Tạo thuận lợi mà vẫn đảm bảo giám sát
Theo báo cáo mới nhất của Cục Hải quan, trong gần nửa đầu năm 2025, toàn ngành đã phát hiện, bắt giữ và xử lý 6.453 vụ vi phạm, với trị giá hàng hóa vi phạm ước tính 11.294 tỷ đồng. Trong đó, có nhiều vụ bắt giữ hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.
Một số vụ việc điển hình gần đây cho thấy thủ đoạn gian lận ngày càng tinh vi. Ngày 17/6/2025, tại Cửa khẩu quốc tế Trà Lĩnh, Đội Kiểm soát chống buôn lậu số 1 phối hợp với hải quan địa phương kiểm tra một container hàng nhập từ Trung Quốc, khai báo là hàng tiêu dùng. Qua kiểm tra, ngoài hàng đúng khai báo, lực lượng chức năng phát hiện thêm nhiều mặt hàng không khai báo, trong đó có 450 chiếc đồng hồ giả nhãn hiệu Rolex, cùng nhiều mặt hàng bách hóa khác như: mỹ phẩm, bật lửa, sạc dự phòng, áo ngực, đèn ô tô…
Trách nhiệm của lực lượng hải quan trong chống hàng giả là rõ ràng, nhưng không tránh khỏi nhiều khó khăn. Ngành hải quan đã tăng cường quản lý rủi ro thông qua phân luồng tờ khai, dựa trên đánh giá mức độ rủi ro của doanh nghiệp, loại hàng hóa và các tiêu chí liên quan. Việc này giúp tập trung nguồn lực kiểm tra vào những trường hợp rủi ro cao, đồng thời giảm thủ tục cho doanh nghiệp tuân thủ tốt. Tỷ lệ tờ khai luồng đỏ (phải kiểm tra thực tế hàng hóa) dao động từ 3,4% đến 5,1% tùy khu vực và thời điểm. Theo ông Nguyễn Văn Thọ, Cục trưởng Cục Hải quan, hàng hóa luồng đỏ nếu vi phạm hầu hết được phát hiện và xử lý ngay tại khâu thông quan.
Trong khi đó, hơn 60% hàng hóa nhập khẩu được phân luồng xanh - tức được thông quan nhanh, không kiểm tra hồ sơ hay hàng hóa. Dù luồng xanh chủ yếu dành cho doanh nghiệp tuân thủ pháp luật tốt, song vẫn tạo “khe hở” để một số doanh nghiệp khai gian dối, đưa hàng giả, hàng nhái qua mặt cơ quan chức năng.
Lãnh đạo ngành hải quan cũng khẳng định việc chống hàng giả không thể tách rời sự phối hợp chặt chẽ với nhiều bộ, ngành khác. Đặc biệt là các lô hàng luồng vàng - ,kiểm tra hồ sơ nhưng không kiểm tra thực tế hàng hóa, chủ yếu là các mặt hàng phải kiểm tra chuyên ngành của 6 bộ chuyên trách. Cơ quan hải quan dựa vào kết quả kiểm tra chuyên ngành để thông quan.
Tập trung 100% lực lượng để kiểm soát
Trước tình hình đó, Bộ trưởng Bộ Tài chính chỉ đạo ngành hải quan tập trung 100% lực lượng kiểm soát chặt quá trình thông quan, không phân biệt luồng xanh, vàng hay đỏ. Bộ trưởng cũng yêu cầu phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan để xử lý kịp thời các vụ việc, không để kéo dài.
Ngành hải quan đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, tăng cường thu thập thông tin, đánh giá, phân tích rủi ro với các mặt hàng có nguy cơ cao về gian lận, không đạt tiêu chuẩn, đặc biệt là hàng có kim ngạch lớn, thuế suất cao, hàng xuất nhập khẩu có điều kiện và các mặt hàng ảnh hưởng sức khỏe người tiêu dùng. Việc phối hợp với các lực lượng chức năng để xác minh nguồn gốc hàng hóa, hồ sơ hải quan, trao đổi thông tin về thủ đoạn gian lận được thực hiện thường xuyên.
Công nghệ thông tin và chuyển đổi số được chú trọng ứng dụng để nâng cao hiệu quả kiểm tra, giám sát. Hệ thống giám sát hải quan tự động, quản lý dữ liệu doanh nghiệp và hàng hóa qua phần mềm hiện đại giúp phát hiện sớm dấu hiệu bất thường, hỗ trợ kiểm tra, kiểm soát hiệu quả hơn, giảm thiểu rủi ro và gian lận. Đồng thời, việc đào tạo nâng cao nhận thức, kỹ năng cho cán bộ hải quan về thủ đoạn mới cũng được chú trọng để đáp ứng yêu cầu công tác trong tình hình mới.
Chống hàng giả là nhiệm vụ khó khăn, phức tạp, đòi hỏi sự quyết tâm cao và phối hợp đồng bộ giữa ngành hải quan và các cơ quan chức năng. Việc siết chặt kiểm soát, xử lý nghiêm minh các vi phạm không chỉ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, doanh nghiệp chân chính mà còn góp phần xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, nâng cao uy tín và hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực xuất nhập khẩu.
Hồng Vân