Cuộc đình công, được tổ chức bởi Công đoàn Nhân viên Công vụ Canada (CUPE), bùng phát sau nhiều tháng đàm phán bế tắc giữa Air Canada và công đoàn.
Yêu cầu cốt lõi của các tiếp viên là được trả lương cho thời gian làm việc trên mặt đất, bao gồm các công việc như hỗ trợ hành khách lên máy bay, kiểm tra an toàn và sắp xếp thời gian chờ cho các chuyến bay bị hoãn.
Hiện tại, họ chỉ được trả lương trong thời gian làm việc trên máy bay sau khi cất cánh, dẫn tới việc mỗi tiếp viên phải làm việc trung bình 35 giờ không lương mỗi tháng theo hợp đồng đã ký từ 10 năm trước.
Với tỷ lệ ủng hộ đình công lên đến 99,5% trong cuộc bỏ phiếu có hơn 94% thành viên công đoàn tham gia, sự phẫn nộ của các tiếp viên đã lên đến đỉnh điểm, thôi thúc họ hành động bất chấp rủi ro pháp lý.
Chính phủ can thiệp, tiếp viên thách thức
Chưa đầy 12 giờ sau khi cuộc đình công bắt đầu, Bộ trưởng Lao động Canada Patty Hajdu đã kích hoạt Điều 107 của Bộ luật Lao động, yêu cầu Hội đồng Quan hệ lao động Canada (CIRB) ra lệnh chấm dứt đình công và áp đặt thỏa thuận lao động mới thông qua trọng tài ràng buộc.
CIRB, được dẫn dắt bởi Maryse Tremblay, một cựu luật sư của Air Canada, nhanh chóng tuân thủ khi ban hành lệnh cấm đình công có hiệu lực pháp lý vào chiều ngày 17/8. Lệnh này buộc các tiếp viên phải quay lại làm việc theo các điều khoản của hợp đồng cũ, đồng thời tước bỏ quyền bỏ phiếu về điều kiện lao động mới của họ.
Các tiếp viên Air Canada biểu tình bên ngoài cơ sở của hãng tại Sân bay Quốc tế Montreal-Trudeau ngày 17/8. Ảnh: World Socialist Website
Air Canada ban đầu ra thông báo sẽ nối lại các chuyến bay vào tối 17/8, nhưng kế hoạch này đã sụp đổ khi các tiếp viên, với sự hậu thuẫn của CUPE, tuyên bố sẽ tiếp tục đình công, gọi lệnh cấm là “vi hiến” và “bảo vệ lợi nhuận của hãng hàng không”.
"Nếu chúng ta đoàn kết, họ không thể sa thải tất cả”, Wesley Lesosky, Chủ tịch chi nhánh Air Canada của CUPE, tuyên bố. Ông cũng cho biết liên đoàn sẵn sàng đàm phán, song không chấp nhận việc "bị nhồi nhét vào cổ họng" các điều khoàn bị trọng tài ràng buộc áp đặt.
Hành khách chịu thiệt, hỗn loạn lan rộng
Cuộc đình công đã gây ra cơn ác mộng cho hàng chục nghìn hành khách trên khắp Canada và quốc tế, với hơn 700 chuyến bay bị hủy mỗi ngày và khoảng 130.000 lượt khách bị ảnh hưởng trong mùa du lịch cao điểm, theo ước tính của Air Canada.
Tại Sân bay Quốc tế Toronto Pearson, nhiều người bị mắc kẹt, phải ngủ lại trong các sảnh chờ mà không nhận được hỗ trợ rõ ràng từ hãng. Francesca Tondini, một du khách người Italia, chia sẻ sự bối rối khi chuyến bay của cô bị hủy liên tục mà không có thông tin cụ thể về thời gian khởi hành. “Có thể ngày mai, có thể thứ Ba, có thể thứ Sáu, có thể thứ Bảy ... Họ chẳng biết gì cả!”, nữ du khách cho hay.
Còn tại sân bay Vancouver, hành khách Chi Ehis buộc phải trả thêm 2.000 USD để bay đến bang Florida (Mỹ) sau khi chuyến ban đầu bị hủy. "Chúng tôi bị bỏ mặc để tự xoay xở và tự lo liệu mà không có sự hỗ trợ hay lựa chọn nào từ Air Canada vào lúc này”, Elizabeth Fourney, một hành khách khác tại Vancouver, bức xúc chia sẻ.
Air Canada tuyên bố sẽ hoàn tiền đầy đủ hoặc cho phép đổi vé miễn phí, nhưng theo quy định bảo vệ hành khách hàng không của Canada, hãng sẽ không bồi thường cho các chi phí phát sinh như khách sạn hay bữa ăn do tình trạng gián đoạn lao động bị xem là ngoài tầm kiểm soát.
Tuyên bố này càng làm gia tăng sự bất mãn của hành khách, khi nhiều người chỉ trích Chính phủ Canada đã không giải quyết tranh chấp sớm hơn để tránh cảnh hỗn loạn.
Gian nan bài toán quyền lợi người lao động
Cuộc đình công của hàng chục nghìn tiếp viên Air Canada không chỉ làm gián đoạn hoạt động của hãng mà còn đặt ra câu hỏi về cách thức giải quyết tranh chấp lao động trong các ngành công nghiệp then chốt. Vụ việc đã thu hút sự chú ý mạnh mẽ từ công chúng và các nhà phân tích, với nhiều ý kiến trái chiều về vai trò của Chính phủ Ottawa, trách nhiệm của Air Canada và lập trường của công đoàn.
Một số ý kiến, như của chuyên gia về người lao động Rafael Gomez từ Đại học Toronto (Canada), cho rằng hành động của Chính quyền Thủ tướng Mark Carney là cần thiết để bảo vệ lợi ích quốc gia.
Vị chuyên gia này cũng nhận định việc thách thức lệnh cấm đình công có thể dẫn đến hậu quả pháp lý nghiêm trọng, bao gồm phạt tiền hoặc thậm chí bỏ tù đối với lãnh đạo công đoàn, như đã từng xảy ra trong vụ đình công của ngành bưu chính Canada năm 1978.
Trong khi đó, những người khác chỉ trích việc lạm dụng Điều 107 có thể làm suy yếu quyền lợi của người lao động trong dài hạn. Michael Lynk, giáo sư danh dự tại Đại học Western, Ontario (Canada), cảnh báo việc này có thể dẫn đến sự xói mòn quyền đình công, một quyền cơ bản được luật pháp Canada bảo vệ, đồng thời làm tăng nguy cơ các tranh chấp lao động bị giải quyết theo hướng thiên về lợi ích của giới chủ
Cuộc đình công cũng làm nổi bật những vấn đề lớn hơn trong ngành hàng không khu vực Bắc Mỹ, nơi các tiếp viên thường đối mặt với điều kiện làm việc căng thẳng và áp lực tài chính do lạm phát.
Yêu cầu trả lương cho thời gian làm việc trên mặt đất không chỉ là vấn đề của Air Canada, mà còn phản ánh mối quan ngại chung của các tiếp viên tại nhiều hãng hàng không khác. Nó đặt ra thách thức cho các bên liên quan trong việc cân bằng giữa lợi ích kinh tế và quyền lợi của người lao động.
Việt Anh