Hai công dân Trung Quốc vừa bị chính quyền liên bang Mỹ truy tố vì âm mưu buôn lậu một loại nấm độc hại được xem là “mầm bệnh khủng bố nông nghiệp tiềm tàng” vào lãnh thổ Hoa Kỳ, đe dọa nghiêm trọng đến an ninh sinh học quốc gia và ngành nông nghiệp khu vực Trung Tây.
Theo thông báo từ các cơ quan chức năng, Yunqing Jian (33 tuổi) và Zunyong Liu (34 tuổi), đều mang quốc tịch Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, đã bị truy tố với hàng loạt tội danh: âm mưu buôn lậu hàng hóa bị cấm, khai báo gian dối và gian lận thị thực. Trong đó, Jian được xác định từng làm việc tại Đại học Michigan — một trong những trường đại học danh tiếng của Mỹ — còn Liu là giảng viên tại một trường đại học ở Trung Quốc.
Điều tra ban đầu cho thấy Jian đã nhập cảnh vào Mỹ mang theo một mẫu nấm Fusarium graminearum – một loại mầm bệnh gây ra “bệnh cháy lá đầu” ở các loại cây trồng thiết yếu như lúa mì, lúa mạch, ngô và gạo. Đây là căn bệnh gây thiệt hại kinh tế hàng tỷ đô la mỗi năm trên toàn cầu và đặc biệt nguy hiểm bởi độc tố của nấm này có thể gây nôn mửa, tổn thương gan và ảnh hưởng đến khả năng sinh sản ở người và vật nuôi.
Những mầm bệnh thực vật độc hại này được cho là đã được giấu trong ba lô của một nhà khoa học Trung Quốc nhập cảnh vào Hoa Kỳ vào năm ngoái (Tòa án Quận phía Đông Michigan, Hoa Kỳ) (AP).
Giới chức Mỹ cho biết, Jian được cho là đã nhận tài trợ từ chính phủ Trung Quốc để nghiên cứu loại nấm này tại quê nhà. Thiết bị điện tử của cô bị phát hiện chứa tài liệu thể hiện lòng trung thành với Đảng Cộng sản Trung Quốc, làm dấy lên mối lo ngại về động cơ chính trị và can thiệp từ nước ngoài trong các cơ sở học thuật Hoa Kỳ.
Bạn trai của Jian – Liu – thừa nhận đã buôn lậu mẫu nấm Fusarium graminearum qua Sân bay đô thị Detroit nhằm mục đích nghiên cứu tiếp tại phòng thí nghiệm nơi Jian làm việc. Ban đầu, Liu phủ nhận mọi cáo buộc nhưng sau đó đã thú nhận hành vi vi phạm, xác nhận ý đồ đưa sinh vật gây hại này vào môi trường học thuật Mỹ.
“Những hành vi bị cáo buộc của hai cá nhân này — trong đó có một người là đảng viên Đảng Cộng sản Trung Quốc — là mối đe dọa an ninh quốc gia nghiêm trọng”, Luật sư Hoa Kỳ Jerome F. Gorgon Jr. phát biểu. “Việc họ cố tình đưa một tác nhân sinh học nguy hiểm vào trung tâm nước Mỹ là một âm mưu không thể xem nhẹ, đặc biệt khi nó diễn ra trong bối cảnh ngày càng nhiều mối lo về sự lợi dụng môi trường học thuật cho các mục đích phi khoa học”.
Khuôn viên trường Đại học Michigan (Public Domain).
FBI và Cơ quan Hải quan & Bảo vệ Biên giới Mỹ (CBP) đã phối hợp điều tra vụ việc. Đây là trường hợp thứ hai trong vòng một tuần liên quan đến công dân Trung Quốc có kết nối với Đại học Michigan. Trước đó, một sinh viên Trung Quốc đang học tại trường này cũng bị truy tố vì bỏ phiếu bất hợp pháp trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2024.
Jian dự kiến sẽ ra trình diện trước Tòa án Liên bang tại Detroit trong hôm nay. CBS News Detroit đã liên hệ với Đại học Michigan để xin ý kiến, nhưng phía nhà trường chưa đưa ra phản hồi chính thức.
Vụ án không chỉ đặt ra những cảnh báo nghiêm trọng về nguy cơ xâm nhập sinh học mà còn nhấn mạnh sự cần thiết trong việc siết chặt kiểm soát các hoạt động nghiên cứu liên quan đến sinh vật ngoại lai trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng gia tăng.
Minh Quân