Thủ tướng Phạm Minh Chính mới đây đã ký Quyết định số 2310/QĐ-TTg ban hành Kế hoạch hành động tháng cao điểm chống khai thác IUU và phát triển bền vững ngành thủy sản Việt Nam. Một trong những nội dung trọng tâm của đợt cao điểm. Kế hoạch nêu rõ quan điểm kiên quyết xử lý triệt để với các hành vi vi phạm quy định về IUU; ngăn chặn, không để phát sinh tàu cá vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.
Trên thực tế, thời gian qua, tình hình xử phạt các tàu cá vi phạm đã được thực hiện nghiêm túc theo yêu cầu của Đoàn thanh tra của EC. Ngày 5/4/2024, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 38/2024/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản (Nghị định số 38). Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT), sau hơn 1 năm áp dụng thi hành, Nghị định đã mang lại một số kết quả đáng ghi nhận trong việc ngăn chặn hành vi khai thác IUU, với mục tiêu gỡ cảnh báo “thẻ vàng” IUU đối với thủy sản xuất khẩu của Việt Nam.
Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện Nghị định số 38 cũng đã xuất hiện một số khó khăn, vướng mắc, tồn tại, hạn chế, như chưa quy định xử phạt chủ tàu cá đối với hành vi sử dụng tàu cá vượt qua vùng được phép khai thác thủy sản trên biển mà không có văn bản chấp thuận; các hành vi về giấy phép khai thác; chưa có quy định xử phạt đơn vị cung cấp thiết bị giám sát hành trình tàu cá trong việc không bảo đảm duy trì tín hiệu, dữ liệu giám sát hành trình tàu cá đến tàu cá, trung tâm dữ liệu giám sát tàu cá và không thực hiện yêu cầu cung cấp thông tin giám sát hành trình tàu cá của cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền hoặc cung cấp sai thông tin, dữ liệu giám sát hành trình tàu cá hoặc cung cấp thông tin sai thẩm quyền…
Do đó, dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 38 đang được các Bộ tích cực phối hợp, hoàn thiện. Dự thảo đã bổ sung nhiều nội dung mới, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước và khuyến nghị của EC. Điển hình, dự thảo Nghị định đã sửa đổi, bổ sung quy định xử phạt đối với các hành vi liên quan đến thiết bị giám sát hành trình, thiết bị liên lạc của tàu cá và một số hành vi của đơn vị cung cấp thiết bị giám sát hành trình trên tàu cá khi không thực hiện đúng trách nhiệm, bổ sung quy định biện pháp khắc phục hậu quả để bảo đảm khắc phục được hậu quả do các hành vi vi phạm gây ra.
Đồng thời, sửa đổi, bổ sung để quy định về nguyên tắc áp dụng hình thức xử phạt trong trường hợp chủ tàu cá đồng thời là thuyền trưởng tàu cá bị xử phạt để bảo đảm quy định về mức phạt và tính chất của hành vi vi phạm, bảo đảm tính khả thi trong việc thi hành quyết định xử phạt. Dự thảo Nghị định cũng khắc phục những hạn chế, bất cập trong quá trình thực hiện Nghị định số 38, bổ sung các hành vi vi phạm mới phát sinh, điều chỉnh mức xử phạt cho phù hợp, tăng tính răn đe, thống nhất cách hiểu và áp dụng giữa các địa phương, lực lượng chức năng.
Ngoài ra, dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Điều 21 của Nghị định số 38 theo hướng nâng cao mức tiền phạt đối với các hành vi vi phạm quy định về vùng khai thác thủy sản, xác định rõ trách nhiệm của cả chủ tàu cá và thuyền trưởng trong việc thực hiện hành vi này, đặc biệt là hành vi vượt qua ranh giới vùng được khai thác mà không có văn bản chấp thuận. Sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 37 để nâng mức phạt tiền đối với hành vi không viết số đăng ký tàu cá hoặc viết số đăng ký tàu cá không đúng quy định hoặc viết số đăng ký tàu cá không đúng số tàu cá do cơ quan có thẩm quyền cấp khắc phục việc quy định giảm tiền phạt đối với hành vi này tại Nghị định số 38, bảo đảm việc gỡ cảnh báo “thẻ vàng” IUU của EC tại lần thanh tra thứ 5 tại Việt Nam.
Một hạn chế khác của Nghị định số 38 là chưa quy định xử phạt đối với hành vi thu gom, mua, bán, vận chuyển, tàng trữ, sơ chế, chế biến thủy sản có nguồn gốc từ khai thác bất hợp pháp của cá nhân, tổ chức dẫn đến việc trong thời gian vừa qua, một số cá nhân, tổ chức lợi dụng kẽ hở này của pháp luật để hợp thức hóa hồ sơ, mua bán thủy sản khai thác bất hợp pháp để chế biến, xuất khẩu. Để khắc phục, dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 38 quy định các mức phạt tiền cao đối với tổ chức, cá nhân có hành vi thu gom, mua, bán, vận chuyển, tàng trữ, sơ chế, chế biến thủy sản có nguồn gốc từ khai thác bất hợp pháp hoặc loài thủy sản không có tên trong danh mục được phép kinh doanh tại Việt Nam cùng hình phạt bổ sung. Qua đó, ngăn chặn việc thu gom, mua, bán, vận chuyển, tàng trữ, sơ chế, chế biến thủy sản có nguồn gốc từ khai thác bất hợp pháp, bảo đảm thủy sản được mua bán, chế biến là sản phẩm khai thác đúng quy định, giải quyết được khuyến nghị của EC trong việc gỡ “thẻ vàng” IUU của Việt Nam.
Chống khai thác IUU là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách, có ý nghĩa lâu dài đối với phát triển bền vững ngành thủy sản Việt Nam. Do đó, việc xây dựng và ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 38 sẽ góp phần tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, nâng cao trách nhiệm của chính quyền địa phương và các lực lượng thực thi pháp luật; nâng cao nhận thức của tổ chức, cá nhân trong việc tuân thủ pháp luật về thủy sản, đặc biệt là các quy định về chống khai thác IUU, phục vụ không chỉ mục tiêu gỡ cảnh báo “thẻ vàng” IUU, đồng thời góp phần bảo vệ phát triển bền vững nguồn lợi thủy sản.
Tuệ Minh