhà lãnh đạo châu Âu trong cuộc họp tại Nhà Trắng vào ngày 18/8. Ảnh: Getty.

Tranh cãi về “sự bảo đảm”

Cùng ngày với bài đăng trên mạng xã hội của ông Trump, đặc phái viên Steve Witkoff, người đã gặp ông Putin ở Moscow trước thượng đỉnh Alaska, nói với Fox News rằng nhà lãnh đạo Nga cam kết sẽ ban hành các bước lập pháp để ngừng mở rộng lãnh thổ tại Ukraine hay ở châu Âu một khi đạt được thỏa thuận hòa bình.

Ngoài việc nhắc lại khả năng trao đổi lãnh thổ, ông Trump hôm 15/8 còn tiết lộ rằng ông Putin đã đồng ý để Nga “chấp nhận sự bảo đảm an ninh cho Ukraine”. Theo ông Trump, đây là “một bước tiến quan trọng”, có thể bao gồm sự hiện diện quân sự của phương Tây ở Ukraine sau chiến tranh.

Tuy nhiên, vẫn chưa rõ ông Putin sẽ chấp nhận ở mức độ nào sự hiện diện của NATO sau một cuộc xung đột mà ông cho rằng một phần là do NATO mở rộng sang Đông Âu sau Chiến tranh Lạnh.

Bộ Ngoại giao Nga hôm 18/8 tái khẳng định trong tuyên bố rằng họ “kiên quyết bác bỏ mọi kịch bản có sự xuất hiện ở Ukraine của lực lượng quân sự với sự tham gia của các nước NATO, bởi điều này sẽ dẫn đến leo thang ngoài tầm kiểm soát với hậu quả khó lường”.

Bà Kavanagh lưu ý rằng ông Trump phản đối mọi dạng “bảo đảm giống Điều 5 NATO” cho Ukraine như ông Witkoff gợi ý.

“Lập kế hoạch theo hướng đó là vô ích, vì điều kiện này không bao giờ được chấp nhận trong hòa bình”, bà nói. “Ông Putin có thể chấp nhận một thỏa thuận kiểu Istanbul 2022, theo đó Nga có quyền phủ quyết bất kỳ can thiệp quân sự nào để bảo vệ Ukraine, nhưng Ukraine chắc chắn sẽ từ chối”.

“Không có chuyện Nga đánh nhau suốt 3 năm để ngăn Ukraine vào NATO và hội nhập phương Tây, rồi sau đó lại cho phép phương Tây đưa quân vào Ukraine sau chiến tranh, đặc biệt là khi Nga đang có ưu thế trên chiến trường”, bà nói thêm.

Thế khó của châu Âu

Từ lâu, các lãnh đạo châu Âu lo ngại chính sách đối ngoại của chính quyền ông Trump với vấn đề an ninh xuyên Đại Tây Dương. Từ khi lên nắm quyền năm 2017, ông Trump nhiều lần cáo buộc châu Âu “dựa dẫm” vào sự bảo vệ an ninh của Mỹ.

Quan điểm này buộc cả NATO và EU phải tăng mạnh chi tiêu quốc phòng. Gần đây, EU đồng ý mua “hàng trăm tỷ USD vũ khí” từ Mỹ theo một thỏa thuận thương mại, còn NATO thì bắt đầu điều phối việc chuyển giao vũ khí lớn cho Ukraine, phần lớn cũng từ Mỹ.

Điều này thể hiện sự nhượng bộ nhiều hơn của châu Âu với chính quyền ông Trump. Không khí cũng bớt căng thẳng hơn trong cuộc đàm phán hôm 15/8, dù còn nhiều khác biệt sâu sắc về cách xử lý chiến tranh.

Châu Âu bước vào đàm phán với ba mục tiêu chính: Bảo đảm các cam kết của Mỹ phải chắc chắn và mạnh mẽ. Phản đối ý tưởng trao đổi lãnh thổ. Tìm cách tác động đến cuộc họp tay ba tiềm năng giữa ông Trump, ông Putin và ông Zelensky. Ông Macron thậm chí còn đề xuất châu Âu cũng cần có đại diện trong cuộc họp này.

Ông Trump thì tỏ ra tin tưởng có thể tổ chức được cuộc gặp chung với ông Putin và ông Zelensky. Ông Zelensky cũng sẵn sàng, còn phía Nga nói ông Putin chỉ gặp lãnh đạo Ukraine sau khi có chuẩn bị kỹ ở cấp chuyên gia.

Đến nay, các cuộc gặp của ông Trump với ông Putin và ông Zelensky cùng đồng minh châu Âu chưa mang lại đột phá, nhưng có thể mở đường cho thảo luận sâu hơn về các vấn đề cần giải quyết trước cả những thỏa thuận lớn về lãnh thổ hay an ninh.

Những vấn đề đó gồm: trao đổi tù binh và xác định trình tự của một thỏa thuận liệu có cần ngừng bắn trước để giữ nguyên ranh giới hiện tại hay không.

Theo Newsweek

Thu Quyên

Nguồn VietTimes : https://viettimes.vn/hai-dieu-kien-chu-chot-de-cham-dut-chien-tranh-thanh-hinh-sau-cac-hoi-nghi-thuong-dinh-tai-my-post188673.html