Từ nông thôn nghèo khó đến nông thôn mới kiểu mẫu
Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT), sau gần 5 năm triển khai (2021 - 2025), tổng vốn ngân sách trung ương phân bổ là 44.607,6 tỷ đồng và ngân sách địa phương gần 2.883 tỷ đồng. Hơn 10.000 mô hình, dự án giảm nghèo được triển khai trên cả nước, thu hút trên 200.000 hộ dân tham gia, trong đó có hơn 6.200 mô hình nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao - bước tiến rõ rệt trong thay đổi tư duy sản xuất và nâng cao thu nhập cho người dân nông thôn.
Nhiều mô hình giảm nghèo hiệu quả đã được triển khai ở các địa phương: hỗ trợ xi măng làm đường nông thôn tại Hà Giang, trồng cây ăn quả gắn với tiêu thụ tại Sơn La, phát triển dược liệu kết hợp du lịch cộng đồng ở Kon Tum hay hỗ trợ bò sinh sản theo nhóm hộ tại Bình Định. Những mô hình này không chỉ cải thiện thu nhập mà còn hình thành tư duy sản xuất hàng hóa, lan tỏa cách làm sáng tạo trong cộng đồng.
Công tác giảm nghèo bền vững không chỉ mang ý nghĩa an sinh xã hội, mà còn là đòn bẩy thúc đẩy xây dựng nông thôn mới toàn diện. Hàng nghìn công trình hạ tầng thiết yếu - từ đường giao thông, điện, nước, trường học, trạm y tế đến nhà văn hóa - được đầu tư, góp phần hoàn thiện các tiêu chí trong Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới.
Theo Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo, Việt Nam là quốc gia đầu tiên ở châu Á áp dụng chuẩn nghèo đa chiều, bảo đảm mức sống tối thiểu gắn với mục tiêu phát triển bền vững. Đến cuối năm 2024, tỷ lệ hộ nghèo đa chiều giảm còn 1,93%, trong đó khu vực nông thôn còn khoảng 3,1% và khu vực dân tộc thiểu số, miền núi giảm trung bình 3 - 4% mỗi năm. Ước đến cuối năm 2025, tỷ lệ hộ nghèo cả nước sẽ giảm xuống khoảng 1% - con số phản ánh nỗ lực lớn của Việt Nam trong việc bảo đảm công bằng và tiến bộ xã hội.
Lồng ghép nguồn lực để đạt mục tiêu “kép”
Song song đó, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới tiếp tục khẳng định vai trò là động lực then chốt thúc đẩy phát triển toàn diện khu vực nông thôn, góp phần chuyển biến rõ nét diện mạo nông thôn và cải thiện đáng kể đời sống vật chất, tinh thần của người dân. Tốc độ và chất lượng xây dựng nông thôn mới được duy trì ổn định; nhiều địa phương đã có bước phát triển vượt bậc, nhất là trong xây dựng xã nông thôn mới nâng cao và kiểu mẫu. Đến tháng 6/2025, tổng nguồn lực huy động cho chương trình đạt khoảng 3,7 triệu tỷ đồng.
Việc lồng ghép nguồn lực giữa các chương trình mục tiêu quốc gia giúp người nghèo, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số, được tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản, đào tạo nghề, hỗ trợ sinh kế và nâng cao năng lực sản xuất. Đặc biệt, các phong trào “Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới”, “Vì người nghèo - Không để ai bị bỏ lại phía sau”, phong trào thi đua cả nước chung tay “xóa nhà tạm, nhà dột nát” lan tỏa sâu rộng, khơi dậy vai trò chủ thể của người dân và cộng đồng, phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị cơ sở trong tổ chức thực hiện.
Những kết quả toàn diện trong giai đoạn 2021 - 2025 là nền tảng quan trọng để Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới, hướng tới hợp nhất hai chương trình trong giai đoạn 2026 - 2035, lấy người dân làm trung tâm và cộng đồng làm nền tảng phát triển bền vững.
Bộ NN&MT đã xây dựng dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới các cấp giai đoạn 2026 - 2030 và đang tham vấn ý kiến của các Bộ, ngành, địa phương, đơn vị có liên quan và một số chuyên gia, nhà khoa học để hoàn thiện.
Đỗ Trang